Tòa án liên bang Mỹ ở Brooklyn đã tiếp nhận đơn kiện, và ngày 8-3-2004, thẩm phán Jack B.Weinstein đã triệu tập luật sư bên nguyên, bên bị và luật sư công đến văn phòng Tòa án thông báo những việc các bên cần làm để chuẩn bị cho vụ kiện và quyết định dành thời gian sáu tháng cho luật sư hai bên chuẩn bị kiến nghị trình Tòa, cho luật sư bên nguyên hoàn thiện đơn kiện.

Sau nhiều lần gia hạn cho các thủ tục pháp lý liên quan đến quá trình xét xử vụ kiện chất độc da cam/dioxin, mới đây chánh án Jack B.Weinstein đã phán quyết không cho phép gia hạn thêm thời gian cho các thủ tục này nữa. Lý do là vấn đề chất độc da cam/dioxin đã tồn tại quá lâu và bản thân ông chánh án tuổi cũng đã cao.

Nếu hai bên muốn kháng cáo, ông sẽ chuyển vụ kiện lên tòa kháng án, và tòa án tối cao liên bang. Quyết định cuối cùng của Tòa án là luật sư nguyên đơn gửi kiến nghị trả lời kiến nghị của bị đơn vào ngày 18-1-2005.

• Bên nguyên đơn đã có đủ bằng chứng

Cho đến nay, sau một quá trình chuẩn bị kỹ lưỡng và chặt chẽ, nhóm luật sư Mỹ đại diện phía nguyên đơn đã sẵn sàng cho phiên tranh tụng đầu tiên tại Tòa án sơ thẩm ở New York (Mỹ) vào ngày 28-2.

Dự kiến mỗi bên sẽ có khoảng 20 luật sư tham gia tranh tụng. Hiện luật sư của cả hai bên cũng đã hiểu những lập luận, chứng cứ của nhau; theo thủ tục pháp lý hai bên cũng đã cung cấp cho nhau hàng ngàn trang tài liệu để làm sáng tỏ các lập luận của mình.

Đặc biệt là, trước lập luận các công ty hóa chất nói rằng họ chỉ làm theo đơn đặt hàng của Bộ Quốc phòng Mỹ, các luật sư Mỹ đại diện cho nạn nhân Việt Nam tuyên bố họ có đầy đủ bằng chứng rằng các công ty hóa chất cố tình che giấu chính phủ gia tăng lượng dioxin, không nói rõ tác hại, cũng không ghi chỉ dẫn trên sản phẩm.

Theo các luật sư, họ có nhiều bằng chứng, trong đó có những biên bản ghi lại việc chữa bệnh cho công nhân làm việc ở các công ty hóa chất Mỹ, nhằm bác lại luận điểm cho rằng các công ty hóa chất này lúc đó đã không ý thức được tác hại của hóa chất dioxin.

• Vì sao Jack B.Weinstein làm chánh án phiên tòa?

Thẩm phán Jack B.Weinstein sinh năm 1921 tại Wichita, bang Akansas, được Tổng thống Lyndon Johnson bổ nhiệm làm Chánh án Tòa án liên bang Mỹ từ tháng 1-1967. Trong thập niên 1980, các cựu chiến binh (CCB) Mỹ đã từng kiện các công ty hóa chất tại Tòa án liên bang ở quận Brooklyn, New York.

Vụ kiện này do chính chánh án Jack B.Weinstein thụ lý. Jack B.Weinstein là một thẩm phán danh tiếng tại Mỹ, ông từng là tác giả của cuốn sách nổi tiếng về tiêu chuẩn bằng chứng trong Tòa án liên bang, giới luật sư quen gọi là quyển “Weinstein dạy về bằng chứng” (Weinstein on Evidence).

Năm 1984, sau 10 năm thụ lý vụ kiện của các CCB Mỹ, chánh án Weinstein đã quyết định đi đến phán quyết cuối cùng. Tuy nhiên, 5 tiếng đồng hồ trước khi ra phán quyết, ông đã buộc hai bên, gồm các công ty hóa chất Mỹ và đại diện các CCB Mỹ, ngồi lại để thỏa thuận với nhau, bằng không ông sẽ ra một phán quyết “bất ngờ” để tránh một vụ kiện có thể kéo dài hơn nữa.

Kết quả là các công ty hóa chất Hoa Kỳ và các công ty bảo hiểm của họ đã đồng ý trả 180 triệu USD trong nhiều năm. Đến năm 1997, khi đã trả hết số tiền này, số CCB Mỹ được bồi thường đã lên tới 291.000 người.

Đại diện cho các nạn nhân Việt Nam lần này là công ty luật danh tiếng Goodman & Moor, cùng 40 luật sư khác do luật sư Constantine Kokkoris và Jonathan Moore dẫn đầu. Trong phiên tiền xét xử, ngoài các luật sư đại diện cho các công ty hóa chất Hoa Kỳ, người ta cũng thấy sự xuất hiện của đại diện chính phủ Mỹ - luật sư Michael Goldgerger và đại diện các CCB Mỹ - luật sư Mark Cuker.

Sở dĩ các nạn nhân và luật sư Mỹ quyết định nộp đơn tại Tòa án quận Brooklyn của thành phố New York, là vì nơi đây đã từng xử vụ kiện trước đây của các CCB Mỹ. Theo Luật pháp Mỹ, chúng ta không có quyền chọn chánh án, nhưng rất may cho bên nguyên đơn chúng ta là Tòa án Mỹ đã chỉ định chính thẩm phán Jack B.Weinstein làm chánh án phiên tòa này.

Theo dư luận thì ông là vị thẩm phán duy nhất hiện nay tại Mỹ có thể xử một vụ như thế này. Tuy nhiên, quyết định cuối cùng sẽ do bồi thẩm đoàn kết luận theo đa số phiếu. Hiện nay chưa rõ danh sách của bồi thẩm đoàn gồm những ai. 

Theo SGGP