Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra.

Bằng việc bán tập đoàn Shin Corp cho Temasek Holdings - một Quỹ đầu tư của Chính phủ Singapore, Thủ tướng Thaksin dường như đã làm được ''một công đôi việc''.

Thương vụ lớn này đã mang lại cho gia đình Shinawatra và các gia đình Damapong khoản tiền thu nhập miễn thuế khổng lồ  73,3 tỷ bath (1,9 tỷ USD). Và quan trọng hơn, Thủ tướng được ''rảnh tay'' khỏi đế chế thương mại mà chính bản thân ông đã dày công gây dựng trong suốt 3 thập kỷ qua.

Chắc hẳn, ngay khi nghe tin về thương vụ khổng lồ này, không ít người nghĩ ngay đến lý do rằng, ông Thaksin muốn lãnh đạo Thái Lan theo cái cách mà không phải bị phân tâm bởi những cáo buộc về ''xung đột lợi ích''. 

Hành động từ bỏ Shin Corp đã gửi một thông điệp tới các đối thủ chính trị của Thaksin rằng, ông vẫn tại vị và đang hướng tới nhiệm kỳ thứ ba. Bởi hình ảnh doanh nhân Thaksin chính là gót chân Achilles của Thủ tướng Thaksin, do đó bán Shin Corp đã giải quyết được vấn đề này.

Tuy nhiên, cách giải thích này có vẻ như xung đột với logic về thời gian và bối cảnh. Nếu ông Thaksin thực sự quan tâm tới sự minh bạch và ''xung đột lợi ích'', thì thời điểm từ bỏ Shin Corp đáng nhẽ phải là 5 hoặc 6 năm trước đây, trước lúc ông đắc cử Thủ tướng, hoặc một năm trước khi ông tái đắc cử.

Trên thực tế, kể từ phiên tòa xét xử vụ che giấu tài sản của ông năm 2001, Thủ tướng đã làm mọi thứ trong khi đang đương chức để có thể duy trì, bảo vệ và mở rộng các lợi ích kinh doanh của gia đình. Tài sản của nhà Shinawatra trên thị trưởng chứng khoán tăng gấp 3 lần trong 5 năm nắm quyền của ông, bắt nguồn từ cái gọi là ‘’sự xung đột lợi ích đã được hợp pháp hóa’’ như chuyển chi phí chuyển nhượng viễn thông sang thuế trong nước, và quyết định miễn thuế cho Vệ tinh IPStar của Shin Corp.

Động thái bán Shin Corp diễn ra trong khi vị trí của ông Thaksin không còn vững chắc như trước nữa. Và, chắc chắn tỷ lệ tín nhiệm của ông sẽ tăng mạnh sau thương vụ này.

Một lý do khác bắt nguồn từ chiến lược kinh doanh thuần túy. Khi cuộc cạnh tranh trong khu vực viễn thông nội địa ngày một khốc liệt, các vụ đầu tư đều đòi hỏi phải có công nghệ 3G, ông Thaksin muốn rút lui trước khi phải đối mặt với một sân chơi bình đẳng hơn.

Lời giải thích này xuất phát từ niềm tin rằng, giá của Shin Corp ít nhiều đã đạt được mức tối đa, và có xu hướng giảm khi cạnh tranh tăng và ảnh hưởng chính trị của ông Thaksin giảm.

Tất nhiên, sự giải thích này cũng không mấy trọng lượng. Shin Corp, với lá cờ đầu về điện thoại di động là Advance Info Service (AIS), đã tận dụng tối đa thế độc quyền của mình.

Khi AIS yêu cầu hơn một nửa tổng thị phần – một hành động vi phạm luật cạnh tranh tại nhiều nước trên thế giới – công ty vẫn có thể tiếp tục đạt có doanh thu lớn ngay cả khi lãi ròng giảm dần.

Tình trạng quyền lực thị trường không cân xứng cũng có thể khiến các vụ đầu tư công nghệ tương lai như 3G trở nên quan trọng. Sức mạnh thị trường của AIS trên thực tế chính là động lực chính để Temasek mua Shin Corp. Vị trí vững chắc trên thị trường và cả vệ tinh IPStar của Shin Corp đều quá chắc chắn đến nỗi các đối thủ cạnh tranh hiện nay khó có thể hạ bệ, trong khi các đối thủ mới bị hạn chế rất nhiều xét về yếu tố cạnh tranh. Shin Corp giờ đây vẫn hấp dẫn như ngày nào.

Nguyên nhân thuyết phục nhất nằm ở địa hình gồ ghề của chính trị và kinh doanh – một vùng xám nơi ông Thaksin vươn dậy. Trong bối cảnh phong trào phản đối, đòi ông từ chức ở Bangkok ngày một lớn, Thủ tướng Thaksin phải nhận ra rằng chỗ đứng chính trị của ông có thực sự đang bị đe dọa. Thực tế, trong suốt cả tuần ông tới Roi Et để chuyển hướng sự chú ý của công chúng và ''nhắc nhở'' các đối thủ rằng ông vẫn được ''yêu mến'' ở cơ sở.

Mặt khác, nếu bị cáo buộc tội chuyên chế, tham nhũng và những tội danh có thể khác, chắc chắn ông Thaksin không thể ''hạ cánh an toàn''. Các chính khách trước đây bị buộc tội tham nhũng đã bị tịch thu tài sản. Như vậy, bán Shin Corp chính là ''Chính sách bảo hiểm chính trị'' cho bản thân ông và gia đình trong bối cảnh sự bất ổn về chính trị ngày một gia tăng, đồng thời tạo điều kiện cho ''đế chế kinh doanh'' của nhà Thaksin chuyển hướng từ viễn thông và hàng không sang truyền hình và tài chính. Nhưng cũng có thể gia đình ông chuyển số tiền khổng lồ này tới một nơi an toàn nào đó.

Chắc chắn, tiền của Thủ tướng và gia đình bị để ý kỹ lưỡng. Nhưng nếu tiền đó chuyển thành tài sản nước ngoài thì nhà chức trách Thái Lan sẽ không thể đụng tới được, kiểu như Shin Corp giờ đây đã nằm trong tay người Singapore.