Những lao động ngoại tỉnh cả năm không cầm đến cây bút đang bò ra làm bài kiểm tra để được trở thành đồng đẳng viên. Ảnh: T.Xuân

Anh Pho ra Hà Nội làm nghề bốc vác đã 5 năm. Đi làm thuê, ngày làm đến kiệt sức, ngày ngồi chơi xơi nước. Ở đất Hà thành chẳng có ai thân thích nên những khi xấu trời hiếm việc, mấy anh em  tụm lại tán chuyện rồi mỗi người một hướng tản đi chơi cho hết ngày. Không ít người đã giết thời gian bằng cách đi "giải buồn" với gái mại dâm.

Cách đây 1 năm, Trung tâm Phát triển Ánh sáng cộng đồng (LIGHT) triển khai dự án Trạm cung cấp bao cao su 24/24h cho người lao động ngoại tỉnh. Đối tượng mà dự án nhằm đến là lao động ngoại tỉnh, những người có nguy cơ cao trong việc thực hành tình dục không an toàn và lây nhiễm HIV/AIDS. Dự án đã tuyển chọn các cộng tác viên trong nhóm nam giới lao động ngoại tỉnh.

Lần đầu cầm chiếc OK không khỏi ngại ngùng. Ảnh: T.Xuân

Thế là một số lao động được tuyển chọn, được đào tạo kiến thức, kỹ năng để trở thành những đồng đẳng viên của dự án.  Anh Pho thành trưởng nhóm. Sống gần gũi thấu hiểu tâm tư của những người lao động cùng cảnh, Pho đã được anh em tin tưởng. Từ nhiều câu chuyện, anh đưa lời khuyên chân thành như: ''Không nên quan hệ tình dục với gái mại dâm’’, ‘’Cân nhắc lại xem có nên đi chơi như thế không?’’, ‘’Dùng BCS là biện pháp tốt nhất, dễ dàng nhất và an toàn nhất với đàn ông chúng ta’’….

Anh Pho cho biết: "Không phải anh lao động ngoại tỉnh nào cũng biết và hiểu tác dụng của BCS. Hồi mới triển khai dự án, chúng tôi đi phát, có người còn rất ngạc nhiên bảo: ‘’Đồ này là gì mà phát. Tôi không cầm đâu…’’.

Nhờ lòng kiên trì, sau một năm làm đồng đẳng viên của dự án, giờ mọi chuyện đã trở nên dễ dàng. Trạm của Pho mỗi tháng phát 8-10 hộp BCS (140 chiếc/hộp). Anh Pho cũng như các đồng đẳng viên khác vui vì mọi người đã có ý thức, hiểu được hiệu quả của việc dùng BCS trong "chuyện ấy" vừa bảo vệ mình, lại vừa bảo vệ được bạn tình.

Những lúc đợi khách thế này tuyên truyền là hay nhất. Ảnh: T.Xuân

Giờ đây, anh Pho không phải đến từng nhà phát cho mọi người nữa. Mỗi khi có người cần gõ cửa: ‘’Anh Pho ơi, em nhờ tý’’. Thế là hiểu; Pho dúi vào tay họ chiếc. Bên cạnh việc phát BCS, anh cũng khuyên từng người:  ‘’Cân nhắc kỹ xem có nên ‘’đi’’ không. Nên dành tiền gửi về giúp gia đình…’’.

Bác Nguyễn Văn Kỳ ở Thanh Hóa, ra Hà Nội chạy xe ôm đã 5 năm nay cũng tình nguyện làm đồng đẳng viên của dự án. Cũng như anh Pho, lúc đầu bác Kỳ gặp nhiều khó khăn nhất là tuyên truyền thế nào cho mọi người hiểu được tác dụng của BCS. Những anh em là nghề xe ôm như bác vừa phát ‘’hàng’’ tại nhà, vừa mang theo người (để trong cốp xe) phòng ‘’tặng’’ ai cần ‘’gấp’’.

