(VietNamNet) - Nguyên Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Đình Lộc, ĐB Quốc hội TP.HCM cho rằng: Cách quản lý bằng sổ hộ khẩu hiện nay hạn chế quyền tự do đi lại, cư trú của người dân, gây khó khăn với nhiều thứ ''đòi'' và ''ăn theo'' hộ khẩu... Ông hiến kế, thay sổ hộ khẩu bằng quản lý theo số ghi trên chứng minh thư.

Trao đổi với VietNamNet, ông Nguyễn Đình Lộc nói:

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Đình Lộc.

- Chúng ta biết sổ hộ khẩu là hệ quả của thời bao cấp, chiến tranh. Thời kỳ bao cấp, mọi thứ Nhà nước rót xuống. Từ hộ khẩu mới có sổ gạo. Anh là dân của tôi mới có tên trong sổ gạo. Có sổ gạo là có cuộc sống. Phân phối thịt, vải, thậm chí cả nước mắm cũng cần hộ khẩu. Mất hộ khẩu, sổ gạo thì cù bơ cù bất!

Sang thời kỳ đổi mới, quản lý bằng sổ hộ khẩu không đáp ứng được. Chúng ta có chủ trương xây dựng nhà nước pháp quyền. Một trong những quyền cơ bản mà Hiến pháp ghi nhận là quyền tự do đi lại, cư trú. Bằng chính sách hộ khẩu chúng ta hạn chế cư trú, phân loại những người về nguyên tắc đều là công dân Việt Nam. Người có hộ khẩu là công dân loại I, người không có hộ khẩu, diện KT1, KT2... là ''thứ dân'', không bình đẳng với công dân loại I, gây tâm lý mặc cảm, nặng nề.

* Thực tế hộ khẩu hiện nay có quản lý được dân, thưa ông?

- Có người nói: Không có hộ khẩu, thuộc diện KT1, KT2, tôi vẫn sống ở Hà Nội, anh làm gì được tôi đâu! Chỉ có một số quyền tôi bị mất đi, gây khó khăn cho tôi. Chẳng hạn, con đi học không đúng tuyến thì phải đi chỗ khác, hoặc trả thêm tiền... Tức là nó gây khó khăn cho người không có hộ khẩu ở chứ không quản lý con người. Bao người biến động, vào những khu kinh tế mới, có quản lý được đâu? Bao nhiêu người có lệnh truy nã chúng ta không biết ở đâu?

Rõ ràng không quản lý được nhưng phát sinh tiêu cực! Ông nào có tiền biết ''chạy'' thì có hộ khẩu. Điều trớ trêu có người ở 10-15 năm không có hộ khẩu, nhưng bên cạnh người 2-3 năm hoàn cảnh tương tự lại có hộ khẩu. Người 2-3 năm có hộ khẩu có vẻ hãnh diện lắm thì ta hình dung phản cảm như thế nào. Tôi đã gặp nhiều người khoe đã ''xin'' được hộ khẩu, thực chất là ''mua''.

* Vậy nếu không quản lý bằng hộ khẩu thì thay thế bằng cách nào?

- Về nguyên tắc, Nhà nước phải biết dân của mình ở đâu, không chỉ ở trong nước mà ngay cả ở ngoài nước. Để có bất kỳ hiện tượng, biến động gì đó đe doạ cuộc sống ở nơi người ta sinh sống, Nhà nước phải tỏ thái độ, có trách nhiệm. Còn dân ở đâu, anh cũng phải làm nghĩa vụ đối với Nhà nước như đóng thuế, nghĩa vụ quân sự... Vấn đề quản lý dân rất quan trọng!

Tôi theo dõi Chính phủ họp có đồng chí không tán thành sổ hộ khẩu. Không phải bỏ chế độ quản lý dân mà phải quản lý bằng cách khác. Chúng ta với điều kiện tin học hoá như hiện nay rất dễ làm. Đó là mỗi người dân có một con số chứa đựng thông tin về cá nhân đưa vào máy tính. Số này đồng thời ghi trên chứng minh thư. Chúng ta tiến tới Chính phủ điện tử, một trong những khâu đầu tiên có lẽ phải điện tử hoá quản lý dân.

Khi có số rồi, biến động của người dân thì ta biết ngay. Chẳng hạn anh đến khách sạn phải khai báo chứng minh thư. Khi công an hỏi thì anh giơ số chứng minh thư ra. Người ta bấm máy biết ngay anh là ai. Với cách quản lý này, tôi ở quận này chuyển sang quận khác không phải thay đổi gì. Tôi khai nhân khẩu ở đây nhưng ở đằng kia, không có vấn đề gì cả!

* Trong dự thảo Luật cư trú vừa trình Chính phủ tuy điều kiện hộ khẩu đơn giản hơn (chỉ cần cư trú 1 năm trở lên, nhà thuê cũng được chấp nhận...) nhưng vẫn duy trì quản lý bằng sổ hộ khẩu? Theo ông lỳ do vì sao?

- Trong quản lý nhà nước đương nhiên có cái trở thành thói quen. Người ta cứ muốn duy trì nó. Hơn nữa vì đã có một bộ máy làm. Bây giờ không có hộ khẩu, bộ máy ấy làm gì? Thay đổi cơ chế là đảo lộn cả một bộ máy, cho nên người ta ngại. Điều đó cũng dễ thông cảm nhưng phải thấy được lợi ích chung cho người dân.

Khi đưa dự án luật ra Quốc hội (dự kiến vào kỳ họp vào tháng 5 tới), tôi nghĩ nhiều đại biểu Quốc hội chắc sẽ không đồng tình duy trì quản lý bằng sổ hộ khẩu.

* Xin cảm ơn ông!

• Văn Tiến thực hiện