- Lần theo những lá đơn của người dân ở 2 xã Kỳ Sơn và Kỳ Lâm huyện Kỳ Anh (Hà Tĩnh) tố cáo Nhà máy chế biến tinh bột sắn Hà Tĩnh gây ô nhiễm nghiêm trọng ngay khi mới vận hành thử, PV VietNamNet đã có chuyến thâm nhập thực tế để tìm hiểu vấn đề.

Nhà máy chế biến tinh bột sắn Hà Tĩnh là một trong 4 chi nhánh thuộc Công ty Cổ phần hữu hạn Vedan Việt Nam, được khởi công xây dựng tại xã Kỳ Sơn huyện Kỳ Anh từ tháng 8/2007, hoàn thành tháng 10/2008, có công suất 400 tấn sắn tươi/ngày. Ngày 11/2, nhà máy được đưa vào chạy thử và đến tháng 11/2009, mới đi vào hoạt động chính thức.

Một người dân sống ở khu vực có Nhà máy Vedan, xã Kỳ Sơn bức xúc chỉ về phía dòng sông bị nước thải của nhà máy đổ ra, gây ô nhiễm. Ảnh: Hà Vy

Thế nhưng, chỉ sau hơn một tháng hoạt động thử, nhà máy này đã gây ô nhiễm nặng nề khiến những hộ sống xung quanh không tài nào chịu nổi!

Dân nghẹt thở vì mùi bã sắn!

Tại xã Kỳ Lâm, nơi nằm cách nhà máy gần 2km nhưng khi chúng tôi đến đã ngửi thấy một mùi hôi khó chịu. Một người dân sống dọc quốc lộ 12 kể, lúc đầu người dân trong xã cứ nghĩ là có xác con gì chết nên huy động cả xóm đi tìm, mãi sau này mới biết mùi hôi này từ xã Kỳ Sơn theo gió Nam bay đến. 

Gần sát khu vực phơi bã sắn là nhà của các hộ dân, bốc mùi hôi khó chịu. Ảnh: Hà Vy

Khi đến trung tâm của xã Kỳ Sơn nơi nhà máy chế biến tinh bột này ngự tọa thì mùi hôi thối càng nồng nặc bốc lên khiến anh bạn đi cùng phải nôn oẹ. Chị Hiền sống ngay trước cổng nhà máy Vedan đang trong thời gian mang bầu bức xúc cho biết: ”Hôm nay các anh lên còn đỡ chứ hôm qua trời mưa to, bã sắn gặp nước bốc mùi dữ dội khiến cả nhà em phải đi sơ tán chứ không tài nào chịu nổi”.

Vòng ra phía sau nhà máy chúng tôi đến thăm xóm Mỹ Lạc vào thời gian giữa trưa, tận mắt chứng kiến không khí ngột ngạt nơi đây mới thấy hết nỗi khổ của người dân. Lúc trời nắng thì có mùi thum thủm như mùi bún thiu ngâm nước để lâu, nhưng khi trời mưa gặp phải nó lại giống như mùi chuột chết. Những hôm có gió thổi thì chỉ một xóm cùng hướng gió phải ngửi mùi hôi, còn khi trời lặng gió thì cả xã cùng chịu trận.

Khu xử lý beoga mới bắt đầu xây dựng nhưng nhà máy đã chính thức hoạt động. Ảnh: Hà Vy

Ông Nguyễn Văn Long - Chủ tịch UBND xã Kỳ Sơn kể: ”Khi nhà máy hoạt động được một tuần thì một số hộ dân phản ánh là có mùi hôi lạ xuất hiện, tiếp đó thì ngay tại UBND xã, cách nhà máy 1km cũng bắt đầu bốc mùi. Qua tìm hiểu chúng tôi xác định mùi hôi thối này là do từ bã sắn của Nhà máy chế biến tinh bột sắn Hà Tĩnh”.

Vào vai những người đi bán sắn tươi chúng tôi đã đột nhập vào trung tâm vùng gây ô nhiễm. Hàng trăm tấn sắn sau khi cho vào máy để lựa tinh bột đã thải ra từng đống bã to tướng. Ngay sau đó, từng hàng xe tải chở số bã sắn này chạy thẳng ra bãi phía sau nhà máy phơi khô để bán làm nguyên liệu chế biến thức ăn gia súc mà không hề qua một khâu xử lý nào. Loại bã này được phơi một lớp dày khoảng 4cm, khi gặp mưa nó trở nên nhão nhoét và bốc mùi hôi thối khủng khiếp.