Anh Pho, bác Kỳ cũng được lãnh lương 150.000 đồng/tháng. Số tiềntuy chỉ đủ cho các anh trả tiền trọ nhà, uống chén nước nhưng ai cũng vui vì được lao động, giúp xã hội bớt đi những tệ nạn, bệnh tật. Kết thúc dự án, những đồng đẳng viên lại hy vọng được tiếp tục làm công việc nhỏ bé nhưng đầy ý nghĩa này.

Bị tạm giam vì... phát BCS

Có được niềm vui này, anh Pho đã có không ít kỷ nhiệm, đáng nhớ nhất là anh phải ở trại giam tới 15 ngày. Khi mới triển khai dự án, để đặt 1 tấm biển ‘’Phát BCS miễn phí 24/24’’ không phải dễ dàng.

Tấm biển từng phải treo lên, hạ xuống nhiều lần bởi chính quyền địa phương cho rằng: khu vực này có vấn đề xấu về tệ nạn xã hội nên mới phải treo biển như thế. Hay việc tồn tại một hình thức phát BCS là tiếp tay cho những tệ nạn xã hội… Trong khi dân ngụ cư tại các khu tập trung lao động ngoại tỉnh như thế này lại là đối tượng rất phức tạp.

Anh Phạm Văn Pho (thứ 3 từ trái sang) đang tuyên truyền trong lúc rảnh rỗi ở quán nước khu lao động nghèo. Ảnh: T.Xuân

Trong một lần ngồi đợi việc, anh Pho tranh thủ tuyên truyền về tác dụng của BCS, phát tờ rơi cho lao động ngoại tỉnh. Đang lúc đang say sưa nói về BCS thì anh bị công an phường bắt về đồn với lý do: ‘’Không được tụ tập. Việc anh đang làm chưa được chính quyền địa phương cấp phép. Hơn nữa, việc treo biển gây mất mỹ quan…’’. Với những lý do trên, anh Pho đã phải ‘’nghỉ’’ tại trại Ngọc Tú, Gia Lâm 15 ngày.

Để có trạm cung cấp BCS miễn phí, BS Nguyễn Thu Giang, Phó GĐ Trung tâm sức khỏe ánh sáng - LIGHT cho biết: Người lao động ngoại tỉnh có thu nhập thấp, trung bình 600.000-700.000 đồng/tháng. tập trung khá đông ở khu vực ngoài đê sông Hồng. Khu nhà ở hầu như không có phương tiện giải trí như tivi hay sách báo. Thời gian rảnh rỗi nhiều, độ tuổi còn khá trẻ 20-45, đang sung sức và có đời sống tình dục mạnh mẽ nên việc quan hệ với gái mại dâm là điều khó tránh khỏi. Đây chính là lý do LIGHT lập đề án Trạm cung cấp BCS 24/24h cho lao động ngoại tỉnh. Đề án được giải thưởng Ngày sáng tạo của Ngân hàng Thế giới trị giá 10.000USD. LIGHT đã dùng toàn bộ số tiền thưởng thực hiện mô hình trên.

BS Giang cho biết: Thời gian đầu, LIGHT gặp nhiều khó khăn, nhất là việc địa phương chưa chấp nhận hình thức phát BCS, không có một giấy chứng nhận cấp cho mỗi đồng đẳng viên nên đã dẫn đến sự việc đáng tiếc như trường hợp anh Pho. Đến nay, dự án đã hoàn thành nhưng LIGHT mong muốn trong tương lai mô hình này tiếp tục được triển khai và nhận được sự ủng hộ của các tổ chức, ban ngành.

Trong một năm qua đã có 21.000 gói BCS cùng trên 7.000 tờ rơi được phát ra. Các chủ nhà trọ cũng đồng tình cho người lao động thuê nhà và tham gia chương trình. Bên cạnh việc phát miễn phí BCS, hàng trăm lao động ngoại tỉnh được tư vấn về sức khỏe sinh sản và xét nghiệm HIV miễn phí.