Dân Mỹ cũng thấp thỏm lo bụi đỏ

Khi những ngọn gió thổi mạnh ở Point Comfort, một thị trấn nhỏ ở Bờ biển vùng Vịnh (Texas), bụi đỏ từ các nhà máy kim loại gần đó đôi khi trở thành những cơn bão bụi, bao phủ những bãi cỏ, xe cộ và đèn giao thông.

Những cơn bão bụi ấy cùng với các hồ chứa bùn đỏ đã khiến người dân thị trấn nhỏ Point Comfort và nhà máy nhôm Alcoa cách đó không xa phải chú tâm tới Hungary - nơi một hồ chứa bùn đỏ bị vỡ hồi đầu tháng, khiến dòng lũ bùn tràn xuống, bao phủ các làng mạc và làm ít nhất 9 người thiệt mạng.

Bụi đỏ bao trùm mặt đất và nhà cửa xung quanh nhà máy nhôm Alcoa ở Point Comfort, Texas nằm dọc vịnh Lavaca. Bụi đỏ là chất thải sau quá trình luyện nhôm từ quặng bô-xít. Ảnh: AP

Rất nhiều người nói rằng, thảm họa ở Hungary sẽ không xảy ra tại đây. Nhưng ba nhà máy luyện nhôm của Mỹ - hai ở Texas và một ở Louisiana - vẫn khiến họ lo lắng về mức độ ô nhiễm.Trong cả hai trường hợp, phần lớn chất gây ô nhiễm đều đến từ chất thải sau quá trình luyện nhôm từ quặng bô-xít.

Tại Hungary, chất thải - chứa kẽm, sắt và chất ăn da - lưu giữ dưới dạng bùn đỏ trong các hồ chứa. Nhưng tại Mỹ, những chất thải ấy không lưu giữ dưới dạng bùn. Thay vào đó, chúng ở dạng bùn khô trở thành bụi đỏ. Sau đó, bụi được lưu giữ trong các hồ chứa mà người dân vẫn gọi là “hồ bùn đỏ” và vào những ngày có gió, lớp bụi đỏ ấy được thổi trong không khí, tạo ra những cơn bão bụi li ti.

Dù ở Mỹ, các nhà máy kim loại ở khoảng cách xa khu dân cư và họ cũng áp dụng các biện pháp xử lý phần lớn chất ăn da, nhưng bụi đỏ vẫn ảnh hưởng tới cuộc sống của các cư dân lân cận. "Chúng bám vào quần áo, trên tường nhà, mọi thứ bạn để phía ngoài”, Elexia O.Henderson, một nhà quản lý trường học 75 tuổi, sống ở Mount Airy, Louisiana, gần nhà máy nhôm Noranda, nói.

Tuy nhiên, các nhà máy này cũng cung cấp cơ hội việc làm khiến người dân bị giằng xé giữa mong muốn một cuộc sống chất lượng hơn với môi trường nước, không khí trong lành.

"Hóa chất cần thiết cho quá trình phát triển”, Sam Mannan, một kỹ sư hoá chất kiêm giám đốc Trung tâm quy trình an toàn tại Đại học Texas A&M nói. “Điều đó không có nghĩa là bạn cung cấp cho chúng tôi quần áo, nhà cửa, xe cộ để đổi lại căn bệnh ung thư trong 50 hay 60 năm”.

Ở Point Comfort, ô nhiễm vẫn đang diễn ra, như sự tồn tại khắp mọi nơi của bụi đỏ - và một số chất ô nhiễm là “di sản” của nhiều năm trước khi những quy định môi trường có hiệu lực, như thuỷ ngân rò rỉ từ từ một nhà máy ngày nay không còn tồn tại… Cách phía nam Point Comfort hơn 100km, tại Gregory, bụi đôi khi vẫn là một vấn đề cho dù nhà máy nhôm Sherwin gần đó đã dùng vòi phun giữ ẩm chất thải để ngăn không cho bụi bị thổi đi xa. Tuy nhiên, tại Gramercy, Louisiana, một số người phản ánh rằng, bụi thường xuyên bao phủ mọi thứ.

