Muốn mua nhà phải có hộ khẩu

N.H. Bách, nhân viên văn phòng Luật sư H.H và cộng sự kể, anh mua nhà ở phường Phương Mai từ năm 2000, viết giấy mua bán trao tay vì không có hộ khẩu. Sau khi mua nhà, anh đăng ký tạm trú ở phường cho đến nay.

Đến tháng 8/2005, khi UBND phường yêu cầu các hộ dân kê khai nhà để làm thủ tục cấp sổ đỏ, anh Bách mới lên phường để xin xác nhận, hoàn tất thủ tục. Nhưng chuyện không thành bởi gia đình anh mới được cấp hộ khẩu KT3 từ năm 2004 (dù đăng ký tạm trú từ năm 2000) trong khi theo quy định của UBND TP Hà Nội, phải 3 năm sau (nghĩa là hết tháng 12/2007) các hộ dân KT3 như nhà anh mới đủ tiêu chuẩn làm sổ đỏ.

Trong khi chờ đợi, năm lần bảy lượt anh muốn sửa chữa, cải tạo ngôi nhà mình ở nhưng không được phường cho phép vì chưa có sổ đỏ. "Nhà của mình, tiền mình mua mà chẳng khác nào người ở nhờ. Muốn làm gì cũng chẳng được" - anh Bách bức xúc.

Do có nhu cầu thế chấp sổ đỏ để vay vốn làm ăn, mua sắm ôtô, anh Bách nghe ngóng, hỏi han khắp nơi để nhờ người đứng ra "chạy sổ đỏ", hộ khẩu. Nhưng khi nghe một số "cò" gọi điện ra giá, lúc 10 triệu, lúc 20 triệu, anh lại quyết định thôi vì "không có căn cứ để tin tưởng".

"Trong lúc chờ cho đến cái ngày 1/1/2008, tôi phải vay tiền họ hàng, bạn bè để thực hiện những dự định của mình với nhiều phiền toái. Thậm chí, ngay cả chuyện lấy vợ cũng đành tạm phải gác lại vì muốn đăng ký kết hôn phải có hộ khẩu, hơn nữa cũng phải đợi nhà cửa được sửa sang đàng hoàng một chút..." - anh buồn rầu cho biết.

Cũng cảnh tương tự, một đồng nghiệp của anh Bách than thở: "Tôi học và làm ở Hà Nội đã hơn 10 năm rồi nhưng giờ vẫn người một nơi, hộ khẩu một nẻo. Đã vay mượn đủ tiền mua chung cư rồi nhưng chỉ vì không có hộ khẩu, không được đứng tên nhà lại phải gác lại". 

Đó là tình cảnh dở khóc dở cười của gia đình bà Hường, đang trú tại một phường của quận Thanh Xuân.

Theo lời kể của bà, mới đây, sau khi nhận được thông báo về việc "Mua nhà ở theo Nghị định 61/CP" của Xí nghiệp quản lý và phát triển nhà số 7 thuộc Công ty quản lý và phát triển nhà Hà Nội, bà đã tìm đến địa chỉ của Phòng tiếp nhận hồ sơ hành chính (khu Tập thể Thanh Xuân Bắc, phường Thanh Xuân Bắc) để hỏi thủ tục. Vì theo như thông báo, đến hết ngày 31/12/2006, việc bán nhà ở theo NĐ61 của Chính phủ sẽ chấm dứt. Theo chỉ đạo của Thủ tướng, từ 1/1/2007,quỹ nhà thuộc sở hữu Nhà nước sẽ không được bán hoặc người ở thuê không mua sẽ được cải tạo, xây dựng lại và áp dụng giá mới theo quy định của Chính phủ. 

Sau khi chi 5.000 đồng mua tờ khai để mua nhà, bà bắt đầu giở thứ "bảo bối" duy nhất mà mình có sau 5 năm làm công dân tạm trú trên địa bàn Hà Nội: sổ KT3.

Chuyên viên hướng dẫn ở đây, sau khi lật đi lật lại cuốn sổ, kết luận: Bà không thể mua nhà theo diện này được vì sổ KT3 mới được cấp có... 2 năm (theo quy định là 3 năm).

Chợt nhớ lời bà bạn hàng xóm doạ: "Nếu không mua được nhà trong năm nay, để đến năm sau, có lấy lương hưu cả đời cũng không mua được chính nhà mình, vì giá mới sẽ rất đắt", bà Hường hốt hoảng: "Trường hợp của cô có cách nào khác để giải quyết không? Bằng mọi giá cô phải mua thanh lý được nhà trong năm nay".

Sau một hồi suy nghĩ, cô nhân viên nảy sáng kiến: "Cô nhờ họ hàng có hộ khẩu ở Hà Nội đứng tên người mua nhà thay cô!".

Nghe mách nước, bà Hường mừng quýnh, cảm ơn cô nhân viên nọ rồi tất tả ra về.

Bà Hường dàn xếp thủ tục mua bán không khó khăn do mua nhà của cháu họ và nhờ người cô họ đứng tên sở hữu.

Thế nhưng, khi hớn hở dẫn người đứng tên căn nhà của mình ra phường xin xác nhận, bà Hường như bị dội gáo nước lạnh khi nghe đại diện công an phường tuyên bố: Nếu căn nhà bà đang ở do người khác đứng tên thì bà phải nộp lại sổ KT3!

"Tôi thật không biết phải làm thế nào nữa", bà Hường sụt sùi. "Đầu năm vừa rồi, tôi tất tả về quê chuyển thủ tục nhận lương hưu ra ngoài này nhờ có sổ KT3, mới nhận được vài tháng lương, chẳng lẽ lại phải làm lại thủ tục để hàng tháng đánh đường về quê nhận. Hơn nữa, chỉ còn một năm sau là tôi đủ điều kiện nhập khẩu rồi. Giờ mà làm bằng được sổ đỏ thì mọi cố gắng mất hết, mà không làm thì biết lấy đâu tiền để mua nhà theo giá mới?".

Trường hợp của bà Hường không phải là duy nhất ở Hà Nội, khi mà các khu nhà tập thể trên địa bàn thành phố chủ yếu là chốn sinh sống của dân các tỉnh hoặc dân lao động có thu nhập thấp. Chỉ vì những ràng buộc nhiêu khê của luật pháp, họ luôn phải đương đầu với nguy cơ mất nhà "trên... giấy". Chưa kể, để được quyền đứng tên căn nhà - tài sản chính đáng - của mình, họ phải tìm mọi cách "lách luật". Đây chính là nguy cơ dẫn tới những tranh chấp, kiện tụng mà hậu quả phải gánh chịu không ai khác chính là người trong cuộc.

Kỳ 2: Chuộc lại... nhà mình

• Nguyệt Minh - Đỗ Minh