Hội nạn nhân chất độc da cam tuyên bố sẽ theo đuổi vụ kiện đến cùng. Trưởng đoàn VN của nhóm đối thoại Việt - Mỹ về da cam, bà Tôn Nữ Thị Ninh nói sẽ nỗ lực kiên trì đòi quyền lợi cho các nạn nhân bằng nhiều con đường khác nhau.

Ba cha con anh Nguyễn Văn Quý (Hải Phòng), một trong những nguyên đơn của vụ kiện đã qua đời tháng 7/2007 vì di chứng chất độc da cam. Các con anh vẫn còn phải chịu đựng nỗi đau dai dẳng đã 19 năm trời. Ảnh: Hà Trường

"Nếu toà án Mỹ chấp thuận vụ kiện, bồi thường cho các nạn nhân da cam Việt Nam thì đương nhiên họ cũng phải "gật" cho một vụ kiện tương tự của một nhóm cựu binh Mỹ từng hai lần gửi đơn đến Toà án. Họ bác đơn kiện của nạn nhân da cam Việt Nam vì họ sợ hệ luỵ đối với các cựu chiến binh Mỹ".

Lập luận vô lý

- Phán quyết của toà án phúc thẩm cũng dựa trên căn cứ mấu chốt bác bỏ vụ kiện của toà án sơ thẩm trước đây đó là chất da cam không phải chất độc gây hại cho con người. Lý lẽ bác bỏ này có gì mâu thuẫn không, thưa bà?

Không thể nói chất da cam không làm hại con người khi hậu quả rất rõ ràng trong hiện tại. Chúng tôi từng thăm một gia đình ở Đồng Nai. Người cha đi lính nhiễm độc, bị chết vì ung thư. Vợ ông sinh 7 lần thì 5 người con bị dị tật. 3 trong số đó chung một dị tật đã chết sớm, 2 đứa con còn lại hơn 30 tuổi, nhưng hình hài như đứa trẻ lên 10, nằm một chỗ vô thần. Không thể nói những con người này không liên quan đến chất độc mà người cha nhiễm trong chiến tranh. Càng không thể nói đây là sự ngẫu nhiên. Đó là lập luận vô lý.

- Không thừa nhận tác hại gián tiếp của chất độc da cam cũng là cái cớ để Mỹ không chấp nhận khái niệm có "những nạn nhân chất độc da cam". Phải chăng đó là cách để họ trốn tránh trách nhiệm của mình?

Phía Mỹ luôn tránh từ "nạn nhân" khi nói về các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam. Bởi lẽ, nếu chấp thuận dùng từ "nạn nhân" sẽ hàm ý họ phải có trách nhiệm với những gì đã gây ra trong chiến tranh ở Việt Nam.

Tôi đã từng nói với một số người Mỹ rằng tại sao quý vị lại nhạy cảm thế khi nói đến những "nạn nhân" chất độc da cam. Trong ngôn từ tiếng Anh hay trong tiếng Việt, nếu nói "nạn nhân" của tai nạn giao thông thì chưa quy tội cho ai cả. Có ai cảm thấy nhạy cảm đâu  sao họ lại tránh né đến thế. Một số người phía Mỹ, chủ yếu là thành phần trí thức, quan chức chính phủ muốn hiểu "nạn nhân" như trong nghĩa nạn nhân của tai nạn giao thông.

Với Việt Nam, từ "nạn nhân" phải hiểu theo nghĩa họ là nạn nhân của một di sản chiến tranh. Di sản đó không phải do người Việt tự gây cho mình mà do phía Mỹ gây nên.

Sẽ nỗ lực kiên trì bằng nhiều con đường khác nhau

- Trong các cuộc đối thoại, nhóm đối thoại Việt-Mỹ đề cập ra sao về trách nhiệm đối với những người phải chịu ảnh hưởng của chất độc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam?

Anh Nguyễn Văn Quý trên đường tới phiên điều trần tại toà phúc thẩm New York hôm 18/6/2007, ba tuần trước khi anh qua đời. Anh Quý và một nạn nhân dioxin khác đã có chuyến đi vòng quanh nước Mỹ để vận động công luận Mỹ hiểu về nỗi đau của nạn nhân da cam Việt Nam. Ảnh Tuổi Trẻ.

- Thưa bà, sau những phán quyết bất lợi của toà án Mỹ, chúng ta cần làm gì?

Về mặt pháp lý, chúng ta có thể tiếp tục đưa vụ kiện lên Toà án Tối cao của Mỹ. Đây sẽ là nhiệm vụ khó khăn, không đơn giản.  Lúc này cần kiên trì, phải tiến hành vận động dư luận quốc tế, đặc biệt là dư luận Mỹ. Đây cũng là một trong 5 hoạt động chính của nhóm đối thoại Việt - Mỹ. Chúng tôi có thể vận động các chính khách, các trí thức, các nhà báo Mỹ, các nhà hoạt động xã hội, thậm chí cả các doanh nghiệp Mỹ. Điều chắc chắn sẽ phải có nỗ lực kiên trì, theo nhiều con đường khác nhau.

• Liên Thư