- Nhóm công tác chung ASEAN - Trung Quốc về thực hiện Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) đã họp trong hai ngày 16-17/4 tại Hà Nội. Trao đổi với VietNamNet, ông Vũ Hồ - Phó Vụ trưởng Vụ ASEAN, Bộ Ngoại giao cho hay điểm đáng lưu ý tại phiên họp, đó là các nước tiếp tục đánh giá cao ý nghĩa của DOC đối với hợp tác vì hòa bình và ổn định trong khu vực; đồng thời khẳng định cam kết "tôn trọng và thực hiện đầy đủ" Tuyên bố này.

Tại cuộc họp bàn triển khai Tuyên bố DOC giữa ASEAN và Trung Quốc, nội dung cụ thể nào được thảo luận, thưa ông? Cuộc họp có đạt kết quả đáng lưu ý nào?

Trọng tâm chính của cuộc họp lần này là kiểm điểm lại tiến trình thực hiện DOC, văn kiện quan trọng ASEAN đã ký kết với Trung Quốc từ năm 2002, qua đó xem xét các bước đi tiếp theo để triển khai Tuyên bố này.

Kết quả cho thấy, cả ASEAN và Trung Quốc đều đánh giá cao ý nghĩa của DOC, coi đây là văn kiện quan trọng, khẳng định quyết tâm của các nước thúc đẩy xây dựng lòng tin và hợp tác vì hòa bình và ổn định trong khu vực.

Đồng thời, các nước cũng một lần nữa khẳng định lại sẽ triệt để tôn trọng và thực hiện đầy đủ DOC. Tôi cho rằng đây là những kết quả quan trọng nhất mà cuộc họp đã đạt được sau hai ngày làm việc.

Mục đích chính của việc ký kết DOC là góp phần tạo dựng môi trường hòa bình và ổn định không chỉ ở Biển Đông mà còn cả trong khu vực.

Kết hợp với các văn kiện khác mà ASEAN đã ký kết với các bên đối thoại trong suốt chiều dài lịch sử của mình, ta có thể thấy bức tranh hoàn chỉnh về cách tiếp cận của ASEAN với các vấn đề của khu vực, đó là tăng cường đối thoại, thúc đẩy xây dựng lòng tin, qua đó tạo điều kiện cho tất cả các nước hợp tác, giải quyết các vấn đề quốc tế và khu vực.

Ảnh: Lê Anh Dũng

Kết quả của Cuộc họp Nhóm công tác chung lần này sẽ được đệ trình Các quan chức cấp cao (SOM) ASEAN-Trung Quốc về triển khai DOC xem xét. Nhóm công tác cũng đã đặt hẹn với nhau về lịch làm việc tiếp theo trong thời gian tới. Theo tôi, việc giữ nhịp đối thoại và tăng cường trao đổi thông tin thích hợp là cơ chế làm việc hữu hiệu giữa các bên.

Phân định rạch ròi phức tạp

ASEAN và Trung Quốc đã cùng kiểm điểm các lĩnh vực hợp tác trong khuôn khổ DOC như thế nào?

Tại cuộc họp, các nước đã thảo luận sâu rộng các phương cách để triển khai DOC. Một trong những nội dung là xác định cách thức cụ thể để triển khai các lĩnh vực hợp tác nêu trong văn kiện.

DOC được ký kết giữa ASEAN và Trung Quốc đã có tiến trình triển khai thực hiện 8 năm. Có những e ngại tranh chấp trên Biển Đông nổi lên thời gian qua đặt ra những thách thức cho các bên triển khai Tuyên bố này. Ý kiến của ông?

Như tôi nhấn mạnh ở trên, mục đích của DOC giữa ASEAN và Trung Quốc là nhằm thúc đẩy tinh thần hợp tác và xây dựng lòng tin giữa các quốc gia. Quá trình triển khai tuyên bố này cũng là một quá trình tạo dựng môi trường thuận lợi cho các nước giải quyết bất đồng một cách hòa bình, hữu nghị, phù hợp với luật pháp và thông tục quốc tế. Đánh giá này được thể hiện rõ trong phần đầu của DOC.

Tranh chấp lãnh thổ, lãnh hải là vấn đề phức tạp, liên quan đến quan hệ giữa các quốc gia. Các tranh chấp này cần được giải quyết trên tinh thần tham khảo ý kiến và đàm phán hòa bình giữa các bên liên quan trực tiếp.

DOC cũng đã đề cao nguyên tắc giải quyết các tranh cấp về lãnh thổ thông qua đàm phán hòa bình, không đe dọa sử dụng hay sử dụng vũ lực, thông qua tham khảo ý kiến và thương lượng hữu nghị giữa các quốc gia có chủ quyền trực tiếp liên quan, phù hợp với nguyên tắc luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982.

Như vậy, rõ ràng là các phức tạp trên Biển Đông cần được phân định một cách rạch ròi để tìm kiếm cơ chế giải quyết hiệu quả và phù hợp.

COC: Cần thêm thời gian

Duy trì hòa bình, an ninh trên Biển Đông là lợi ích chung của ASEAN. Liệu ASEAN cần tiếng nói đồng thuận nhằm đảm bảo cho lợi ích chung này như thế nào trong khi mức độ quan tâm về Biển Đông giữa các bên không giống nhau?

Đồng thuận và đoàn kết là những nguyên tắc cơ bản của ASEAN, được các nước ASEAN đề cao và triệt để tôn trọng ngay từ những ngày đầu thành lập. Tôi cho rằng, việc ASEAN có một tiếng nói chung trong các vấn đề của khu vực là chuyện bình thường, phù hợp với tập quán của Hiệp hội cũng như với Hiến chương ASEAN. Trong mọi lĩnh vực hợp tác, ASEAN cũng sẽ vẫn trung thành với các nguyên tắc của mình.

Ngay từ giai đoạn đầu, ASEAN đã muốn tiến tới một Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC), có tính ràng buộc hơn Tuyên bố DOC. Sau 8 năm thực hiện, ASEAN đang trong giai đoạn nào để tiến tới một COC với Trung Quốc?

Đây là mục tiêu mà ASEAN hướng tới trong vấn đề Biển Đông, thông qua Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông để thúc đẩy hơn nữa hòa bình và ổn đinh ở khu vực. Nhưng cần nhìn nhận một thực tế là để đạt được mục tiêu cần một quá trình và không thể nóng vội trong xây dựng một bộ luật. Thực tế cho thấy, DOC là một sáng tạo của ASEAN và COC là mục tiêu các nước đang hướng tới.

Những nét đặc thù cơ bản của ASEAN là thống nhất trong đa dạng, phát triển trên cơ sở đồng thuận, tiệm tiến và thoải mái cho tất các bên tham gia. Căn cứ vào đó ta có thể thấy việc xây dựng thành công COC cần phải có thêm thời gian và nhất là nỗ lực của các nước.

• Xuân Linh