- Khẳng định Quy hoạch khai thác bô-xít Tây Nguyên cần được xem là dự án quan trọng quốc gia và đưa vào chương trình làm việc của kỳ họp cuối năm, ĐBQH kiến nghị các ủy ban nên giám sát hai dự án thí điểm Nhân Cơ, Tân Rai ngay từ bây giờ.

ĐBQH Dương Trung Quốc:

"Hãy thảo luận rộng rãi tại Hội trường"

Ảnh: LN

- Kỳ họp trước, tôi chất vấn về bô-xít trong tổng thể tác động tiêu cực vào môi trường văn hoá của một số ngành như khai thác đá vôi của xi măng ảnh hưởng tới cảnh quan cố đô Hoa Lư;  khai thác đất sét ảnh hưởng tới vùng Chí Linh và bô-xít với Tây Nguyên... 

Khi đó Bộ trưởng chỉ nói chung là bảo đảm an toàn về môi trường sinh thái. Từ đó tới nay, đã có những biến chuyển lớn trong nhận thức và chủ trương.  

Chính sự quan tâm của xã hội đã tạo ra những tác động tích cực khắc phục những cách biệt về nhận thức và từng bước tìm thấy sự đồng thuận. 

Tại Hội nghị do Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải chủ trì, khi tôi đặt câu hỏi vì sao không đưa vấn đề bô-xít ra QH, chính đại diện Bộ Công thương đưa ra quan điểm rằng quy hoạch thì không phải đưa ra QH.  

Còn theo đề án khai thác Tân Rai và Nhân Cơ thì đầu tư chưa tới mức phải đưa ra QH.  

Vì cách điều hành của hội nghị này không có sự trao đổi nên không thể phản bác được. 

Đến bây giờ, kết luận của Bộ Chính trị cũng như ý kiến của UB Thường vụ QH và ngay chỉ đạo của Chính phủ sẽ trình QH trong báo cáo về kinh tế - xã hội đã cho thấy cách trả lời trên là ngụy biện.

Đương nhiên tôi sẽ nói điều cần nói liên quan đến vấn đề này, sẽ thiên về góc nhìn văn hoá hơn là kinh tế hay công nghệ. 

Với vai trò cơ quan giám sát, theo ông, các ủy ban của Quốc hội có nên chủ động đề xuất lập các ủy ban giám sát để kiểm tra chặt chẽ ngay từ đầu hai dự án thí điểm ở Tân Rai và Nhân Cơ hay không? 

-  Thời gian ngày khai mạc đã kề. Khẩn trương nhưng tránh nóng vội. Hãy thảo luận từ báo cáo của Chính phủ, rồi nếu nảy sinh vấn đề cần đến hình thức giám sát cao hơn cũng đâu có muộn. 

Tôi nghĩ chắc các Ủy ban liên quan như kinh tế hay khoa học - công nghệ cũng đang quan tâm.

Vấn đề còn lại chính là sự giám sát thường xuyên của Quốc hội và hiểu theo nghĩa nào đó là của toàn xã hội.  

Bởi lẽ bây giờ đã có tiêu chí giám sát rồi: Nếu không hiệu quả kinh tế, không làm; nếu ảnh hưởng môi trường, không làm; không thu hút đầu tư nước ngoài; thực hiện chặt chẽ luật lao động với người nước ngoài.

Ngoài quy mô về vốn, Nghị quyết của QH cũng đưa ra tiêu chí về môi trường, về các dự án công trình đầu tư tại địa bàn đặc biệt quan trọng đối với quốc gia về quốc phòng, an ninh. Theo ông, các dự án khai thác bô-xít có thuộc đối tượng những dự án cần được giám sát hay không? 

- Chẳng cần phân tích nội dung nghị quyết QH, chỉ riêng việc QH mới đây nhất đã bấm nút về việc xây Hội trường Ba Đình thì đâu phải vì hạn mức đầu tư? 

Hay việc mở rộng Hà Nội thực chất mới chỉ là quy hoạch chứ đâu bàn đến ngân sách? 

Bác Hồ có dùng một ý niệm rất hay. Khi thị sát tình hình chuẩn bị kháng chiến của Thủ đô tháng 12/1946, Bác hỏi có đánh được không. Mọi người trả lời “quyết tâm”.  

Bác bảo: Quyết tâm chưa đủ, phải tín tâm thì mới đồng tâm được. Bây giờ chúng ta đang rất cần đến sự “tín tâm” mà Bác Hồ đã dạy. 

ĐB Nguyễn Đình Xuân, Ủy viên UB Khoa học, Công nghệ và Môi trường QH: 

Cần được QH thảo luận, quyết định theo đúng pháp luật

ĐB Nguyễn Đình Xuân. Ảnh:LN

Kết luận mới đây của Bộ Chính trị mở đường cho quá trình nghiên cứu, giám sát toàn diện tất cả các vấn đề, kể cả khía cạnh pháp lý.  

Theo quy định, việc QH xem xét, quyết định một vấn đề, ngoài báo cáo của Chính phủ, cần có ý kiến của các cơ quan chuyên môn, các ủy ban và thảo luận tại phiên họp toàn thể.  

Các nhà khoa học, nhà quản lý, dư luận báo chí lâu nay đã thảo luận vấn đề này nhưng cũng chỉ để tham khảo và cần được kiểm chứng. 

Còn khi đã được thảo luận và quyết định tại QH thì nó sẽ có giá trị ngang một dự án luật và sẽ được thi hành. QH thay mặt nhân dân, nên nếu QH quyết thì coi như nhân dân quyết. 

Nếu Chính phủ có báo cáo riêng và QH dành thời gian thỏa đáng để lắng nghe các phía thì mới thảo luận được sâu hơn, quyết định sáng suốt hơn. Cần phân công cơ quan thẩm tra là UB Khoa học, Công nghệ & Môi trường và các cơ quan khác của QH để xem xét toàn diện vấn đề. 

Trong trường hợp QH xác định đây là công trình, dự án quan trọng quốc gia thì phải đưa vào chương trình làm việc và sẽ có trình tự để tiến hành theo luật định. Như thế, có thể đưa vào kỳ họp cuối năm nay. 

Theo tôi, QH nên tham gia sớm. Nếu đã xem cả kế hoạch khai thác là công trình quan trọng quốc gia thì cần tham gia từ đầu, mà đáng lẽ tham gia sớm hơn để không gây ra những dư luận trái chiều như vừa qua. 

Kế hoạch khai thác mới chỉ bắt đầu, vẫn còn cơ hội để chúng ta có thể thay đổi và điều chỉnh dự án với chi phí thấp nhất. 

Hai dự án thí điểm Tân Rai và Nhân Cơ nên được giao cho các ủy ban của QH giám sát. Còn giám sát ở QH là giám sát tối cao, có giá trị như một thanh thượng phương bảo kiếm mà nhân dân giao phó, chỉ được tiến  hành  trong các phiên họp toàn thể. Công cụ này cần phải được sử dụng cẩn trọng.  

Về khả năng có thể lập ủy ban lâm thời để giám sát, thì ủy ban này chỉ được lập nhằm điều tra, giám sát một vấn đề cụ thể với sự phối hợp của nhiều người có chuyên môn. 

Hiện vấn đề này đang được các cơ quan QH xem xét nên chưa thấy bàn đến sự cần thiết phải thành lập một ủy ban.

• Lê Nhung