Quốc hội Việt Nam tham gia AIPA là một bước tiến quan trọng, góp phần thực hiện đường lối đối ngoại rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa, vì lợi ích của quốc gia, dân tộc, đồng thời cũng vì lợi ích chung của cộng đồng khu vực và trên thế giới- Ông Nguyễn Phú Trọng.

Nhân kỷ niệm 30 năm thành lập Đại hội đồng Liên nghị viện Hiệp hội các nước Đông Nam Á (AIPA) (1977-2007), Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng đã có bài viết nêu bật vai trò ngày càng tăng của AIPA

Sau đây là toàn văn bài viết.

“Vào giữa thập kỷ 70 của thế kỷ XX, trong bối cảnh có nhiều biến đổi diễn ra trong khu vực và trên thế giới, cùng với sự lớn mạnh của ASEAN, các nghị sĩ trong khu vực ngày càng ý thức rõ ràng hơn về vai trò và trách nhiệm của mình trước những yêu cầu thúc đẩy hợp tác giữa nghị viện các nước thành viên ASEAN, góp phần vào các nỗ lực chung nhằm gìn giữ hòa bình, ổn định chính trị, mở rộng hợp tác kinh tế.

Nhờ những nỗ lực của các nghị viện 5 nước thành viên sáng lập (gồm Indonesia, Malaysia, Philipine, Singapore và Thái Lan), Tổ chức Liên nghị viện Hiệp hội các nước Đông Nam Á (AIPO) đã ra đời, mở ra một hướng mới hết sức quan trọng trong tiến trình mở rộng hợp tác liên nghị viện để từ đó song hành và hỗ trợ cho cơ chế hợp tác liên chính phủ (ASEAN) đã được thiết lập từ 10 năm trước (năm 1967).

Ngay khi thành lập, AIPO xác định rõ mục tiêu là thúc đẩy sự hợp tác giữa nghị viện các nước thành viên, là diễn đàn để các nghị sĩ trao đổi thông tin, kinh nghiệm lập pháp, đối thoại thẳng thắn và xây dựng về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm.

Trải qua 3 thập kỷ, với 28 kỳ họp Đại hội đồng, AIPO đã không ngừng phát triển, từ 5 nước thành viên ban đầu đã mở rộng thành 8 nước thành viên với sự tham gia của Việt Nam, Lào và Campuchia. Brunei và Myanmar do không có nghị viện nên tham gia với tư cách quan sát viên đặc biệt. Ngoài ra, AIPO còn không ngừng mở rộng quan hệ đối thoại và hợp tác với nghị viện một số nước khác như: Nghị viện Châu Âu, Liên bang Nga, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada Úc, New Zealand, Papua New Guinea. AIPO đã trở thành một tổ chức lớn mạnh, năng động và là nguồn động lực chính cho sự hợp tác giữa các cơ quan lập pháp và làm sâu sắc hơn sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau giữa nghị viện và nhân dân các nước ASEAN; đồng thời hỗ trợ và tạo điều kiện để chính phủ các nước thành viên thực hiện thành công các cam kết và mục tiêu chung của ASEAN.

Tại kỳ họp Đại hội đồng lần thứ 27 tổ chức tại Xê-bu, Philipine (tháng 9/2006) AIPO đã quyết định đổi tên thành Đại hội đồng Liên Nghị viện Hiệp hội các nước Đông Nam Á (AIPA) và thông qua việc sửa đổi, bổ sung Điều lệ AIPO nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của mình.

Có thể nói, sau 30 năm hoạt động và phát triển, AIPA không chỉ lớn mạnh về mặt tổ chức mà còn có những đóng góp tích cực vào việc xây dựng Đông Nam Á thành một khu vực hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển. AIPA đã thực sự là diễn đàn quan trọng để các nghị sĩ trao đổi quan điểm, chính kiến của mình về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm, qua đó tăng cường sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau giữa cơ quan lập pháp và nhân dân các nước ASEAN, giữa ASEAN với cộng đồng quốc tế.

Những kiến nghị của AIPA trên nhiều lĩnh vực đã và đang tác động tích cực tới việc hoạch định chính sách, xây dựng và giám sát việc thực thi pháp luật của các nước thành viên ASEAN; đồng thời ủng hộ mạnh mẽ những nỗ lực tìm kiếm khả năng sử dụng và củng cố các cơ chế duy trì ổn định chính trị trong khu vực. Nhiều vấn đề về kinh tế, văn hóa, xã hội phát sinh trong quá trình vận động đi lên của khu vực luôn được AIPA quan tâm, để từ đó có những kiến giải tích cực, trên cơ sở bảo đảm hài hòa lợi ích của từng thành viên cũng như lợi ích chung của cả khu vực, bảo đảm sự thống nhất trong đa dạng.

