(VietNamNet) - Hà Nội, TP.HCM một thời từng có Kiến trúc sư trưởng nhưng sau đổi thành Sở Qui hoạch - Kiến trúc. Nửa thập kỷ trôi qua, giờ đây vấn đề cần có Kiến trúc sư trưởng cho một số đô thị lớn lại được đặt ra...

>> Kiến trúc sư trưởng! Ông ở đâu?
>> Video: Quy hoạch Hà Nội, bức tranh vẽ dở
>> Video: Vì sao quy hoạch HN manh mún?
>> Video: "Thủ đoạn" lấn hồ ở Hà Nội
>> Video: Đua nhau "xẻ thịt" sân chơi tập thể!
>> Video: Dây dẫn giăng kín trời Hà Nội

Bộ Xây dựng vừa dự thảo Đề án "Mô hình Kiến trúc sư trưởng thành phố" và sắp tọa đàm lấy ý kiến vào thời gian tới. Dự thảo này phân tích sự cần thiết của mô hình Kiến trúc sư (KTS) trưởng, đánh giá các mô hình đã thí điểm tại Hà Nội và TP.HCM trong quá khứ và đề xuất mô hình KTS trưởng TP thuộc cơ cấu bộ máy nhà nước áp dụng cho các đô thị từ loại 3 trở lên và một số đô thị đặc thù.

KTS trưởng không thể là bộ máy quản lý nhà nước!

Theo Bộ XD, trước đây, mô hình KTS trưởng áp dụng thí điểm tại HN và TP.HCM vào thập niên 90 đã bị "hành chính hóa", hoạt động như một cơ quan hành chính nhà nước trong lĩnh vực qui hoạch - kiến trúc với rất nhiều chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trên một bình diện rộng. Cá nhân KTS trưởng thì làm việc như một công chức, tham gia từ cấp phép xây dựng, phá dỡ; thỏa thuận địa điểm xây dựng đến thỏa thuận kiến trúc - qui hoạch... khiến không còn thời gian làm tốt chức năng chính là tham mưu.

Đô thị hóa không đồng đều với những kiến trúc cũ, mới đan xen, hỗn độn... đang chờ đợi bàn tay KTS trưởng! (Ảnh: Hoàng Huy)

Mặt khác, KTS trưởng TP trước đây vừa là người thực hiện đồ án qui hoạch, lại vừa có chức năng điều chỉnh qui hoạch - tựa như "vừa đá bóng vừa thổi còi" - dễ phát sinh bất cập.

Hơn nữa, dù được bổ nhiệm bằng Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, vai trò được đề cao nhưng thực tế lại chưa tương thích với cơ cấu tổ chức cán bộ trong hệ thống hành chính của UBND TP khi đó - nên đôi lúc xuất hiện bất đồng trong giải quyết công việc giữa KTS trưởng và một số cơ quan trong chính quyền đô thị.

Thế nên, sau một thời gian áp dụng, mô hình KTS trưởng ở Hà Nội và TP.HCM (kể trên) đã được chuyển đổi thành Sở Qui hoạch - Kiến trúc. Vậy là từ đó đến nay, nhiệm vụ quản lý qui hoạch - kiến trúc đô thị do các Sở Qui hoạch - Kiến trúc (ở HN và TP.HCM) và các Sở Xây dựng (ở những tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương) đảm nhận. Trong khi đó, các Sở  này lại có nhiệm vụ nặng về quản lý nhà nước - còn chức năng tư vấn, tham mưu thường nhật rất hạn chế, kém kịp thời.

Đã vậy, có Giám đốc Sở Qui hoạch - Kiến trúc TP lại không phải là kiến trúc sư (tức chưa được đào tạo đầy đủ, bài bản về lĩnh vực này), tất yếu dẫn đến hệ lụy là chất lượng qui hoạch - kiến trúc địa phương đó bị ảnh hưởng. Trong khi người đứng đầu chính quyền lại không phải ai cũng đủ thông tin và kiến thức cần thiết về lĩnh vực qui hoạch - kiến trúc để thực hiện trách nhiệm quản lý xây dựng đô thị.

