- Dư luận nhìn về trường ĐH dân lập vẫn còn thiếu thiện cảm bởi những chuyện tiêu cực nhiều năm gần đây, mà chủ yếu là mâu thuẫn giữa Hội đồng quản trị với Hiệu trưởng. Thậm chí có người nói đó là do "ăn chia không đều" nên "đánh nhau". Thưa ông, thực hư của chuyện này ra sao?

Câu chuyện này có, tuy nhiên không phải là tất cả. Một số trường được báo chí nêu lên nhiều tạo nên nổi cộm, mất thiện cảm đối với xã hội. Trong khi đó, những cái làm được rất đáng khen ngợi của các trường dân lập ít được đề cập, cứ coi trường dân lập như không  phải của ta. Cần phải "sòng phẳng" với các trường NCL.

Một số trường có sự bất đồng nội bộ mà xuất phát từ vấn đề quyền lợi. Đứng về mặt quản lý, khi thấy có hiện tượng đó phải xem xét lại quy chế, điều lệ, sự giám sát, kiểm tra đồng thời vấn đề dân chủ nội bộ. Cần phát huy ưu điểm của cơ chế tự chủ và đề phòng xu thế chạy theo lợi nhuận tối đa ở các trường này. Cần xác định rằng hoạt động tài chính ở các trường NCL chỉ là phương tiện để làm GD.

- Chính phủ vừa mới đây có văn bản cho phép thí điểm mở trường ĐH tư thục, chuyển một số trường công lập sang NCL, chuyển trường dân lập hiện nay sang tư thục. Theo ông, đâu là khâu khó khăn nhất trong việc chuyển đổi này?

Trong tương lai, không nên phân biệt tư thục, dân lập bởi bản chất sở hữu tương tự nhau. Cung không nên có hình thức bán công.

Còn chuyển các trường công lập ra NCL không phải là vấn đề dễ bởi nó đã có một tập thể sẵn.Tuy nhiên, chúng ta đã có bài học chuyển doanh nghiệp quốc doanh sang cổ phẩn  rất bổ ích để tham khảo cho việc chuyển các trường công lập sang NCL. Hiệp hội các trường ĐH, CĐ NCL đang được Chính phủ giao nghiên cứu xây dựng cơ chế chuyển đổi này và có lẽ sẽ cùng Bộ GD-ĐT chọn một số trường làm thí điểm.

Thị trường giáo dục đã hình thành!

-Hiện nay, đang có sự tranh cãi: GD có phải là hàng hóa hay không. Tại phiên họp của Chính phủ tháng 9/2004 vừa qua cũng đã đề cập tới thị trường GD. Vậy ông hình dung "thị trường GD" ấy sẽ như thế nào?

Mô hình trường ĐHDL Thăng Long dự kiến xây dựng tại cơ sở mới. Hiện nay, SV của trường đang học tại cơ sở chật chội.

Tôi cho rằng, GD không phải là hàng hoá. Nhưng sản phẩm GD hay  đúng hơn, một bộ phận của sản phẩm GD là hàng hoá – đó là bộ phận liên quan đến đào tạo lực lượng lao động. Trong trường hợp này, nên coi tri thức và kỹ năng mà ngành GD trao cho người được đào tạo để nâng cao năng lực của họ là một thứ hàng hoá phải được trả lại một giá trị tương đương bằng học phí. Ở nước ta, đã có thị trường lao động và đang  hình thành thị trường sản phẩm trí tuệ. Như vậy, trong thị trường sản phẩm trí tuệ có thị trường các sản phẩm GD. Và trên thực tế, thị trường GD đã hình thành và đang tồn tại dù còn nhỏ yếu. Nói thị trường GD là nói tắt. Còn bộ phận coi không thể là hàng hoá là phần sản phẩm mà GD truyền tải kiến thức, kỹ năng cho con người mang tính nâng cao dân trí; GD phổ cập... Đây là nghĩa vụ của Nhà nước, toàn bộ xã hội phải làm.

- Thế nhưng, thưa ông hiện nay các yếu tố để hình thành "thị trường GD" thực ra chưa đầy đủ?

Thị trường GD sẽ hình thành một cách tự nhiên  khi chúng ta XHHGD một cách mạnh mẽ, có một loạt  nhà trường NCL ra đời; ở một bộ phận của nền GD không còn “cho không” nữa. Và, khi “cung” về cơ bản đủ sức thoả mãn “cầu”,  tạo ra cục diện cạnh tranh  thì thị trường sản phẩm GD hình thành đầy đủ các tính chất của nó. Đương nhiên, cạnh tranh cũng có mặt trái nên ta phải có hành lang quản lý việc này, để khắc phục tiêu cực trong quá trình cạnh tranh.

Cũng giống như kinh tế, xét cho cùng, cuộc đổi mới kinh tế cũng là XHH hoá mà thôi và từ đó, sinh ra cơ chế thị trường. GD cũng vậy. Nếu chúng ta không XHH mà vẫn là chỉ dựa vào ngân sách Nhà nước làm GD, vẫn dựa vào trường công, vẫn là đội ngũ trong biên chế thì GD lúc nào cũng ở tình trạng thiếu nguồn  lực, lúc nào  cũng “hụt hơi”. Dù những năm gần đây, Nhà nước đầu tư ngân sách rất cao nhưng GD vẫn không theo kịp nhu cầu bởi nhu cầu GD luôn phát triển. Mặt khác, nếu chúng ta vẫn tiếp tục quản lý tập trung theo kiểu cũ thí nền GD luôn luôn thiếu năng động , sáng tạo,  không bật lên được.

- Lãnh đạo một trường ĐH dân lập thành lập đã 10 năm có nói rằng: để có một tên tuổi nổi tiếng như Harvard ở Mỹ cũng phải có quá trình hàng trăm năm. Vì vậy, chất lượng GD ở các trường ĐH dân lập bây giờ ở mức "tầm tầm" cũng là điều dễ hiểu. Vậy, theo ông bây giờ đề cập tới chuyện thương hiệu ĐH ngoài công lập có cần thiết hay không?

“Thương hiệu”cũng là cách nói nhưng nhiều người không đồng tình. Các trường muốn tạo nên tiếng tăm, tên tuổi để hấp dẫn người học và thị trường lao động thì đó là sự cần thiết.

Còn, để có một tên tuổi nổi tiếng như Harvard phải mất hàng trăm năm cũng có mặt có lý, nhưng chúng ta cần  tích cực hơn không để thời gian đó quá dài.

Vì vậy, để xây dựng "thương hiệu" của mình, các trường phải có ý đồ chiến lược, kế hoạch tầm xa khắc phục tình trạng chỉ thấy lợi trước mắt, không thấy lợi lâu dài. Nhất là thế hệ 2 các trường NCL, nên đầu tư một cách thỏa đáng từng khoa một, đầu tư hoàn chỉnh khoa nào thì đào tạo khoa ấy, và tiếp tục đầu tư nữa.

 Không loại trừ đến lúc nào đó, chúng ta cần có tập đoàn ĐH mạnh. Bởi trong xu thế toàn cầu  hoá, thị trường giáo dục VN rồi đây cũng để ngỏ. Nếu không phấn đấu để có trường ĐH mạnh, tập đoàn ĐH mạnh thì thị trường này nước khác nhảy vào. Hy vọng các cơ quan quản lý sớm thấy điều này để hỗ trợ tối đa cho “đội nhà”. Trước mắt , xin đừng quá trì trệ, vô hình chung dành “thị phần GD” cho thiên hạ.

- Xin cảm ơn ông!

·   Cam Lu - Hạ Anh (thực hiện)