AIPA cũng đã tạo đuợc sự đồng thuận cao giữa các nghị viện thành viên trong việc thực hiện các giải pháp xóa đói giảm nghèo, tạo việc làm, ngăn chặn việc lạm dụng lao động trẻ em, phòng chống nạn buôn bán và sử dụng ma túy, ngăn chặn sự lây truyền của các bệnh dịch, đấu tranh phòng chống các tội phạm xuyên quốc gia, hợp tác bảo vệ môi trường, giảm thiểu tác hại của thiên tai, phòng chống tham nhũng. Thực tế AIPA đã làm được khá nhiều để góp phần củng cố hòa bình, an ninh và sự hợp tác trong khu vực và trên thế giới, giải quyết các vấn đề toàn cầu, như: Ngăn ngừa các cuộc xung đột, chủ nghĩa khủng bố, cường quyền áp đặt, phấn đấu cho quan hệ quốc tế dựa trên các nguyên tắc căn bản của luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc.

Ngày nay, AIPA đang đứng trước yêu cầu mới với những cơ hội và thách thức đan xen, đặt ra sự cần thiết phải đổi mới phương thức hoạt động sao cho sự hợp tác nội khối thiết thực và hiệu quả hơn. Với việc đổi tên từ Tổ chức liên nghị viện Hiệp hội các nước Đông Nam Á (AIPO) thành Đại hội đồng Liên nghị viện Hiệp hội các nước Đông – Nam Á (AIPA), sửa đổi Quy chế hoạt động và quyết định nâng cao năng lực hoạt động của Ban chấp hành và Tổng Thư ký, AIPA mong muốn đổi mới mạnh mẽ chính mình để qua đó nâng cao hơn nữa trách nhiệm của các nghị viện thành viên trong việc triển khai các nghị quyết mà Đại hội đồng đã thông qua.

Trong những năm qua, AIPA đã thông qua hàng trăm nghị quyết về nhiều lĩnh vực như an ninh, chính trị, kinh tế, văn hóa, đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi thực tiễn của các nước ASEAN; nhưng vấn đề là làm thế nào để những nghị quyết đó đi vào cuộc sống, được tổ chức thực hiện trong thực tế. Muốn vậy, các nghị viện thành viên cần có biện pháp tuyên truyền các nghị quyết của AIPA không chỉ trong các đại biểu Quốc hội, mà phải đến được với các Chính phủ, các cơ quan hữu quan và đông đảo công chúng để phối hợp triển khai thực hiện một cách có hiệu quả.

Tuyên bố Ba-li năm 2003 đã xác định mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN với ba trụ cột là cộng đồng an ninh, cộng đồng kinh tế và cộng đồng văn hóa xã hội. Đây là nhiệm vụ to lớn, tầm nhìn về tương lai của ASEAN, đòi hỏi sự nỗ lực rất cao của tất cả các nước thành viên mà trong đó các cơ quan hành pháp và lập pháp đóng vai trò chủ đạo. ASEAN và AIPA cần phải phối hợp chặt chẽ hơn nữa vì mục tiêu chung của khu vực. Theo sáng kiến của Việt Nam, AIPA đã quyết định thiết lập cơ chế tham vấn thường xuyên hơn với ASEAN, theo đó Chủ tịch AIPA và Chủ tịch Ủy ban thường trực ASEAN tham dự các hoạt động lớn của nhau để trao đổi ý kiến về những vấn đề cùng quan tâm và phối hợp hành động vì những mục tiêu chung.

Việc thiết lập cơ chế đối thoại giữa hai cơ quan lập pháp và hành pháp cho thấy vai trò ngày càng tăng của tổ chức liên nghị viện khu vực trong việc thúc đẩy phê chuẩn và giám sát thực thi các hiệp định, thỏa thuận trong ASEAN và giúp đưa ASEAN đến gần với công chúng hơn. Đặc biệt, giờ đây khi ASEAN đang đứng trước yêu cầu xây dựng và thông qua Hiến chương ASEAN, một văn bản pháp lý quan trọng nhằm tăng cường liên kết và hợp tác khu vực, xây dựng ASEAN ngày càng phồn thịnh, thì việc gia tăng phối hợp giữa hai nhánh lập pháp và hành pháp càng trở nên cần thiết và có ý nghĩa hơn bao giờ hết.
 

Trải qua 30 năm tồn tại và phát triển, AIPA luôn là nơi hội tụ những tình cảm đoàn kết, hữu nghị của các nghị sĩ - những người đại diện của nhân dân các nước ASEAN; các vị lãnh đạo cơ quan lập pháp của các nước thành viên có dịp để cùng nhau chia sẻ những ý tưởng chung vì sự phồn vinh của mỗi quốc gia và sự phát triển của cả khu vực. Giờ đây, trước những đòi hỏi mới trong xu thế hội nhập của khu vực và thế giới, khi mà các nước thành viên ASEAN đang nỗ lực cho mục tiêu xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN, AIPA cần tiếp tục khẳng định vai trò, tiếng nói của mình với tư cách là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân các nước ASEAN, hướng tới xây dựng Cộng đồng ASEAN - một cộng đồng của nhân dân, vì nhân dân, đùm bọc và chia sẻ. Không ngừng củng cố và tăng cường đoàn kết, hữu nghị và hợp tác - đó là sợi dây tinh thần gắn kết các dân tộc trong một Cộng đồng ASEAN thống nhất. Đây cũng là một bài học cơ bản giúp cho AIPA đạt được thành công trong 30 năm qua và trong tương lai.
 