Với tốc độ cùng qui mô phát triển đô thị mạnh mẽ, nhanh chóng như hiện nay - Chủ tịch TP, người đứng đầu chính quyền càng cần tư vấn, tham mưu sâu về chuyên môn trong lĩnh vực qui hoạch - kiến trúc. Nhu cầu về một mô hình KTS trưởng thực thụ, có thể giúp chính quyền đô thị chỉ đạo xây dựng, phát triển kiến trúc - qui hoạch lại bức bách đặt ra.

KTS trưởng hoạt động độc lập về chuyên môn!

Căn cứ tình hình thực tế, qua tổng hợp ý kiến bước đầu của một số chuyên gia, Bộ XD dự kiến đề xuất mô hình KTS trưởng TP theo hướng "là chuyên gia về lĩnh vực qui hoạch, kiến trúc; là đầu mối tập hợp các nhà chuyên môn về qui hoạch, kiến trúc; thực hiện nhiệm vụ tư vấn về chuyên môn và đề xuất các định hướng phát triển về kiến trúc - qui hoạch cho chính quyền".

KTS trưởng tương lai sẽ không đi cấp từng cái giấy phép xây dựng hay phá dỡ cho các công trình đô thị như trước kia? (Chỉ mang tính minh họa - Ảnh: H.H)

Theo đó, KTS trưởng TP sẽ có nhiệm vụ nghiên cứu đề xuất giải pháp tổng thể về không gian qui hoạch - kiến trúc cho các khu vực, các trục đường bộ, các quần thể công trình kiến trúc... Trên cơ sở đó, TP sẽ ra các quyết định trong chỉ đạo xây dựng, triển khai các phương án cải tạo, đầu tư xây dựng mới...

KTS trưởng cũng sẽ là người đề xuất với chính quyền đô thị triển khai qui hoạch chi tiết ở các khu vực và giúp chính quyền đô thị lập nhiệm vụ qui hoạch, lựa chọn tư vấn; đề xuất với chính quyền đô thị điều chỉnh qui hoạch cho phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội mỗi giai đoạn; phối hợp với Sở Xây dựng thẩm định các công trình kiến trúc - qui hoạch trên địa bàn TP; phối hợp với Sở XD và hội nghề nghiệp xây dựng qui chế quản lý kiến trúc đô thị...

Là chức danh cá nhân, KTS trưởng TP có quyền hoạt động tư vấn cho lãnh đạo TP về chuyên môn một cách độc lập. Đồng thời, KTS trưởng cũng là Chủ tịch Hội đồng Kiến trúc - Qui hoạch TP, chủ trì các cuộc họp thẩm định đồ án qui hoạch xây dựng đô thị, các dự án đầu tư xây dựng công trình; là uỷ viên hội đồng tuyển chọn trong các cuộc thi tuyển phương án kiến trúc tại địa phương và đánh giá chất lượng nghiệm thu đưa vào sử dụng các công trình quan trọng tại đô thị; là người phát ngôn của Chủ tịch UBND TP về những vấn đề liên quan đến kiến trúc - qui hoạch trước công luận...

Cá nhân được chọn là KTS trưởng tối thiểu phải tốt nghiệp ĐH về chuyên ngành kiến trúc hoặc qui hoạch trường trong nước hoặc nước ngoài; có thời gian hành nghề kiến trúc không dưới 10 năm và không mắc sai phạm; có năng lực chuyên môn và uy tín nghề nghiệp, đạt được những thành tích trong thiết kế kiến trúc - qui hoạch; đã qua đào tạo về quản lý xây dựng và được Hội KTS, Hội Qui hoạch phát triển đô thị giới thiệu...

Dự kiến, việc áp dụng mô hình KTS trưởng TP này sẽ được triển khai đồng thời với mô hình chính quyền đô thị áp dụng sau năm 2010.

• Tràng An Nguyễn