Vụ việc nhiều tai tiếng nhất của ông Thái Doãn Lai ở cương vị Chủ tịch Hội đồng quản trị (HĐQT) Tổng công ty Cà phê Việt Nam (VINACAFE) là việc ông bán căn nhà công vụ số 65B, ngõ 58 phố Giảng Võ (Hà Nội) thu lời hơn 300 triệu đồng. Nguyên là trước đó VINACAFE có ý định mua căn nhà hai tầng trên làm nhà công vụ, nhưng do hồ sơ ngôi nhà quá sơ sài (không có giấy cấp đất, thuế đất, giấy phép xây dựng...) nên việc mua bán không thành. Tập thể mua không xong, nhưng cá nhân ông Lai mua thì mọi trục trặc chỉ là.. chuyện nhỏ!?.

Năm 1995, khi “chân ướt chân ráo” từ Nha Trang ra Hà Nội làm Tổng giám đốc (TGĐ), đến tháng 7/1996 ông Lai đã viết giấy tay vay 277 triệu đồng từ quỹ cơ quan để mua lại chính căn nhà số 65B, ngõ 58 phố Giảng Võ làm nhà ở. Đơn vay tiền được ông Trần Khải, Chủ tịch HĐQT và ông Nguyễn Thành Tạo, Phó TGĐ ký duyệt; số phiếu chi tiền 440 ngày 13/7/1996 do ông Lý Quyết Tâm (Phó Chánh văn phòng lúc đó) được ủy quyền của ông Lai ký nhận. Trước đó tại phiếu chi số 401, ông Nguyễn Tuấn Việt (bên bán nhà) đã nhận trước 9 triệu đồng của VINACAFE. Như vậy tổng số tiền mà ông Lai đã vay của Tổng công ty là 286 triệu đồng. Cuối năm 1996, trong một đợt kiểm tra tài chính, Đoàn Thanh tra Bộ Tài chính có kết luận về việc cho vay này: “.. đây là vốn lưu động của đơn vị nên cho ông Thái Doãn Lai vay là sai nguyên tắc tài chính”..; kiến nghị buộc ông Lai phải hoàn trả số tiền chiếm dụng cùng lãi suất ngân hàng.

Thế nhưng, kiến nghị của thanh tra tài chính đã bị ông Lai “qua mặt”, căn nhà công vụ đã được ông khéo léo “hợp thức hóa” thành của riêng! Thay vì phải hoàn trả số tiền 286 triệu đồng, ông lại làm đơn trình Chủ tịch HĐQT lúc bấy giờ là ông Trần Khải “cho phép chuyển nhà tôi thành nhà công vụ”. Đề nghị của ông Lai được chấp nhận trong văn bản ngày 20/2/1997; và ngay sau đó tài sản này đã được Văn phòng Tổng Công ty hạch toán tăng số lượng tài sản cố định. Như vậy kể từ năm 1998, hàng tháng ông Lai chỉ phải nộp tiền thuê nhà theo mức quy định. Đến tháng 8/2001, thời điểm cơn sốt nhà đất ở Hà Nội, ông Lai liền rút hồ sơ nhà đất số 65, ngõ 58 Giảng Võ do ông Nguyễn Hữu Dụ, Chánh văn phòng quản lý…và bán liền căn nhà công vụ (thực tế ông chỉ có quyền sử dụng) với cái giá 600 triệu đồng. Nhận được món “hời” trên,  ông Lai trích ra 286 triệu đồng để trả lại cho Tổng công ty gọi là “thanh toán nợ nần, bởi số tiền đã vay trước đây”. Từ vụ này ông bỏ túi riêng hơn 300 triệu đồng !

Việc ông Thái Doãn Lai bán nhà công vụ ở Hà Nội gây nên sự bất bình trong nội bộ Tổng công ty và dư luận; tuy nhiên qua các đơn thư tố cáo, các cơ quan chức năng còn phát hiện vào năm 1996 khi còn làm TGĐ ông Lai cũng đã thực hiện trót lọt một “phi vụ” mua bán nhà tương tự, thu lợi hàng chục lượng vàng. Đó là căn nhà số 13/9 Kỳ Đồng, Q.3, TP.HCM. Theo xác minh, tại thời điểm năm 1991, Công ty Dịch vụ xuất nhập khẩu cà phê II (DVXNK) do ông Thái Doãn Lai làm Giám đốc đã mua căn nhà 13/9 Kỳ Đồng làm trụ sở giao dịch tại TPHCM với giá 323 triệu đồng (tương đương với 65 lượng vàng SJS).