"Chúng tôi chỉ cố gắng ngăn chặn nó khi chúng tôi sống ở đây”, Teri Austin, 47 tuổi, người lớn lên ở Point Comfort và có cha làm việc tại Alcoa trong suốt 30 năm nói.

Chưa rõ là bụi đỏ có nguy hại tới sức khoẻ con người hay không. Các nhà quản lý môi trường nói rằng, các chất gây nguy hiểm tìm thấy trong bụi là rất nhỏ, ở mức vô hại. Tuy nhiên, Mannan lại chỉ ra rằng, ngay cả những hạt bụi lành tính nhất, với số lượng lớn, đều có thể gây bất lợi cho những người có vấn đề về hô hấp.

Tại Texas, những gì ẩn nấp trong trầm tích của vịnh đặt ra mối đe doạ lớn hơn. Sâu dưới mặt nước trong xanh là cả ngàn kg thuỷ ngân bị rò rỉ và tràn xuống trong nhiều thập niên qua. "Tôi đã thấy những giọt thủy ngân chảy xuống vịnh”, Eddy Arnold Jr. nhớ lại. Eddy có 12 năm làm việc trong một xưởng kiềm giờ đây đã đóng cửa của nhà máy Alcoa. "Tôi nói với người giám sát và anh ta nói “tốt, anh chả thấy gì cả”.

Arnold nói rằng, công nhân được thử nước tiểu mỗi tuần để kiểm tra thuỷ ngân.

Sau đó, Alcoa, có trụ sở tại Pittsburgh - đã đầu tư gần 100 triệu USD để dọn dẹp vùng vịnh. Tuy nhiên, tới nay, một số khu vực vẫn hạn chế câu cá hay có những biển cảnh báo nguy cơ ăn cá đánh bắt tại đây.

Trong những năm khi thuỷ ngân tiếp tục rò rỉ, Alcoa dường như chiếm lĩnh cuộc sống ở Point Comfort. Hầu như ai cũng làm việc trong nhà máy. Ở trường học, học sinh chỉ sử dụng những chiếc bút chì có chữ “"Alcoa" màu bạc sáng bóng.

Alcoa cũng trả tiền cho công việc sơn mới cho xe ô tô sau khi những nguyên tố ăn da của bụi đó làm phai màu sơn, Austin cho biết. “Mọi người thực sự đã có những chiếc xe được sơn bóng loáng tại Point Comfort khi chúng tôi lớn lên”, cô nói. "Nhưng nếu đó là những gì họ làm với những chiếc xe, thì chúng tôi sẽ thế nào?”.

Austin vẫn chưa nguôi đau khổ vì những gì xảy ra với cha cô, người qua đời ở tuổi 65, 7 năm sau khi ông bị chẩn đoán mắc ung thư liên quan tới amiăng. Cũng như rất nhiều công trình được xây dựng đầu thế kỷ 20, nhà máy chất đầy amiăng. Khi có những bằng chứng rộng rãi về nguy cơ của nó với sức khoẻ con người và các quy định được đưa ra, thì Alcoa đã bắt đầu giám sát vật liệu này, Mike Belwood, một người phát ngôn của Alcoa nói.

Ngày nay, các quy định liên bang và tiểu bang đã đảm bảo cho những hoạt động trong sạch hơn, và các công ty buộc phải giám sát ác chất thải không khí, nước ngầm và những chất gây ô nhiễm khác.

Nhưng, không phải mọi thứ đều hoàn hảo. Từ 2005 - 2009, cơ quan chức năng tại Texas đã phạt Alcoa 152.111 USD do 27 lần vi phạm khác nhau. Nhà máy nhôm Sherwin cũng bị phạt 48.000 USD trong cùng giai đoạn này vì 12 hành vi vi phạm. Nhà quản lý môi trường ở Louisiana thì phạt nhà máy Gramercy 27.000 cho một lần vi phạm trong năm năm qua.

Tuy nhiên, người dân khá “bình tĩnh” với ô nhiễm, Arnold cho biết, vì họ muốn việc làm. "Nhưng nếu chúng đang giết chết chúng tôi, chúng tôi sẽ không cần vì chúng tôi không còn được hưởng thành quả lao động của mình”, Arnold nói.

• Thụy Phương (Theo AP)