- "Ngay cả khi có kết luận của Thủ tướng thì cũng có ai phúc tra đâu? Mà đã không phúc tra thì có chấp hành nghiêm hay không, cũng không ai biết", Tổng Thanh tra Chính phủ Trần Văn Truyền chia sẻ bên hành lang Quốc hội quanh chuyện các bộ thanh tra, kiểm tra Vinashin nhiều lần nhưng không xử lý rốt ráo sai phạm.

Phát hiện sớm nhiều sai phạm vẫn không ngăn chặn được

Ông Trần Văn Truyền: Đáng tiếc, khi xảy ra khủng hoảng, lãnh đạo Trung ương, bộ, ngành đều cho rằng phải giảm bớt áp lực về thanh tra để Vinashin tự xử lý... Ảnh: VietNamNet

Bây giờ ta mới tiến hành thanh tra toàn diện Vinashin sau khi đã để xảy ra hậu quả và sai phạm nặng nề. Ông có cho rằng ta đã bỏ lỡ cơ hội, không thanh tra sớm hơn để cho hậu quả bớt nghiêm trọng không?

- Nói một cách đầy đủ, vừa qua không phải là không có thanh tra.

Tính từ 2005 đến giờ có tất cả 13-14 cuộc thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, giám sát. Qua đó phát hiện rất nhiều sai phạm. Chẳng hạn, thanh tra của Bộ KH&ĐT đã phát hiện đầu tư ngoài ngành, đầu tư tràn lan với rất nhiều nội dung.

Thanh tra tài chính cũng đã phát hiện việc sử dụng vốn không đúng mục đích, không hiệu quạ̉.

Bằng nhiều hoạt động khác, Thanh tra Chính phủ cũng thấy việc này không đúng quy định pháp luật, có hiện tượng thất thoát. Một số cuộc giám sát của Quốc hội, kiểm tra của Trung ương về tình hình đổi mới doanh nghiệp cũng đã chỉ ra nhiều sai phạm.

Nhưng tại sao vẫn không ngăn chặn được?

- Đáng tiếc là ở chỗ Vinashin chẳng những không nghiêm túc khắc phục sai phạm mà còn tìm cách báo cáo không đúng sự thật để lấp liếm.

Chẳng hạn, kết luận nói là làm ăn lỗ nhưng rồi vẫn báo cáo là lãi. Đáng tiếc là trong quá trình kiểm toán chưa kịp thời  chỉ ra cho dù đây là kiểm toán quốc tế.

Việc thứ hai, tôi cho rằng dù có cuộc thanh tra toàn diện kịp thời từ ban đầu và chỉ ra hết những sai phạm nhưng nếu họ không tự giác chấp hành và không khắc phục mà̀ cứ tiếp tục sai trái như vậy thì tất yếu dẫn đến hậu quả như bây giờ.

Cơ chế giám sát thanh tra của chúng ta đang có vấn đề. Nhiều đơn vị cùng tham gia nhưng chưa có quy định rõ cơ quan nào chịu trách nhiệm làm toàn diện, cơ quan nào làm theo chuyên ngành. Thanh tra tài chính vào thì kiểm tra về vốn. Thanh tra kế hoạch đầu tư thì nói về quy hoạch, đầu tư. Chưa quy định rõ ai kiểm soát về cái gi.

Chúng tôi đã 2, 3 lần đề xuất để đưa vào kế hoạch thanh tra toàn diện vì thấy tình hình ở có rất nhiều dấu hiệu không ổn.

Nhiều việc bị chậm vì sợ chồng chéo

Ông thấy có điều gì đáng tiếc ở đây?

- Đáng tiếc là khi xảy ra khủng hoảng thì cả lãnh đạo Trung ương cũng như bộ ngành đều cho rằng phải giảm bớt áp lực về thanh tra để đơn vị này tự xử lý khó khăn về kinh tế.

Thứ hai, phải tránh chồng chéo. Vì bây giờ DN cứ kêu là thanh tra dày đặc. Nên hễ cứ có kiểm toán thì thanh tra không làm. Mà hễ thanh tra làm thì kiểm toán không làm.

Vì cứ lo tránh chồng chéo như vậy nên nhiều việc bị chậm chứ không phải là buông lỏng.

Chung quy lại là do cơ chế này có vấn đề mà tới đây phải rút kinh nghiệm, phải có sự phân công rành mạch.

Một vấn đề nữa là cơ chế để bảo đảm chấp hành nghiêm các kết luận thanh tra.

Hiện nay, ngay cả khi có kết luận của Thủ tướng thì cũng có ai phúc tra đâu? Đã không phúc tra thì có chấp hành nghiêm hay không cũng không ai biết.

