Trung Quốc hôm qua (16/5) tuyên bố áp dụng lệnh cấm đánh bắt cá hàng năm tại Biển Đông. Hành động đơn phương này xuất hiện trong bối cảnh căng thẳng ngày càng gia tăng ở khu vực biển có nhiều tranh chấp, đồng thời làm dấy lên quan ngại về việc Bắc Kinh thúc đẩy mục tiêu khẳng định chủ quyền tại đây.

Theo đó, các đội tàu giám sát ngư nghiệp của Trung Quốc sẽ thực hiện việc thực thi lệnh cấm trong vòng 10 tuần ở khu vực đánh bắt cá thương mại từ vĩ tuyến 12 độ bắc của quần đảo Trường Sa đang tranh chấp tới bờ biển Trung Quốc và cả vùng biển quanh quần đảo Hoàng Sa.

Tàu Ngư chính 311 của Trung Quốc. Ảnh: China Daily

Lệnh cấm xuất hiện trong lúc thế giới ngày càng chú tâm hơn tới việc gia tăng sức mạnh biển của Trung Quốc. Có nhiều tranh cãi xung quanh động thái Trung Quốc phái những tàu tuần tra ngư nghiệp để bảo vệ tàu cá, một số có trang bị súng máy hạng nặng.

Trong đó đặc biệt phải kể tới quyết định điều động tàu giám sát ngư nghiệp lớn nhất Trung Quốc - Ngư chính 311 trọng tải 4.600 tấn. Tàu này được cải tạo từ một tàu hải quân. Trong tháng 3, Trung Quốc cũng tiến hành cuộc diễn tập hải quân và không quân quy mô rất lớn ở Biển Đông.

Quan chức ngoại giao và các nhà phân tích đang chăm chú theo dõi diễn biến tại Biển Đông. Giới phân tích cho rằng, lệnh cấm đánh bắt cá mà Trung Quốc đơn phương đưa ra sẽ làm căng thẳng thêm tồi tệ.

Biển Đông được coi là khu vực cốt yếu cho tham vọng hải quân của Trung Quốc. Khu vực này là tuyến hàng hải quan trọng có thể tạo cơ hội khai thác các vùng nước sâu, tiếp cận Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, đồng thời rất giàu tiềm năng dầu khí.

Khi Trung Quốc lần đầu tiên bắt đầu lệnh cấm vào năm 1999 với tuyên bố để đối phó với thực tế trữ lượng cá ngày một giảm sút, thì động thái này ít được chú ý. Tuy nhiên, giờ đây, đó lại là một câu chuyện khác hẳn khi tài nguyên ngày một trở thành gánh nặng lớn với Trung Quốc.

Trung Quốc đã khẳng định Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) bao trùm hầu hết Biển Đông, bao gồm cả các đảo thuộc Hoàng Sa và Trường Sa.

Trong một cuộc điều tra về sự gia tăng lực lượng phòng vệ bờ biển của Trung Quốc hiện nay, Lyle Goldstein - học giả thuộc Trường Chiến tranh hải quân Mỹ cho biết, các tàu dân sự được cho là thuộc về “sức mạnh mềm” nhưng trên thực tế đã “góp phần vào việc thúc đẩy tuyên bố chủ quyền hàng hải ngày một lớn của Trung Quốc”.

“Việc Bắc Kinh triển khai nhiều hơn, tốt hơn các tàu dân sự đã tăng cường niềm tin của họ trong các cuộc tranh chấp hàng hải với những quốc gia láng giềng”, Goldstein viết.

Giáo sư Viện Hàn lâm quốc phòng Australia Carl Thayer - người theo dõi các vấn đề Biển Đông trong suốt bốn thập niên qua - đánh giá, lệnh cấm đánh bắt cá thực chất là mục tiêu mở rộng chiến lược của Trung Quốc.

"Sau 10 năm, chúng ta có thể thấy Trung Quốc trở nên quả quyết hơn trong việc bảo vệ các khu vực họ tuyên bố chủ quyền và quyền kinh tế”, Thayer nói. "Sử dụng đội tàu bảo vệ tàu cá là một chiến thuật tuyệt vời. Chúng không phải là tàu chiến, với màu sơn trắng thay vì sơn xám, nhưng chúng lại được vũ trang mạnh”.

Trong khi đó, các quan chức và nhà phân tích Trung Quốc lại ra sức phủ nhận việc này. Vương Hán Linh, một chuyên gia hàng hải và luật quốc tế tại Viện Hàn lâm khoa học xã hội Trung Quốc nói, không hề có mục tiêu chiến lược đằng sau lệnh cấm.

"Trung Quốc chỉ muốn bảo vệ nguồn tài nguyên cá trong vùng đặc quyền kinh tế của mình”, ông cho biết. "Trên thực tế, chúng tôi không cần phải có bất cứ chiến lược gì vì Trung Quốc khẳng định, chúng tôi có chủ quyền và quản lý tại EEZ của chúng tôi ở Biển Đông. Chúng tôi tiến hành lệnh cấm đánh bắt cá từ nhiều năm trước đây khi đó là một thông lệ quốc tế”.

Nhưng không thể phủ nhận rằng, khi triển khai các tàu giám sát ngư nghiệp hồi tháng 3, quan chức Cục Quản lý ngư nghiệp Trung Quốc thừa nhận, động thái này sẽ góp phần nhấn mạnh chủ quyền đất nước.

• Thái An (Theo South China Morning Post)