(VietNamNet) - Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Phan Trung Lý cho rằng lấy hộ khẩu, hộ tịch làm công cụ ngăn chặn nhập cư là ảnh hưởng đến quyền tự do cư trú của công dân. Ông vừa có cuộc trao đổi với báo giới về một số quyền nhân thân, trong khi Quốc hội đang thảo luận về dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi).

Ông Phan Trung Lý, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật của QH.

- Ý chí của người chết là hiến xác hoặc bộ phận cơ thể sau khi chết để cho mục đích chữa bệnh, nghiên cứu khoa học. Nhưng khi người đó chết rồi thì ở Việt Nam có vấn đề về tâm linh, thờ cúng, mai táng, như vậy phải tôn trọng ý nguyện của người đang sống, người thân như cha, mẹ, vợ chồng, con vị thành niên... Không chỉ riêng ở Việt Nam, một số nước mà chúng tôi biết đều tôn trọng ý kiến này.

Tất nhiên trong luật có quy định hay không và quy định ở mức độ nào, đấy là một vấn đề. Dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi) trước đó quy định là việc hiến xác, hiến bộ phận cơ thể người sau khi chết chỉ được thực hiện với sự đồng ý của cha, mẹ, vợ, chồng, con là thành niên. Nhưng dự thảo lần này bỏ chữ ''chỉ'' tức là được thực hiện với ý kiến của những người này. Sau khi có Quốc hội thông qua Bộ luật này thì có rất nhiều văn bản hướng dẫn, quy định cụ thể về các bước thực hiện.

- Vừa qua có một số người ở Việt Nam qua Thái Lan làm phẫu thuật thay đổi giới tính. Ta lại chưa ghi nhận thì liệu có phù hợp với thực tế này không?

- Đấy là thay đổi giới tính chứ không phải xác định lại giới tính, nam muốn thành nữ và ngược lại. Tôi biết không phải tất cả các nước đều mở rộng hay tự do trong chuyện này mà cũng có quy định những điều kiện cụ thể. Đối với Việt Nam việc xác định lại giới tính như quy định trong dự thảo Bộ luật là phù hợp. Mở rộng hơn nữa như cho phép sửa đổi, thay đổi giới tính thì liên quan đến nhiều điều kiện khác không bảo đảm được.

Trong dự thảo Bộ luật quyền xác định lại giới tính đã được ghi nhận. Xác định lại giới tính chỉ trong 2 trường hợp, do khuyết tật bẩm sinh hoặc chưa định hình chính xác là nam hay nữ, phải nhờ sự can thiệp của y học.

- Về quyền được chết trong dự thảo lần này thì ý kiến của ông như thế nào?

- Người ta đề nghị muốn bổ sung một số quyền nhân thân mới như quyền được chết, quyền mang thai hộ... Nhu cầu trong thực tế cũng có thể có nhưng khi đưa vào luật hay không cũng phải tính đến các điều kiện thực hiện. Bộ luật Dân sự rất lớn - điều chỉnh quan hệ rất cơ bản như vậy thì phải đưa vào những cái ổn định và có thực tiễn kiểm nghiệm. Hiện nay, tôi thấy những quyền này chưa được đưa vào vì chưa thể bảo đảm được.

- Nước Mỹ cũng đã từng tranh cãi sôi nổi chỉ vì một người phụ nữ ''sống thực vật'' có được chết hay không. Dù thực tế xảy ra dù rất ít, nếu không quy định thì không thể điều chỉnh?

- Quyền được sống là quyền rất quan trọng, quan trọng hơn những quyền khác. Nhưng khi sự sống gây đau khổ cho họ, họ không muốn sống nữa hoặc không thể sống được nữa thì đến lúc đấy đặt ra quyền được chết. Như ở Mỹ, để giải quyết trường hợp của một phụ nữ nào đấy cũng phải trải qua một quá trình rất dài tranh luận mới đi đến quyết định cụ thể. Theo tôi ở Việt Nam cần phải có sự kiểm nghiệm trong thực tế, cần tổng kết lại xem mức độ, nhu cầu trong thực tế thế nào, quy định ra sao? Đưa một quy định vào Bộ luật Dân sự thì phải được tổng kết, được cân nhắc kỹ làm sao những quy định đó phát huy được trong cuộc sống, khả thi và không bị lợi dụng để làm ảnh hưởng đến quyền sống của con người.

- Nếu ông là quan tòa thì ông xử vụ đó như thế nào?

- Quan tòa thì phải căn cứ vào pháp luật. Khi pháp luật chưa quy định việc đó thì không ai được quyền xử cho người ta được chết cả.

- Dự thảo Bộ luật ghi nhận quyền tự do cư trú và các quyền về hộ tịch của cá nhân. Nhưng ông có nghĩ rằng nó mâu thuẫn với việc hạn chế nhập cư mà Hà Nội, TP.HCM đang áp dụng?

- Theo tôi có 2 vấn đề cần phải phân biệt. Thứ nhất, bước tiến của Bộ luật lần này là không gắn vấn đề cư trú với hộ khẩu, hộ tịch nữa mà chỉ là nơi cư trú thường xuyên chứ không nói hẳn là hộ khẩu, hộ tịch. Thứ hai là trong hộ khẩu, hộ tịch có gì khó khăn thì đó lại là vấn đề khác. Những quyền này được quy định rồi thì cá nhân được thực hiện, không nên đặt những vấn đề khác thành những điều kiện tiên quyết làm ảnh hưởng đến quyền của họ. Tôi nghĩ vấn đề hộ khẩu, hộ tịch phải tiếp tục giải quyết. Ở đây có mấy bước: thứ nhất là cải cách hành chính để cho thuận tiện hơn. Thứ hai là quy định của pháp luật cũng cần phải cụ thể hơn nữa để những người thực thi công vụ họ không yêu sách, nhũng nhiễu cản trở công dân khi họ thực hiện quyền có hộ khẩu, hộ tịch.

- Nhưng quyền tự do cư trú và bảo đảm quyền hộ tịch sẽ làm gia tăng lượng người nhập cư về các thành phố lớn?

- Ở các nước, người ta không phải điều chỉnh lượng người nhập cư bằng hộ khẩu, hộ tịch mà điều chỉnh bằng những vấn đề khác, ví dụ như là mức sống, điều kiện sống... Còn hộ khẩu, hộ tịch không nên lấy đó làm công cụ để ngăn chặn nhập cư. Sau này người ta phải lựa chọn, có thể sống ở thành phố nhưng nhiều người sống ở thành phố lại không thích hợp do điều kiện sống, các điều kiện khác nữa. Do đó phải điều chỉnh người nhập cư bằng các phương pháp khác.

• Văn Tiến ghi