Trở thành thành viên chính thức của AIPA từ tháng 9/1995, Quốc hội Việt Nam đã có nhiều đóng góp quan trọng vào việc củng cố tình đoàn kết và sự thống nhất trong AIPA, đẩy mạnh sự hợp tác nội khối, mở rộng quan hệ nhiều mặt với nghị viện các nước trong khu vực và ngoài khu vực, qua đó góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam, tạo điều kiện để kinh tế Việt Nam hội nhập sâu rộng hơn với các nền kinh tế khu vực và toàn cầu. Là thành viên của AIPA, Quốc hội Việt Nam đã chủ động tham gia vào các hoạt động của tổ chức, tích cực triển khai thực hiện các chương trình hành động và nghị quyết của AIPA, đồng thời đưa ra nhiều sáng kiến có giá trị nhằm chia sẻ và hỗ trợ chính phủ các nước ASEAN giải quyết những vấn đề ưu tiên của khu vực.

Chẳng hạn như: tổ chức Hội nghị chuyên đề về vai trò của cơ quan lập pháp các nước ASEAN trong giải quyết khủng hoảng kinh tế và tài chính khu vực (năm 1999); lập giải thưởng chính thức của AIPA đối với những người có nhiều công lao và đóng góp hiệu quả cho sự lớn mạnh của AIPA cũng như sự nghiệp chung của ASEAN (năm 2002); đề xuất các phương thức hợp tác mạnh mẽ và hiệu quả hơn giữa ASEAN và AIPA (2002)...
 

Việc điều hành các hoạt động của AIPA với tư cách Chủ tịch AIPA nhiệm kỳ 2001-2002 và tổ chức thành công kỳ họp Đại hội đồng lần thứ 23 tại Hà Nội là đóng góp quan trọng của Quốc hội Việt Nam vào quá trình phát triển của AIPA. Có thể nói, Đại hội đồng AIPO-23 Hà Nội đã để lại “dấu ấn Việt Nam” đậm nét trong bạn bè quốc tế, không chỉ bởi những nét đẹp của văn hóa Việt Nam, lòng mến khách của người dân Việt Nam, cách thức tổ chức chu đáo mang đậm phong cách Việt Nam, mà bởi cả những nội dung chính trị, kinh tế, xã hội mà hội nghị đã đề cập tới. Trong tổng số 33 nghị quyết được thông qua tại kỳ họp này, có 20 dự thảo nghị quyết do Việt Nam đề xuất, và điều quan trọng là những ý tưởng của Việt Nam từ ngày ấy đến nay vẫn còn nguyên giá trị.

Mười hai năm là một chặng đường chưa dài kể từ khi là thành viên của AIPA, nhưng tất cả những gì mà Việt Nam đã làm đối với AIPA đều thể hiện rõ tinh thần chủ động, tích cực của chúng ta trong việc tham gia có hiệu quả vào quá trình hình thành các quyết định có ý nghĩa chính trị quan trọng của khu vực và quốc tế. Những nội dung hoạt động của AIPA không nằm ngoài những mối quan tâm chung của cả khu vực và đương nhiên nó liên quan chặt chẽ tới lợi ích của Việt Nam.

Thực tế cho thấy, rất nhiều quyết định, nghị quyết mà AIPA thông qua đều rất phù hợp với yêu cầu và lợi ích Việt Nam, như các nghị quyết về hoạt động lập pháp để phòng chống ma túy, HIV/AIDS, chống khủng bố, giữ gìn an ninh trên mạng, hay như chống buôn bán phụ nữ và trẻ em, chống thiên tai, trồng một tỷ cây xanh để gìn giữ môi trường... Việc triển khai những nội dung này rất có ý nghĩa trong việc góp phần vào sự phát triển bền vững đất nước mà chúng ta đã và đang phấn đấu thực hiện.

Từ diễn đàn của AIPA, sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau, tình đoàn kết, hữu nghị, sự chia sẻ và đồng thuận giữa Quốc hội Việt Nam với Nghị viện các nước thành viên khác không ngừng được nhân lên và đây cũng là một cơ sở quan trọng cho quan hệ hợp tác để cùng phát triển giữa Việt Nam với các nước trong và ngoài khu vực. Cũng từ diễn đàn này, bạn bè các nước ngày càng hiểu biết và quan tâm nhiều hơn đến Việt Nam. Quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa Việt Nam với các nước nhờ vậy sẽ không ngừng được củng cố, phát triển, cả trên phương diện song phương và đa phương.

Rõ ràng, việc Quốc hội Việt Nam tham gia AIPA là một bước tiến quan trọng, góp phần thực hiện đường lối đối ngoại rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa, vì lợi ích của quốc gia, dân tộc, đồng thời cũng vì lợi ích chung của cộng đồng khu vực và trên thế giới.”

(Theo TTXVN)