 |
| Bức ảnh mặt trời do vệ tinh SOHO chụp vào ngày 30/10. |
Cơn bão xuất hiện khi đám mây khí và hạt nhiễm điện phun trào từ bề mặt mặt trời, di chuyển với tốc độ cực nhanh, tương tác với quyển từ trái đất. John Kohn thuộc Trung tâm vật lý học thiên thể Harvard-Smithsonian, Massachusetts, Mỹ, cho biết: ''Các cơn bão địa từ giống như việc mặt trời bắn trực tiếp hai phát đạn lớn vào trái đất''.
Mặc dù các cơn bão địa từ không gây nguy hiểm trực tiếp cho con người song các dòng hạt năng lượng cao (electron và proton) có thể làm hiệu điện thế trong mạng lưới điện trên trái đất và phi thuyền không gian tăng vọt, ảnh hưởng tới các vệ tinh và nhiều thiết bị định vị. Để phòng ngừa thiệt hại xảy ra như ở Canada vào năm 1989, các nhà máy điện từ Thuỵ Điển cho tới New Jersey (Mỹ) đã cắt giảm sản lượng. Một vệ tinh của Nhật Bản cũng đã tạm ngừng hoạt động vào đầu tuần này. Thông tin radio trên các chuyến bay ở vùng cực bắc bị nhiễu loạn song không một chuyến bay nào bị hoãn và phi công có thể sử dụng các hệ thống radio dự phòng trong trường hợp khẩn cấp.
Cơn bão thứ nhất di chuyển với tốc độ 8 triệukm/h và được xếp ở cấp G5 - cấp mạnh nhất. Đây là một trong 3 hoặc 4 cơn bão mạnh nhất trong chu kỳ 11 năm của mặt trời. Cơn bão thứ hai có tốc độ 8,3 triệu km/h và được xếp ở cấp K8, vẫn dữ dội song không mạnh bằng cơn bão đầu tiên. Theo Cục khí quyển và đại dương quốc gia Mỹ, thật là lạ khi lại có nhiều bão địa từ xảy ra sau khi đỉnh chu kỳ hoạt động đã qua 3,5 năm. Có thể ví chúng như những cơn bão trái mùa.
Ngoài các hạt nhiễm điện, bão từ tạo ra cực quang mạnh ở Bắc Cực, Mỹ và châu Âu. Những cực quang này được tạo ra khi các hạt nhiễm điện, di chuyển nhanh từ mặt trời, bị mắc kẹt trong từ trường quanh trái đất và va chạm với nhiều loại khí ở tầng trên của khí quyển.
Các vụ phun trào khí và hạt nhiễm điện (electron và photon) bắt nguồn từ một vùng đen lớn trên bề mặt mặt trời. Vệt đen ở mặt trời là những vùng tối, tương đối mát ở bề mặt của mặt trời. Chúng xảy ra khi từ trường mạnh, bị bóp méo, bẫy nhiệt bên dưới bề mặt mặt trời, làm cho những điểm này mát hơn một chút so với vùng xung quanh. Sự không ổn định của các vệt đen đó có thể dẫn tới những vụ phun trào khí và hạt nhiễm điện quy mô lớn.
Các nhà khoa học đã xếp loại các vụ phun trào khí và hạt nhiễm điện từ mặt trời theo 3 cấp: C là yếu, M là trung bình và X là mạnh. Các vụ phun trào có thể tới trái đất vài năm một lần song vụ phun trào ngày 28/10, gây ra bão địa từ khi tương tác với quyển từ của trái đất, được xếp ở cấp X17,2. Có thể coi nó là một trong những vụ phun trào mạnh nhất.
(Minh Sơn - Tổng hợp)
