- "Hàng ngày xem tin tức, nhiều khi tôi thấy đau lòng lắm bởi thế giới còn quá nhiều nước mắt và những điều phi lý. Nhưng thân phận mình nhỏ bé, không thay đổi được điều gì to tát thì lo làm nghệ thuật cho tốt vậy”, đạo diễn của Kiều Loan, Sang sông, Đám cưới không chú rể… cho biết. Anh cũng vừa trở về sau chuyến lưu diễn tại TP. HCM suốt tháng Ba.

>> Sân khấu kịch Bắc ’ngủ đông’

>> NS hài Vân Dung: Có lộc trời đi chọc cười thiên hạ!

>> NS Chí Trung: Tôi cũng từng chen cướp,chụp giật, xô đẩy...

Chuyến lưu diễn dài ngày trong TP.HCM hồi tháng Ba của đoàn kịch I giúp anh thu lượm được gì?

16 ngày ở TP.HCM, chúng tôi diễn được 23 suất, tối nào cũng diễn ở Nhà hát Thành phố, chiều xuống cơ sở, không nghỉ. Ở đây, đã hình thành nhiều sân khấu mới, với nhiều đề tài được khai thác triệt để, song doanh thu của chúng tôi rất tốt. Điều đặc biệt, thành công nhất lại là vở kịch thực hiện theo phương thức xã hội hóa Tôi đi tìm tôi, chứ không phải hài kịch. Đây là kịch bản được tác giả Sĩ Hanh viết cách đây hơn 10 năm. Chúng tôi tự bỏ tiền dựng lại và tôi nghĩ phiên bản mới này thích hợp với khán giả của hôm nay.

Sân khấu đang khó khăn thì ai cũng biết nhưng tôi thấy, nếu có kịch bản hay, dàn dựng tốt cộng với thiên thời địa lợi nữa thì cũng dễ thành công. Ở đâu cũng thế thôi, món ăn mà khán giả không bao giờ chán là những vở chính kịch lay động lòng người. Khán giả càng xa mình thì mình càng phải cố gắng, chứ làm ẩu thì càng… chết.

Đạo diễn Anh Tú. Ảnh T.H

Anh học hỏi được gì từ các đồng nghiệp TP.HCM, nơi sân khấu đang phát triển ngon lành?

Thú thật tôi không xem được nhiều vì phải diễn suốt, trong đó, các nghệ sĩ cũng diễn liên miên. Tuy nhiên, một số đồng nghiệp đến xem đã khen chúng tôi vì không khí nghệ thuật, cách làm việc chuyên nghiệp. Ở TP.HCM, các diễn viên bị khai thác nhiều quá, tối diễn kịch, ngày đi đóng phim, cứ triền miên như thế cũng đâu phải tốt. Sức người có hạn, nhất là sức để diễn xuất càng có hạn. Nếu cứ bay sô thì khó chăm chút cho vai diễn của mình.

Nhưng diễn viên miền Bắc cũng chạy sô nhiều đấy chứ, anh cũng làm rất nhiều việc đấy thôi...

Diễn viên ngoài Bắc cũng nhiều người đi sô, đóng phim, lồng tiếng, nhưng hễ có vai trên sân khấu thì toàn tâm toàn ‎ ‎ý cho kịch. Làm nhiều, bị phân tán, sức lực lại có hạn thì rõ ràng là không tốt bằng làm ít nhưng tập trung. Tuy nhiên, ít quá cũng dở. Như tôi, buổi sáng dựng kịch cho một nơi, chiều đi dạy, chiều tối lại lên sàn dựng, đêm đi diễn... Thời gian này, tôi nhận được nhiều lời mời đóng phim truyền hình, có đoàn phim vì tôi mà sẵn sàng thay đổi bối cảnh và các thứ khác song tôi đều phải từ chối vì muốn dành công sức cho sân khấu. Thú thật, tôi cũng đấu tranh nhiều lắm bởi đóng phim truyền hình thù lao cao, vài chục đến hàng trăm triệu trong một, hai tháng là bình thường nhưng mình không tham quá được.

Một số vở kịch do anh bỏ tiền túi dàn dựng vẫn có doanh thu tốt, theo anh, sân khấu miền Bắc có thể đi theo phương thức xã hội hóa như TP.HCM được không?

