Trận động đất tàn phá hôm 12/1 chỉ là dấu cộng mới vào khủng hoảng nhân đạo và bất ổn tại Haiti - nước nghèo nhất tây bán cầu, nơi 80% dân số đang sống dưới mức tối thiểu.

Động đất mới chất thêm khốn khổ cho người Haiti (Ảnh Reuters)

Bất ổn triền miên, các nhà độc tài đầy sát khí và hơn 30 cuộc đảo chính cùng hàng loạt trận bão, thảm họa thiên nhiên dường như không bao giờ ngừng đã cướp đi vô số sinh mạng trong suốt lịch sử 206 năm của Haiti, khiến Haiti thành quốc gia nghèo nhất châu Mỹ và phải sống dựa hoàn toàn vào viện trợ nước ngoài.

Trận động đất 7độ richter hôm 12/1, mạnh nhất từng xảy ra ở Haiti kể từ 1770, càng khiến quốc gia này khốn khổ hơn. Các báo cáo sơ bộ cho biết, sự phá hủy là rất khủng khiếp. Biên tập viên chuyên về y tế của hãng ABC, Mỹ là Tiến sĩ Richard Besser nhận định, những nỗ lực cứu hộ và hồi phục sẽ đặc biệt phức tạp và khó khăn.

Trận động đất mới nhất  ở Haiti xảy ra dọc đường đứt gẫy, vốn từng là nguyên nhân gây ra 7 trận động đất lớn từ năm 1618 tới 1860, Harley Benz thuộc cơ quan khảo sát địa chất ở Golden, Colorado cho biết. Theo những ghi chép trong quá khứ, trận động đất năm 1860 đã tấn công Port-au-Prince và có thể đã gây ra sóng thần.

Trận động đất mạnh nhất trong thời hiện đại xảy ra tại đảo Hispaniola - 8,1 độ richter đã tạo ra sóng thần và giết hại 1.790 người vào năm 1964. Tâm chấn ở Cộng hòa Dominica và lan tỏa sang cả Haiti, cơ quan khảo sát địa chất Mỹ cho hay.

Haiti ra đời năm 1804, sau cuộc nổi loạn thành công đầu tiên trên thế giới của những nô lệ. Quân đội Pháp đã phải đầu hàng lực do Jean-Jacques Dessalines lãnh đạo. Tuy nhiên, các lãnh đạo của Haiti đã đưa nước này vào tình trạng rối loạn và từ đó đến nay vẫn chưa hồi phục.

Bất ổn chính trị tại Haiti khiến lực lượng lính thủy đánh bộ Mỹ phải chiếm đóng Haiti từ năm 1915 tới 1934. Vào năm 1937, khoảng 18.000 người Haiti đã bị thảm sát ở dọc biên giới với Dominica theo lệnh nhà độc tài Dominica là Rafael Trujillo.

Năm 1957, Francois "Papa Doc" Duvalier lên nắm quyền, mở ra một triều đại khủng bố kéo dài 29 năm. Hàng chục nghìn người bị giết dưới thời Duvalier và con trai nhân vật này là Jean-Claude "Baby Doc" Duvalier.

Mãi tới năm 1990, Haiti mới có tổng thống dân bầu đầu tiên là Jean-Bertrand Aristide, một linh mục ở khu ổ chuột, người đã truyền cảm hứng cho đa số dân nghèo. Tuy nhiên, năm 1991, Aristide bị lật đổ và hàng nghìn người Haiti đổ ra biển trong cuộc di cư tuyệt vọng tới Florida, Mỹ.

Năm 1994, Tổng thống Bill Clinton phái 20.000 lính Mỹ tới Haiti để phục chức cho Aristide, ông này tái cử năm 2000. Những cam kết ban đầu của Aristide mau chóng bị bỏ qua. Hàng loạt cáo buộc đảng ông này gian lận trong bầu cử cơ quan lập pháp, bỏ túi hàng triệu đôla tiền viện trợ nước ngoài và phái băng nhóm tội phạm tấn công phe đối lập đã sản sinh ra một cuộc nổi loạn đẫm máu và khiến Aristide mất chức năm 2004.

Cách đây 2 năm, Tổng thống Rene Praval đã van nài cộng đồng quốc tế tìm kiếm giải pháp lâu dài cho Haiti vì "mô hình bác ái" không thể chấm dứt vòng tròn đói nghèo và thảm họa.

"Một khi làn sóng trắc ẩn đầu tiên cạn kiệt, chúng tôi lại bị bỏ rơi như mọi khi, đơn độc thật sự, phải đối mặt với những thảm họa mới và chứng kiến mọi việc lại bắt đầu", ông Preval nói.

• Hoài Linh (Theo AP, ABC)