Hungary: Khi bùn độc vùi lấp nhà cửa, con người
Những ngôi làng, những thị trấn chìm trong bùn đỏ sau thảm họa sinh thái tồi tệ nhất tại Hungary từ trước tới nay. Thủ tướng Hungary nhấn mạnh, chưa có dấu hiệu nào cho thấy thảm họa xuất phát từ “nguyên nhân tự nhiên”.
Ít nhất 9 người thiệt mạng và hàng chục người khác còn trong bệnh viện sau khi hàng ngàn tấn bùn từ một nhà máy sản xuất nhôm tràn vào các làng mạc ở miền trung Hungary vào thứ hai tuần trước. Hơn một trăm người cần phải cấp cứu vì bị bỏng. Chỉ số pH của bùn đỏ trào ra từ bể chứa chừng 13, tức là hơn cả loại thuốc tẩy mạnh nhất và gấp 1 triệu lần dung dịch trung hòa là nước tinh khiết. Đối với con người và động vật, dung dịch bùn đỏ có thể gây bỏng da, hoặc tổn thương nặng nếu vào mắt hay miệng.
Người dân Kolontár, khu vực gần nhà máy nhôm Ajka, đã phải trèo lên tường và mái nhà khi lũ bùn đỏ cao tới 2 mét quét qua thị trấn.
Dòng bùn độc tràn qua con đập vỡ từ một hồ chứa chất thải lớn vào đầu giờ chiều 4/10. Hàng trăm người phải sơ tán khi lũ bùn chảy tới những ngôi làng cách hồ chứa cả chục km. Vào giữa tuần trước, thảm họa đã khiến khoảng 50km vùng nông thôn miền trung Hungary bị bao trùm bởi một lớp bùn đậm đặc, đỏ quánh, thứ nước ăn da đầu độc sông ngòi địa phương, giết chết hệ sinh thái hạ nguồn sông Marcal. Hàng trăm người không thể trở về vì nhà cửa đã chìm ngập trong bùn độc.
Kolontár là nơi chịu tổn thất nặng nề nhất. Hai bé gái ba tuổi và một tuổi trong cùng một gia đình đã thiệt mạng khi lũ bùn tràn vào nhà, một người về hưu cũng chung số phận. Nạn nhân thứ tư được tìm thấy cùng ngày là một người đàn ông 34 tuổi, chết trong xe trong làn lũ xiết. Số người chết từ 4 lên đến 7 người vào thứ Sáu. Người ta đã tìm thấy một cụ già 81 tuổi không thể chống chịu nổi những vết bỏng hóa chất hủy hoại tới 70% cơ thể.
 |
Tối hôm xảy ra thảm họa, Thủ tướng Hungary Viktor Orbán đã cử Bộ trưởng Nội vụ Sándor Pintér tới hiện trường giám sát công việc đối phó lũ bùn đỏ. Một phút tưởng niệm các nạn nhân đã diễn ra tại quốc hội nước này.
Sau nỗ lực cứu hộ ban đầu với sự tham gia của trực thăng và nhân viên cứu hộ, cố gắng tiếp theo tập trung vào việc ngăn chặn dòng bùn đỏ lan tràn và xác định nguyên nhân cũng như người chịu trách nhiệm thảm họa. “Các tài liệu thu giữ được có thể chứng tỏ việc đập hồ chứa có được xây dựng và sử dụng chuyên nghiệp hay không”, ông Pintér nói.Thủ tướng Orbán đã chia buồn với gia đình các nạn nhân và tuyên bố, hãng sở hữu nhà máy sản xuất, Magyar Alumínium Termelo és Kereskedelmi (MAL) Zrt, sẽ bị “tính tới” nếu phát hiện ra những bằng chứng cho thấy sự cẩu thả của con người gây ra thảm họa sinh thái tồi tệ này. Ông nhấn mạnh, chưa có dấu hiệu nào cho thấy, thảm họa xuất phát từ “nguyên nhân tự nhiên”.
Các nhà khoa học lập tức chạy đua với thời gian, cùng với cơ quan đối phó tình trạng khẩn cấp, nỗ lực hạn chế những tổn thất môi trường do lũ bùn đỏ chưa từng có trong tiền lệ gây ra. Hãng hóa chất Borsodchem đã cung cấp nhiều tấn axit clohyddric làm trung hòa chất kiềm đã đổ vào sông ngòi địa phương. Hàng trăm tấn canxi sunfat được đổ xuống sông nhằm hạn chế tác hại bùn đỏ, loại chất thải chứa đựng nhiều kim loại nặng độc hại.