Theo tôi, sân khấu Bắc vẫn làm được xã hội hóa nhưng phải có sự giúp đỡ của nhà nước, cụ thể là phải có rạp diễn, mà cái này vượt khỏi khả năng của cá nhân hay doanh nghiệp. Chúng tôi chỉ có thể thuê vài ba nhà văn hóa, trong khi công năng của nó không dành cho sân khấu. Ngay cả những sân khấu tư nhân trong TP.HCM cũng thuê nhà văn hóa, rồi cải tạo lại, nói gì thì nói độ chuyên nghiệp vẫn không cao, vì sân khấu chưa đúng chuẩn, chưa nói đến chuyện họ chỉ cho thuê 10, 15 năm, sau đó mời anh… chuyển. Diễn như thế, chúng ta chưa thể phát huy được hết sức mạnh của sân khấu.

Nhưng sân khấu hiện nay, như anh nói là đang rất khó khăn, các nhà hát có mấy khi sáng đèn đâu?

Lứa nghệ sĩ tụi tôi quen năng động, chứ không ngồi chờ ngân sách. Khi rảnh, chúng tôi tranh thủ nghĩ ra kế hoạch của riêng mình, ví như ngày 1 tháng 6 tới đây sẽ diễn cho thiếu nhi. Chúng tôi tự đặt kịch bản, bỏ tiền dàn dựng, tìm đầu ra và bây giờ đã ký được hợp đồng cho mấy chục suất diễn trong dịp Tết thiếu nhi năm nay rồi. Phải tự nghĩ ra việc cho mình và cho anh em, như thế mọi người mới gắn kết được với nhau.

Cảnh trong vở Tôi đi tìm tôi của đạo diễn Anh Tú.

Để tìm được nguồn vốn từ xã hội hóa, anh phải mất bao lâu?

Việc này không dễ, cách đây hai năm, tôi đã gửi dự án mang tên “Giọt lệ giữa không trung” đi các nơi nhưng chờ đợi mãi mà càng thấy mù mịt, có khi họ vứt vào sọt rác rồi cũng nên. Dự án của tôi là chuyển những trích đoạn tuồng, chèo hay nhất thành nhạc kịch, kịch hình thể và múa đương đại. Cái này, tôi lấy cảm hứng từ câu thơ của Xuân Diệu: “Trái đất ba phần tư nước mắt. Đi như giọt lệ giữa không trung”.

Hàng ngày, theo dõi tin tức, tôi thấy trái đất của chúng ta chẳng bao giờ yên bình, chỗ này động đất, chỗ kia bị đánh bom, khủng bố. Và tôi nghĩ đến những tích tuồng cổ của ta như Hồ Nguyệt Cô hóa cáo, Đổng Kim Lân, Khương Linh Tá…. đầy tính nhân văn cao cả, lòng nhân ái. Tôi thấy, những tích này rất hay song khán giả của sân khấu truyền thống hiện nay ít quá nên mình thử sử dụng ngôn ngữ khác cho trẻ trung xem sao. Kiểu này, thế giới làm nhiều rồi, họ không giữ nguyên cách dựng cổ điển nữa mà phá cách đi. Nhưng cái này ngân sách không cấp nên phải tìm tài trợ. Gửi đi, ai đọc cũng khen hay nhưng tất cả đều từ chối. Xin tài trợ, như người đi câu ấy, có cái mình làm luôn được, có cái phải biết chờ đợi.

Điều gì khiến anh nghĩ thế giới vẫn còn quá nhiều nước mắt?

Tôi thấy, cuộc sống hàng ngày vẫn còn đói nghèo và nhiều điều phi lý. Người nghệ sĩ trước hết phải là công dân tốt. Nhiều khi tôi thấy đau lòng lắm, như chuyện hai mẹ con chết ngạt trong vụ cháy khu chung cư chẳng hạn. Ở Hà Nội, chưa nói đến ngoại thành, chỉ cần ra khỏi trung tâm thôi, đã thấy cuộc sống có phần “nhếch nhác” rồi. Chúng tôi đi diễn cho trẻ em bị nhiễm HIV, chúng xem mà không khóc, chỉ cười làm mình rớt nước mắt. Thân phận mình nhỏ bé, không thể thay đổi được điều gì to tát thì lo làm nghệ thuật cho tốt vậy.

• Thu Huyền