Trước sức ép ngày càng lớn phải quyết liệt hơn với nước Cộng hòa Hồi giáo - từ các đồng minh châu Âu, Israel và từ chính lưỡng đảng ở Đồi Capitol, ông Obama đã yêu cầu Tehran phải trả lời về đề xuất nối lại đàm phán của phương Tây trong tháng 9 nếu không muốn hứng chịu các đòn cấm vận nặng hơn.
Tổng thống Mỹ Barack Obama nhận câu hỏi từ báo chí hôm 23/7/2009. (Ảnh: AP)
Tuần qua, Tehran đã có hồi âm, dưới hình thức một gói các chủ đề đề xuất cho đàm phán, bao gồm cả việc không phổ biến vũ khí hạt nhân nhưng lại phớt lờ đề cập nỗ lực làm giàu uranium vốn là một tâm điểm lo lắng của phương Tây.
Đó không phải là một câu trả lời mà ông Obama kỳ vọng. Nhưng Mỹ và 5 đối tác trong nhóm đàm phán "P5+1" gồm Pháp, Đức, Anh, Nga và Trung Quốc vẫn tiếp tục và yêu cầu một cuộc gặp với Tehran, dù chỉ là để "kiểm tra lời tuyên bố" rằng Iran sẵn sàng đối thoại.
Tất nhiên, trên thực tế, ngay cả nếu Iran sẵn sàng tham gia vào một tiến trình đàm phán nghiêm túc, các quan điểm của nước này về nhiều vấn đề, từ chương trình nghị sự và khung thời gian tới đề cương cho một sự thỏa hiệp có thể chấp nhận được, sẽ rất khác so với quan điểm của Mỹ và các đồng minh.
Và những tuyên bố từ phía Nga và Trung Quốc phản đối bất kỳ một lệnh cấm vận mới nào nhằm vào Tehran cho thấy sự bất đồng quốc tế về lập trường đối với nước Cộng hòa Hồi giáo, một trở ngại làm cho mọi việc trở nên nan giải hơn.
Thủ tướng Nga Vladimir Putin đã thể hiện rõ quan điểm đó trong những lời bình luận hôm 11/9, nhấn mạnh rằng Moscow chẳng có lý do gì để nghi ngờ mục tiêu hòa bình của chương trình hạt nhân Iran.
Mỹ và các đồng minh không nói rằng hiện nay Iran đang phát triển vũ khí hạt nhân mà họ cảnh báo rằng cho phép Iran tập hợp một chu trình nhiên liệu hạt nhân toàn diện sẽ tạo cho nước này một cơ sở hạ tầng để từ đó có thể nhanh chóng chuyển sang sản xuất vật liệu chế tạo bom.
Cũng trong tuần qua, Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad tuyên bố một lần nữa rằng Iran không có ý định ngừng làm giàu uranium, và cũng không từ bỏ các quyền hạt nhân của mình. Điều đó sẽ không ngăn được một giải pháp ngoại giao cho những bế tắc hiện nay nhưng nó cho thấy nhiều khả năng các cường quốc phương Tây sẽ phải dàn xếp các yêu sách của mình để đạt được một giải pháp.
Ở một số vòng đàm phán trước đây, Iran đã công khai hơn khi thảo luận về sự củng cố cơ chế giám sát của IAEA cùng các điều khoản chống vũ khí hóa. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ vào thời điểm này Iran có "sẵn lòng" không khi mà nước này đang trải qua một cuộc đấu tranh quyền lực nội bộ.
Tóm lại, số phận của ngoại giao phụ thuộc vào ba yếu tố: sự sẵn sàng thỏa thiệp của Iran, sự sẵn sàng thỏa hiệp của phương Tây, và có lẽ quan trọng nhất là khung thời gian cho đàm phán.
Tổng thống Obama đang chịu áp lực lớn để chứng tỏ đối thoại với Iran sẽ mang lại kết quả, nhưng có lẽ sẽ chưa thể có một kết quả nào ra đời vào mùa thu năm nay, thời hạn không chính thức mà chính quyền Obama vừa đặt ra.
Tuy nhiên, nếu điều đó khiến cho Mỹ phải tìm kiếm các lệnh cấm vận gay gắt hơn thông qua Liên Hợp Quốc, hoặc đơn phương trừng phạt Iran thì sự chia rẽ giữa phương Tây với Nga và Trung Quốc sẽ mang lại lợi thế cho Iran.
Các đòn trừng phạt mới cũng sẽ chấm dứt triển vọng về một giải pháp ngoại giao, bởi vì Iran từ lâu đã tuyên bố họ sẽ không đàm phán để hồi đáp các tối hậu thư. Và thế bế tắc tiếp tục khiến cho Obama đối mặt hoặc với khả năng Israel mở một cuộc không kích vào các cơ sở hạt nhân của Iran, hoặc buộc phải tăng cường sức ép cho đến khi nào Tenrhan phải nhượng bộ. Cả hai lựa chọn này sẽ đẩy Trung Đông vào bất ổn lớn.
Đối với Obama, sẽ không có lựa chọn nào sinh lợi: Nếu Tehran không sẵn lòng nhượng bộ (khả năng này khó có thể xảy ra), Tổng thống Mỹ sẽ buộc phải tăng giá đấu. Và khi đó, trò chơi sẽ thực sự nguy hiểm.
- Thanh Hảo (Theo TIME)