Tối thứ tư trước, cơ quan đối phó tình trạng khẩn cấp Hungary thông báo, độ pH của sông Marcal đã giảm xuống dưới hai con số từ mức cao chót vót 13. .
 |
Thị trưởng Kolontár, ngôi làng ở khoảng cách gần nhất với hồ chứa bùn đỏ, nơi bức tường hồ chứa bị sập khiến cả triệu mét khối bùn độc đổ xuống làng, hai ngày sau thảm họa đã nói, “quả bom bẩn” của khu vực này cuối cùng đã phát nổ. Người dân nơi đây luôn lo lắng rằng sớm muộn gì thì việc này cũng xảy ra.
Otto Mondi, một người dân trong làng, nói rằng, hồ chứa với những bức tường cao 30 mét đã đầy tràn bùn đỏ. “Các gia đình sợ hãi và không muốn sống gần hồ chứa bùn khổng lồ này”, Mondi nói với hãng thông tấn MTI.
40 ngôi nhà sống ở vùng trũng trong làng đã chìm ngập bùn đỏ, có nơi cao tới 2 mét sau khi lũ bùn dội xuống không hề được cảnh báo. Một người dân khác, Róbert Léhmann, cho biết, các chủ sở hữu nhà máy phải biết về tình trạng con đập. Ông yêu cầu được nắm rõ vì sao dân làng không hề được cảnh báo và rời đi. “Và giờ đây, không ai muốn chịu trách nhiệm”, Léhmann nói.
Tập đoàn Hành động không khí sạch (Levegõ Munkacsaport), một cơ quan môi trường, đã vài lên lên tiếng về nguy cơ bùn đỏ với nhà máy Ajka. “Chúng tôi đã cảnh báo với chính phủ về nguy cơ của hàng triệu tấn bùn đỏ được lưu giữ ở khắp đất nước”, Gergely Simon, một nhà nghiên cứu trong nhóm nói. Sản xuất nhôm là ngành nghề lớn nhất tại Hungary và Ajka không phải là nhà máy duy nhất lưu bùn đỏ trong các hồ chứa lộ thiên. Một nhà máy khác cũng làm như vậy ở Almásfüzitõ nằm bên bờ Danube tại phía bắc Hungary và một tại biên giới với Áo ở Mosonmagyaróvár, Simon nhấn mạnh.
Các nhà máy này là di sản từ trước những năm 1990, khi sản lượng là mục tiêu và tác động tới môi trường của quá trình công nghiệp hóa bị xem nhẹ. Lượng bùn đỏ lưu giữ trong các hồ chứa ngày càng gia tăng trong các thập niên.
|
Bùn đỏ là gì? Alumina, một oxit nhôm, được chiết xuất từ quặng bôxit bằng cách sử dụng phương pháp Bayer trong hơn 100 năm qua. Phương pháp này liên quan tới việc sử natri hydroxyt gọi là soda ăn da, để chuyển đổi oxit nhôm trong quặng nghiền thành bột nhôm hòa tan. Chất thải từ quá trình này là một dung dịch có tính kiềm cao có chứa bùn đỏ. Màu đỏ đến chủ yếu từ sắt oxit vô hại, các thành phần hỗn hợp khác trong chất thải này mới thực sự nguy hiểm. Thứ nhất, chính dung dịch soda có thể gây dị ứng và bỏng, giết chết tất cả các thảm thực vật, vi sinh vật và nhiều động vật. Bùn đỏ chứa các kim loại nặng độc hại như chì và cadmi - loại chất có thể tồn tại lâu trong môi trường và mức độ tập trung gia tăng khi dịch chuyển lên chuỗi thức ăn. Tầng đất mặt của hàng trăm ha đất trồng giờ đây bị bao phủ bởi một lớp bùn đỏ sẽ phải được loại bỏ và xử lý an toàn. Thêm vào đó, bùn là phóng xạ nhẹ. Bùn có thể khô và bụi sẽ bị thổi bay trong gió. Nếu hít phải bụi này trong một thời gian dài, phóng xạ có thể dẫn đến ung thư. |
-
Thái An (Theo budapesttimes)