Tới tháng 2/1995, khi được điều động về làm TGĐ VINACAFE, ông Lai đã “đề nghị” mua lại căn nhà 13/9 Kỳ Đồng, và “cấp dưới” của ông cũng chấp nhận “phê duyệt” tại cuộc họp giao ban ngày 8/8/1995 bán cho vợ “sếp” (bà Nguyễn Thị Diệu Tuyết – ngụ tại 133 Hồng Bàng, Nha Trang ) căn nhà trên với giá 65 lượng vàng. Ngày 13/2/1996 bà Tuyết trả 80% giá trị ngôi nhà tương đương với 275 triệu đồng) và nhận quyền sở hữu ngôi nhà này. Đến tháng 10/1999 khi giá nhà đất ở TP.HCM “nóng” lên, ông Thái Doãn Lai mới bán căn nhà này cho ông Bùi Phạm Khánh với giá hời…140 lượng vàng, tức là gấp hơn hai lần số tiền, vàng mà ông mua trước đó.  Và đến lúc này, bà Tuyết mới chịu thanh toán dứt điểm 20% số tiền còn lại cho Công ty XNK Cà phê II sau một thời gian dài chiếm dụng vốn.

Tháng 9/2002, trong văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ “về một số hành vi vi phạm của ông Thái Doãn Lai..”, Bộ Nội vụ cho rằng: ông Lai có nhiều dấu hiệu của hành vi tham nhũng quy định trong các văn bản pháp luật về Chống tham nhũng. Cụ thể, tại điều 3 Pháp lệnh Chống tham nhũng ghi rõ: Người có chức vụ quyền hạn không được làm những việc sau đây: "Dùng tiền công quỹ, nhà, đất  hoặc tài sản khác của cơ quan, tổ chức hoặc lợi dụng công sức của người do mình quản lý để thu lợi bất chính”. Từ nhận định này, Bộ Nội vụ đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Thanh tra Nhà nước vào cuộc để xác minh, làm rõ các vi phạm của ông Thái Doãn Lai.   

Kết luận của Thanh tra Nhà nước cho rằng, việc ông  Lai tự ý rút hồ sơ căn nhà 65B, ngõ 58, phố Giảng Võ từ Văn phòng Tổng công ty và bán nhà cho người mà không có sự thỏa thuận của Tổng công ty Cà phê Việt Nam là việc làm tùy tiện, có biểu hiện của việc lạm dụng chức vụ quyền hạn, vi phạm nguyên tắc quản lý tài chính, tài sản Nhà nước. Còn đối với căn nhà 13/9 Kỳ Đồng, quận 3, cơ quan Thanh tra Nhà nước nhận định: ở cương vị là TGĐ VINACAFE nhưng ông Thái Doãn Lai đã không can ngăn vợ mình mua căn nhà trên, để việc mua bán đó vi phạm các quy định về quản lý tài sản Nhà nước, là biểu hiện của việc lợi dụng chức vụ quyền hạn để vụ lợi.

 

Ngành cà phê sẽ có phát triển hơn nữa sau "sự cố" về nhân sự ?

Đoàn thanh tra kiến nghị, yêu cầu VINACAFE hạch toán vào tài sản đơn vị số tiền 179 triệu 250 ngàn đồng tiền lãi do gia đình ông Lai sử dụng 286 triệu đồng tiền vốn của Tổng công ty từ 1996 đến năm 2001 để mua căn nhà 65B, ngõ 58, đường Giảng Võ, Hà Nội. Yêu cầu Công ty Dịch vụ XKN Cà phê II hạch toán vào nguồn vốn kinh doanh của công ty số tiền 375 triệu đồng là tiền chênh lệch mà gia đình ông Lai đã mua và bán căn nhà 13/9 Kỳ Đồng, quận 3. Lý do mua bán nhà vi phạm nguyên tắc tài chính. Kiến nghị về xử lý cán bộ, Đoàn Thanh tra nhận định, những sai phạm của ông Lai là nghiêm trọng, cần xử lý nghiêm.            

 

• Thái Thiện