Hungary: Lũ bùn đỏ có thể tái diễn?

Những vết nứt xuất hiện ngày càng nhiều trên bức tường của một hồ chứa chất thải bên ngoài nhà máy lọc nhôm Hungary, nơi một trong những thảm họa rò rỉ chất độc tồi tệ nhất trong lịch sử miền trung châu Âu đã xảy ra tuần trước. 1.200 công nhân đang chạy đua với thời gian để xây dựng con đê ngăn chặn lũ bùn tuôn chảy nếu hồ chứa sập xuống.

Chùm ảnh: Hungary đối mặt với thảm họa bùn đỏ
Rà soát thiết kế các hồ chứa bùn đỏ ở Tây Nguyên

Gyorgyi Tottos, phát ngôn viên cơ quan Quản lý thảm họa của chính phủ Hungary, cho biết sự sụp đổ vụn nát của bức tường hồ chứa (chứa đựng trên 400 triệu lít bùn độc) chỉ còn là “vấn đề thời gian”.

Cơn ác mộng bùn đỏ tại Hungary. Ảnh: Time

"Chúng tôi nghĩ tường sẽ sập”, bà nói qua điện thoại từ nhà máy sản xuất nhôm Ajkai Timfoldgyar, cách tây Budapest khoảng 100km. “Nhưng chúng tôi không biết khi nào”. Nỗ lực xây dựng hàng rào bảo vệ bên ngoài hệ thống chứa chất thải của nhà máy bắt đầu từ hôm 9/10, khi Thủ tướng Viktor Orban tuyên bố, bức tường chính của hồ chứ đang có nguy cơ sập xuống và cơn lũ bùn độc hại thứ hai, ước tính bằng 50-70% trận lũ bùn xảy ra hôm 4/10, có thể ập tới.

Cơn lũ bùn đỏ 4/10 là một thảm họa sinh thái chưa từng thấy với Hungary. Tính tới thời điểm này, nó đã cướp đi sinh mạng của 8 người (hầu hết các nạn nhân được phát hiện ở Devecser vào chiều thứ Hai)), số người bị thương là hơn 120 người, lũ bùn tàn phá nhiều làng mạc, làm ô nhiễm 1.000ha đất trồng và ảnh hưởng tới rất nhiều hệ thống sông ngòi, trong đó có sông Danube.

Trong một nỗ lực ngăn chặn thảm họa tái diễn, các công nhân cứu hộ và kỹ sư đang cố gắng hoàn thành con đê bảo vệ trước khi mưa ập đến, điều mà các chuyên gia lo ngại sẽ gây ra áp lực mà hồ chứa bùn đỏ không thể trụ nổi.

Kolontar, địa điểm gần nhà máy Ajkai nhất và cũng là nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, đã hoàn tất việc sơ tán 800 người dân còn lại trong làng, trong khi đó, dân cư của Devecsar và Somlovasarhely vẫn trong tình trạng báo động. "Khi con đê hoàn thành, nguy hiểm không phải đã qua”, Tottos cảnh báo. "Nhưng chúng tôi hy vọng rằng, thảm hoạ này sẽ nằm trong tầm kiểm soát và một cơn lũ bùn đỏ tương đương như 4/10 sẽ không xảy ra lần nữa”.

Khi chính quyền vật lộn với việc ngăn chặn làn sóng bùn đỏ độc hại thứ hai có thể xảy ra, thì việc đánh giá những tổn thất sinh thái từ trận lũ bùn đầu tiên vẫn đang được tiến hành. Hôm thứ Hai, năm chuyên gia quốc tế về quản lý chất thải độc hại từ Pháp, Bỉ, Thuỵ Sĩ, Áo và Đức đã tới Hungary để kiểm tra lượng chất thải tồn đọng ở nhà máy nhôm Ajkai và khu vực lân cận.

Nhà cầm quyền Hungaria hy vọng nhóm chuyên gia châu Âu sẽ có thể đưa ra những lời khuyên hợp lý khi việc làm sạch môi trường dường như bất khả thi. "Hơn 1.000ha đất trồng chìm trong bùn đỏ”, Tottos cho biết. "Đây là một diện tích khổng lồ, và không ai biết làm thế nào để thay thế. Đó là vấn đề phức tạp”.

Sau khi thị sát khu vực ô nhiễm hồi cuối tuần, Thủ tướng Orban tuyên bố rằng, cảnh sát sẽ bắt giữ ban quản lý MAL Zrt - chủ sở hữu nhà máy Ajkai plant, với khả năng cáo buộc sơ suất gây ra thảm hoạ. “Một số ai đó sẽ phải trả lời về chuyện này”, ông Orban khẳng định.

Hôm thứ Hai, Zoltan Bakonyi, giám đốc điều hành MAL Zrt, đã bị Văn phòng Điều tra Quốc gia Hungary thẩm vấn. Các cáo buộc mà nhà cầm quyền cân nhắc đưa ra chống lại ông bao gồm “gây nguy hiểm công cộng dẫn tới nhiều cái chết” và gây ra tổn thất môi trường. Bakonyi sẽ phải đối mặt với 11 năm tù với cả hai tội danh này. Theo luật pháp Hungary, Bakonyi có thể bị giam 72h trước khi bị truy tố hoặc phóng thích.

Cùng ngày, ông Orban nói trước quốc hội rằng, chính phủ bắt đầu tiến hành quá trình đặt MAL Zrt "dưới sự kiểm soát của nhà nước và phong toả tài sản của công ty”. Theo ông Orban, quyết định này được đưa ra do quan ngại rằng, những người chủ của MAL Zrt sẽ tìm cách “tẩu tán tài sản” của công ty mà trên thực tế có thể được sử dụng để đền bù cho các gia đình nạn nhân và chi trả chi phí làm sạch sau thảm họa.

Chủ sở hữu MAL Zrt - Lajos Tolnay, Bela Petrusz và Arpad Bakonyi (cha của Zoltan) - nằm trong số những người giàu nhất Hungary. Tuần trước, MAL Zrt đã bị chỉ trích mạnh mẽ vì việc đề nghị bồi thường khẩn cấp chỉ với 500 USD cho mỗi người dân bị thương hay bị mất nhà cửa do lũ bùn.

Các cuộc gọi tới người phát ngôn Andrea Nemeth của MAL Zrt không có trả lời. Nhưng một thông điệp đăng trên MAL Zrt đã thể hiện “lời chia buồn với người thân của tất cả các nạn nhân thiệt mạng trong thảm họa”.

Tuần trước, MAL Zrt ra một tuyên bố rằng, công ty đã tuân thủ các quy định an toàn và thanh tra chính phủ thường xuyên tới nhà máy. (Phát ngôn viên chính phủ Anna Nagy đã xác nhận rằng, gần đây nhất, thanh tra tới nhà máy là ngày 23/9). Hãng Reuters thì thông báo, quan chức MAL Zrt khẳng định các thanh tra đã kiểm tra hồ chứa vào đúng ngày thảm hoạ 4/10 nhưng không phát hiện ra điều gì bất thường.

Và, khi cảnh sát tập trung vào trách nhiệm của công ty trong thảm họa, thì nhân viên đối phó tình trạng khẩn cấp vẫn đang chạy đua với thời gian để ngăn chặn một thảm họa sinh thái thứ hai tái diễn.

• Thái An (Theo TIME)