- Chưa hoàn thiện các thủ tục pháp lý, Nhà máy alumin Nhân Cơ khó có thể khởi công cuối năm nay, thay vì tính tiến độ từ tháng 10/2009 như hợp đồng đã ký với nhà thầu Chalieco.

>> Đại dự án bô-xít Tây Nguyên và ý kiến nhiều chiều

Nâng công suất để có hiệu quả đầu tư

Dự án alumin Nhân Cơ bắt đầu triển khai từ năm 2005, với công suất ban đầu 100.000 tấn alumin/năm. Tuy nhiên, sau nhiều lần đấu thầu, tính toán chi tiết cho thấy dự án công suất nhỏ nên hiệu quả kinh tế thấp, TKV đã báo cáo và được Chính phủ cho phép điều chỉnh công suất lên 300.000 tấn, rồi 600.000 tấn alumin/năm, có tính đến nâng cấp gấp đôi.

Theo đó, dự án bao gồm tổ hợp nhà máy khai thác tuyển quặng bô-xít và nhà máy luyện alumin, có tổng vốn đầu tư gần 12.000 tỷ đồng, dự kiến hoàn thành đi vào hoạt động cuối năm 2011.

Bản đồ quy hoạch dự án alumin Nhân Cơ. Ảnh: PMH

Đến nay, dự án đã thực hiện đầu tư 275 tỷ đồng, bao gồm đền bù xây dựng mặt bằng, làm đường giao thông, mua sắm một số trang thiết bị… Công ty Cổ phần alumin Nhân Cơ - TKV đã ký hợp đồng với Chalieco, chuẩn bị xây dựng nhà máy luyện alumin, công suất 650.000 tấn/năm. Nhà đầu tư cũng đang trình báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) đến UBND tỉnh Đắk Nông thẩm định, phê duyệt.

Về nguồn vốn đầu tư, lãnh đạo TKV khẳng định, đã chuẩn bị đầy đủ số tiền ứng trước 20% cho công trình, đồng thời đã phát hành lượng trái phiếu 1.500 tỷ đồng và làm việc với các ngân hàng về nguồn vốn vay.

Chuẩn bị nguồn nhân lực, đơn vị đã gửi đi đào tạo công nhân kỹ thuật 320 con em của tỉnh Đắk Nông, đồng thời đang tiếp tục tuyển dụng 450 thanh niên để đào tạo đợt 2, trong đó có hơn 100 con em người dân tộc thiểu số.

Bô-xít Đắk Nông chứa nhiều kim loại quý hiếm?

Vấn đề xử lý bùn đỏ, cả Tổng cục Môi trường và Cục Thẩm định đánh giá tác động môi trường đều thống nhất với ý kiến của tỉnh Đắk Nông, cần nghiên cứu kỹ kết cấu địa chất khu vực lưu trữ, tính đến những sự cố xấu nhất như vỡ đập hồ chứa bùn đỏ. Vì thực tế ở Đắk Nông đã từng xảy ra tình trạng nứt đất, sạt trượt và lũ quét.

Trong tổng diện tích vùng mỏ bô-xít hơn 500km2, tỉnh Đắk Nông chỉ cho phép khai thác một nửa, phần còn lại là vùng dân cư, rừng đầu nguồn, di tích lịch sử… không được phép hoạt động khai thác khoáng sản. Tuy vậy, với trữ lượng dự báo 270 triệu tấn tinh quặng, số diện tích còn lại đủ để Nhà máy alumin Nhân Cơ hoạt động trong 235 năm. Bùn đỏ là vấn đề lo lắng trong suốt quá trình dự án, nhưng cũng có thể là “nguyên liệu” để tiếp tục khai thác các loại kim loại còn lại.

