- Theo nghiên cứu mới công bố do Đan Mạch chủ trì thực hiện, khung pháp lý của Việt Nam về phòng chống tham nhũng được cho là rất toàn diện và là một trong những khung pháp lý bao quát nhất châu Á. Tuy nhiên, báo cáo chỉ ra phải nâng cao việc triển khai áp dụng luật.

Nỗ lực vượt bậc

Nhận định tham nhũng là một trong những "thách thức nghiêm trọng nhất" của Việt Nam, nhưng báo cáo cũng cho rằng Việt Nam "không phải là quốc gia duy nhất" gặp phải thách thức này. Trên nhiều khía cạnh, tham nhũng là một vấn đề phát triển. Và sẽ là không chính xác nếu coi Việt Nam là hiện tượng bất thường theo nghĩa này.

Báo cáo nhận định, Luật Phòng, chống tham nhũng nhấn mạnh các giải pháp mang tính hệ thống nhằm giảm thiểu cơ hội tham nhũng, thay vì chỉ tập trung vào các biện pháp chế tài thuần túy.

Với luật có phạm vi bao quát, nhóm nghiên cứu cho rằng điều đó thể hiện quyết tâm chống tham nhũng rất cao của Việt Nam, song đồng thời đặt ra những yêu cầu rất cao đối với việc triển khai thực hiện.

Qua rà soát hệ thống các văn bản hướng dẫn thi hành luật, nhóm nghiên cứu nhận thấy những văn bản này đã khá đầy đủ về khía cạnh “lý do” và “nội dung” triển khai chính sách, nhưng “cách thức triển khai”, trong đó có vấn đề năng lực và cơ chế khuyến khích, thì chưa được rõ ràng.

Mức độ tham nhũng theo từng cơ quan do báo cáo tiến hành nghiên cứu.

Tham nhũng xây dựng

Ngành xây dựng, lĩnh vực nghiên cứu cụ thể trong báo cáo, được xem là một trong những ngành phát triển nhanh chóng trong giai đoạn tăng trưởng và giảm nghèo kéo dài và ấn tượng của Việt Nam. Năm ngoái, ngành này tạo ra 7% GDP so với 5,9% năm 2002.

Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy lĩnh vực đầu tư xây dựng chịu sự điều chỉnh của rất nhiều bộ luật và văn bản dưới luật do các cơ quan quản lý nhà nước khác nhau ban hành: Luật Đất đai (2003), Luật Xây dựng (2004), Luật Đầu tư (2005) và Luật Đấu thầu (2005).

Nhóm nghiên cứu cho rằng mặc dù Quốc hội đã thông qua luật sửa đổi tất cả các quy định về đầu tư xây dựng cơ bản, song vẫn chưa có một bộ luật thống nhất về lĩnh vực này. Vẫn còn những nội dung không nhất quán giữa các bộ luật hiện hành, tạo cơ hội cho lãng phí hay tham nhũng.

Mặc dù Luật Phòng, chống tham nhũng là một công cụ tốt nhưng nhóm tác giả cho rằng: "Chỉ có thể ngăn chặn tham nhũng trong ngành xây dựng thông qua một hệ thống rộng lớn hơn những cải cách về cơ cấu kinh tế và quản trị".

Lời khuyên được đưa ra là tăng cường tính cạnh tranh trong khu vực các doanh nghiệp nhà nước để giảm thiểu cơ hội thông đồng giữa các bên và cách thức tổ chức quản lý các dự án xây dựng, ví dụ cơ chế kiểm soát và cân bằng và cơ cấu tổ chức, hoạt động của các ban quản lý dự án (PMU). 

• Linh Thư