Mà cho dù nếu biết có chấp hành không nghiêm thì cũng không có chế tài xử lý. Do đó mà sai phạm cứ kéo dài. Nhiều khi cứ bị che lấp.

Những sai phạm từ bước đầu nếu ngăn chặn sớm sẽ ít tổn thất hơn nhưng không ngăn chặn được kịp thời thì sắp tới phải sửa cơ chế.

- Đương nhiên.

Khi xem xét thanh tra toàn diện ở một đơn vị,̀ chúng tôi không chỉ xem xét trách nhiệm của đơn vị đó mà còn xem xét tới trách nhiệm của  những cơ quan được giao trách nhiệm quản lý họ và kể cả những cơ quan đã vào thanh tra họ rồi mà không có giải pháp gì để chấn chỉnh.

Việc tìm ra trách nhiệm như vậy không để bắt lỗi và chia sẻ lỗi một chỗ một ít. Vấn đề là phải tìm ra cơ chế nào để siết chặt trách nhiệm các cơ quan này thêm. Trong trường hợp nếu anh cố tình làm trái, thiếu trách nhiệm thì cũng kiến nghị xử lý.

Chính phủ cũng đã nêu vấn đề về trách nhiệm chung. Vậy thì̀ trong kết luận của mình, thanh tra có làm rõ được vấn đề trách nhiệm ấy ra không?

- Thanh tra Chính phủ có 2 việc báo cáo kiến nghị xử lý những cơ quan cùng cấp trong phạm vi quản lý của Chính phủ, ví dụ như các bộ ngành, UBND địa phương… thuộc thẩm quyền Chính phủ thì Thanh tra Chính phủ sẽ kiến nghị việc xử lý này.

Với những việc vượt thẩm quyền lên trên, chúng tôi cũng có trách nhiệm theo dõi báo cáo, theo đúng quy định trong hệ thống lãnh đạo của Đảng, Nhà nước. Vừa qua, Thanh tra Chính phủ đã báo cáo rất nhiều trường hợp xem xét vượt thẩm quyền.

Không có sức ép nào khi thanh tra Vinashin
Tình hình ở Vinashin đang được quan tâm. Vậy trong quá trình thanh tra, Thanh tra Chính phủ có bị sức ép nào không?

- Chẳng có sức ép nào. Vừa qua có những việc mình bị vướng nhưng là do mình chưa làm chứ không phải là sức ép. Việc điều chỉnh kế hoạch thanh tra là theo yêu cầu Chính phủ.

Còn việc làm cụ thể thì tôi chưa thấy sức ép gì. Hiện tại chúng tôi thấy đã triển khai được suôn sẻ nhiều nội dung trong kế hoạch thanh tra, và chúng ta đã phát hiện được thêm nhiều vấn đề cụ thể.

Sau khi được Chính phủ cho phép và cơ quan thanh tra công bố một số kết luận điều tra, người dân thấy mức độ sai phạm rất đáng báo động. Tuy nhiên, cũng có ý kiến của cơ quan điều tra cho rằng rất nhiều kết luận thanh tra chỉ có giá trị tham khảo thôi. Thực tế có nhiều kết luận thanh tra sau đó không thấy cơ quan điều tra khởi tố hoặc có những động tác gì thêm. Có gì vướng mắc ở đây không, thưa ông?
- Bên thanh tra có hai dạng kiến nghị. Thứ nhất là kiến nghị điều tra làm rõ vì nghiệp vụ hoạt động điều tra của thanh tra chỉ dừng lại đến mức thanh tra hành chính chứ không có khả năng tiến hành điều tra làm rõ những vấn đề khuất tất đằng sau.

Những trường hợp như vậy, thanh tra sẽ kiến nghị lại.

Điều tra có thể coi đây là thông tin có giá trị tham khảo xem có yếu tố phạm tội không.

Trong những trường hợp cụ thể, thanh tra kết luận "ở đây có dấu hiệu đủ yếu tố xác định vi phạm hình sư"̣ và đề nghị khởi tố hình sự.

Trường hợp này, cơ quan điều tra sẽ phải xem cơ sở kiến nghị từ tài liệu của thanh tra chuyển sang là một tài liệu cần thiết ban đầu để quyết định việc khởi tố chứ không phải là giá trị tham khảo. Còn nếu không khởi tố thì cơ quan điều tra phải trả lời cho thanh tra theo đúng quy định pháp luật.

Giữa hai cơ quan này rất gắn với nhau chứ không phải chưa thống nhất.

• Lê Nhung ghi