Lợi ích của dân phải được đặt lên hàng đầu

Về hiệu quả kinh tế, Bí thư tỉnh ủy Đắk Nông Trần Quốc Huy cho rằng, cần đặt ra nhiều mục tiêu kinh tế gắn với dự án Nhân Cơ. Như vậy, cần phải xây dựng quy hoạch các vùng, các phân khu chức năng, hướng đến sử dụng nguồn quỹ đất “sạch” rất lớn sau khi khai thác bô-xít, cũng như các hoạt động công nghiệp, dịch vụ… đi kèm.

Nhà đầu tư cũng phải nới rộng chính sách đối với người dân vùng dự án, hỗ trợ họ chuyển đổi ngành nghề, tạo việc làm; và quan trọng nhất là hành động phải đi đôi với lời nói, thực sự vì lợi ích của dân. Việc rà soát dự án alumin Nhân Cơ phải được thực hiện nghiêm túc theo đúng tinh thần kết luận của Bộ Chính trị, “không thể hồ hởi chung chung, nếu không được thì phải dừng dự án”, ông Huy nhấn mạnh.

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông Trần Phương, những vấn đề nhạy cảm của dự án alumin Nhân Cơ (giám sát môi trường, quản lý đất sau khai thác) phải được cụ thể hoá bằng những văn bản pháp lý chặt chẽ để đảm bảo môi trường và quyền lợi của dân.

Trong việc bảo vệ môi trường cũng như xây dựng và thực hiện chính sách đối với người dân, cần có sự tham vấn của cộng đồng dân cư.

Công ty Cổ phần alumin Nhân Cơ cũng sẽ dành một tỷ lệ cổ phần nhất định cho người dân Đắk Nông tham gia.

Chưa đủ thủ tục pháp lý

Trong chuyến kiểm tra dự án theo chỉ đạo của Chính phủ hồi đầu tháng, Bộ trưởng Tài nguyên - Môi trường Phạm Khôi Nguyên chỉ rõ, việc TKV chưa được cấp giấy phép khai thác mỏ Nhân Cơ, báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) chưa được phê duyệt, là "chưa đủ thủ tục pháp lý để khởi công xây dựng nhà máy alumin".

Mặt bằng nhà máy alumin Nhân Cơ. Ảnh: PMH

Phó Tổng giám đốc TKV, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần alumin Nhân Cơ Dương Văn Hoà cho biết, nguồn quặng phục vụ nhà máy alumin đã có sẵn 1,3 triệu tấn tận thu từ mặt bằng nhà máy và khu công nghiệp Nhân Cơ giai đoạn 1.

Theo giấy phép tận thu quặng, khi san ủi mặt bằng khu công nghiệp giai đoạn 2, đơn vị sẽ có hơn 10 triệu tấn quặng bô-xít. Số quặng này đủ dùng cho nhà máy alumin trong năm đầu tiên hoạt động. Phải đến năm 2012, dự án Nhân Cơ mới tiến hành khai thác bô-xít trên các vùng mỏ.

Đến hết quý III năm nay, TKV mới hoàn thành việc thăm dò kỹ thuật chi tiết khu mỏ, để hoàn thiện hồ sơ trình Bộ Tài nguyên - Môi trường xem xét cấp giấy phép khai thác quặng bô-xít tại Nhân Cơ. Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên khẳng định: "Nếu hồ sơ có đủ chất lượng, Bộ sẽ cấp giấy phép này trong vòng 3 tháng".

Như vậy, đến hết năm nay, Nhà máy alumin Nhân Cơ chưa chắc đã đủ điều kiện để khởi công xây dựng.

Trước mắt, nhà đầu tư phải hoàn thiện ngay ĐTM, nên tách riêng thành từng báo cáo chi tiết về việc khai thác quặng, luyện alumin. Về việc thẩm định ĐTM, Bộ Tài nguyên - Môi trường sẽ xem lại thẩm quyền phê duyệt của UBND tỉnh Đắk Nông.

Nếu đúng luật, Bộ vẫn yêu cầu chủ đầu tư và UBND tỉnh phải để Bộ tái thẩm định ĐTM dự án Nhân Cơ trước khi tỉnh phê duyệt.

• Phạm Minh Huệ