Sông Rào Trổ đang bị đầu độc!

Trong khu vực nhà máy hoạt động có 5 hồ chứa nước thải độc hại, trong đó có những chất cực độc như xianua. Hiện số nước trong các hồ chứa này vẫn chưa được thải ra sông Rào Trổ vì nhà máy vẫn chưa hoàn thành xong hệ thống lọc bằng beoga. Tuy nhiên, theo phản ánh của người dân thì nhà máy vẫn lén lút xả nước thải ra sông.

Sông Rào Trổ bắt nguồn từ vùng Cấm Kỳ sát biên giới Việt - Lào. Trước khi chảy qua xã Kỳ Sơn, sông Rào Trổ chia thành 2 nhánh, 1 nhánh đổ về hồ Kẻ Gỗ, một nhánh chảy qua xã Kỳ Lạc rồi đổ ra sông Giang ở Quảng Bình.

Ống thoát nước thải số 5 của nhà máy thẳng ra sông Rào Trổ và có màu vàng nâu như thế này (ảnh phải). Ảnh: Hà Vy

Theo người dân sống quanh con sông này, trước khi nhà máy đi vào hoạt động thì nước sông luôn trong xanh, nhiều người còn lấy nước sông để nấu nước uống. Nhưng từ khi nhà máy đi vào hoạt động thì nước sông bắt đầu đổi màu và có mùi hôi khó chịu, đã bắt đầu có hiện tượng cá chết nổi trên mặt nước.

Để chứng minh những điều người dân phản ánh, chúng tôi đã có chuyến ngược dòng sông Rào Trổ. Trên 5km đi qua, chúng tôi nhận thấy những đoạn nằm cách xa nhà máy thì nước sông vẫn trong xanh nhưng khi đến gần đoạn khu vực nhà máy thì nước sông bắt đầu chuyển sang màu đục, đoạn sát với bồn chứa nước thải số 1, nước sông có màu nâu và nổi lên một lớp váng khá dày.

Hồ nước ở bồn chứa số 1 cũng bốc mùi nồng nặc. Ảnh: Hà Vy

Điều đặc biệt khi quan sát, chúng tôi phát hiện có những dòng nước màu nâu chảy ra từ những lỗ nhỏ có hướng xuất phát từ hồ chứa nước số 1, nằm ngăn cách với dòng sông bởi một con đường rộng khoảng 20m.

“Loại bã này chỉ thối chứ không độc hại”

Ông Trương Vĩnh Chu - Giám đốc Nhà máy chế biến tinh bột sắn Hà Tĩnh. Ảnh: Hà Vy

Đó là lời khẳng định của ông Trương Vĩnh Chu - Giám đốc Nhà máy chế biến tinh bột sắn Hà Tĩnh.

“Sau khi nhận được thông tin này chúng tôi đã cho kiểm tra ngay và xác định nguyên nhân gây nên mùi hôi thối này là do các bã sắn bị gặp mưa. Trước mắt, chúng tôi sẽ cho khắc phục bằng cách che bạt lên lớp bã này để hạn chế sự bốc mùi, còn trong thời gian tới sẽ cho đào hố chứa bã”.

“Theo đúng như cam kết thì khi hoàn thành xong hệ thống xử lý bằng beoga nhà máy mới đi vào hoạt động, nhưng do thời điểm này người dân bước vào vụ thu hoạch sắn nên chúng tôi phải cho nhà máy hoạt động trước thời hạn để giải quyết đầu ra cho bà con” - ông Chu cho biết

Khi chúng tôi hỏi: Liệu có chuyện nhà máy cho thải nước bẩn ra sông Rào Trổ hay không? Ông Chu khẳng định rằng hoàn toàn không có chuyện này. Thế nhưng, khi chúng tôi nhờ ông giải thích tại sao nước sông đoạn qua nhà máy lại đổi màu và có mùi hôi thì ông Chu lại im lặng (?!)

• Hà Vy