Quyết liệt và sốt sắng, đó là thái độ của các quan chức người Iraq trong chế độ mới khi bàn về việc xét xử Saddam Hussein. Có người thậm chí còn "lạc quan" rằng một phiên toà sẽ diễn ra trong vài tuần tới và án tử hình cho cựu Tổng thống là điều không tránh khỏi.

Cựu Tổng thống Iraq Saddam Hussein.

"Rất nhanh thôi. Chỉ vài tuần nữa. Chúng tôi đã thông qua luật và cũng  thống nhất được về cơ bản với các thẩm phán và công tố viên. Tôi có thể dám chắc rằng ông ta (Saddam Hussein) sẽ là bị cáo đầu tiên," Mouwafak al-Rabii, một thành viên của Hội đồng Điều hành Iraq, quả quyết.

"Người này (Saddam) đã sát hại hàng trăm nghìn người. Nếu ông ta bị hành quyết, tôi nghĩ cần phải khai quật lên và giết lại hàng trăm lần," al-Rabii, vốn là một nhà hoạt động về quyền con người và đã từng bị cầm tù dưới thời Saddam, nói một cách quyết liệt.

Điềm đạm hơn, Adnan Pachachi, một thành viên khác của Hội đồng, cho rằng phiên toà sẽ diễn ra trong tháng 3/2004. Còn Dara Noor al-Din, một thành viên nữa của Hội đồng gồm 25 người, lại dự đoán có thể sẽ phải mất "từ 4 đến 6 tháng nữa" thì Saddam Hussein mới bị đưa ra trước vành móng ngựa.

Nói chung, hầu hết các thành viên của hội đồng được Mỹ chọn ra hồi tháng 7/2003 đều sốt sắng với phiên toà đặc biệt này. Họ sợ việc "xử lý" Saddam sau ngày 30/6/2004, thời điểm chuyển giao quyền lực cho chính quyền mới, sẽ rất khó khăn. Và một khả năng không thể không tính đến: biết đâu chính quyền mới cũng sẽ học theo kiểu Anh, Mỹ và nhiều nước khác trên thế giới - không chấp nhận án tử hình.

Mặc dù sốt sắng như vậy song các thành viên của hội đồng cũng cam kết rằng phiên toà sẽ diễn ra một cách công bằng và tuân thủ các quy chuẩn quốc tế. "Tất cả các tiêu chuẩn quốc tế đều phải được thực thi. Saddam có quyền thuê luật sư giỏi nhất thế giới nếu ông ta muốn," al-Rabii nói.

Trái ngược với không khí sôi sục ở Iraq, các nhà hoạt động nhân quyền trên thế giới tỏ ra kinh ngạc và không ai tin được rằng phiên toà xử Saddam lại có thể diễn ra nhanh đến vậy. "Chúng tôi rất lo ngại trước phiên toà "tốc hành" sẽ diễn ra trong vài tuần tới. Năng lực của ngành toà án Iraq rõ ràng là chưa thể đáp ứng được đối với  một phiên toà quan trọng như vậy. Họ cần phải có thêm thời gian để trưởng thành", Hanny Megally, thành viên của Trung tâm Chuyển giao pháp lý quốc tế có trụ sở ở New York, nói. "Nếu họ muốn xử những người như Saddam với tất cả các tội trạng, phiên toà có thể sẽ phải kéo dài đến 10 năm," Megally khẳng định.

Theo các nhà quan sát, để xét xử Saddam Hussein, các nhà điều tra sẽ phải đọc ít nhất 300 triệu trang tài liệu, nghiên cứu một khối lượng lớn các chứng cứ liên quan tới khoảng 270 vụ sát hại tập thể và phải chọn lọc các vụ việc điển hình nhất trong hàng nghìn vụ tàn sát dẫn đến cái chết của 300.000 người dân Iraq trong suốt 23 năm cầm quyền của Saddam Hussein.

Trong một diễn biến khác, Mỹ, Anh và LHQ cũng đã lên tiếng về việc xét xử cựu Tổng thống. Trong khi Mỹ quan tâm nhiều tới quy mô của phiên toà thì Anh và LHQ khẳng định rõ quan điểm chống án tử hình.

(Tiến Dũng - Theo AP, Washington Post)