Những câu chuyện kinh hoàng của những sản phẩm "Made in China" với đầy rẫy những vấn đề không lường trước được về chất lượng khá phổ biến vài năm gần đây. Nhưng chuyện về bức tường thạch cao Trung Quốc lại khác hẳn vì nó mang tính biểu tượng hơn so với thức ăn thú cảnh nhiễm độc hay đồ chơi nhiễm chì.

Biển quảng cáo không dùng tường thạch cao Trung Quốc của một công ty xây dựng nhà ở Mỹ (Ảnh wsj)

Mỹ đã phải tiến hành cuộc điều tra tường thạch cao nhập khẩu từ Trung Quốc khi có nhiều đơn kiện của các chủ nhà rằng, sản phẩm này làm hư hỏng các thiết bị điện tử, ăn mòn hệ thống sưởi ấm và thông gió trong nhà, gây ra các vấn đề về sức khỏe cho người sử dụng.

Ngôi nhà Mỹ - phiên bản từng được lý tưởng hóa với ý nghĩa giấc mơ Mỹ đã hoàn thành, trong vài năm nay gặp không ít trục trặc: cuộc khủng hoảng tín dụng, tịch thu tài sản thế nợ, sụt giảm giá trị bất động sản... Ngôi nhà Mỹ giờ đây lại là hiện thân của gánh nặng hơn là phần thưởng.

Vấn đề xảy ra với tường thạch cao Trung Quốc lại càng đổ thêm dầu vào ngọn lửa tức giận của người dân Mỹ về hàng hóa Trung Quốc chất lượng thấp và lúc này cụ thể là những chủ nhà ở Mỹ.

Cũng giống như những quan ngại về việc các nhà sản xuất xe hơi Nhật vượt qua Mỹ hồi thập niên 1980, tường thạch cao Trung Quốc cũng gây ra sự chỉ trích tương tự. Tuy nhiên, đây là hai ví dụ đối lập nhau với một bên là động lực và một bên là mối nguy hiểm cùng xảy ra với nước Mỹ.

Chính phủ Mỹ đã yêu cầu Uỷ ban An toàn Sản phẩm Tiêu dùng (CPSC) đánh giá quy mô vấn đề với tường thạch cao Trung Quốc. Trong báo cáo gần đây nhất đưa ra ngày 23/11, Uỷ ban cho biết: "Hiện tại, chúng tôi thấy mối liên quan chặt chẽ giữa nhà ở và vấn đề tường thạch cao, mức độ hydrogen sulfide trong những ngôi nhà này và sự ăn mòn kim loại trong nhà".

Việc xác nhận trên minh chứng cho những gì đồn đoán lâu nay rằng, tường thạch cao từ Trung Quốc, đặc biệt là các sản phẩm nhập khẩu vào Mỹ từ 2001 - 2007, thải ra khí làm hư hại kim loại, chủ yếu là đồng. Tuần trước, CPSC còn đưa ra hai báo cáo chi tiết và kỹ thuật hơn, một là "HVAC, phân loại khí và thiết bị an toàn cháy nổ lắp đặt trong nhà với tường thạch cao Trung Quốc", hai là "Phân tích kết cấu điện lắp đặt trong nhà với tường thạch cao Trung Quốc".

Nguy cơ tiềm ẩn

Những tiêu đề dài lê thê trên không làm loãng đi những nguy cơ tiềm ẩn được phát hiện mà đầu tiên phải kể tới những kết cấu như "mối nối dẻo và ống dẫn đồng" dẫn khí ga trong căn hộ. Rõ ràng là, sự ăn mòn kim loại từ tường thạch cao trong trường hợp này có thể dẫn tới rò rỉ khí độc hại, dễ bén lửa và gây cháy nổ.

Báo cáo đầu tiên không phát hiện thêm những gì ngoài mong đợi về sự ăn mòn qua kiểm tra thí nghiệm; Tuy nhiên, báo cáo cho thấy rằng, sự ăn mòn từ các mẫu thử thực tế lấy trong môi trường sử dụng tường thạch cao Trung Quốc phù hợp với việc phát thải hydrogen sulfide. Kết luận này sẽ được đánh giá chi tiết hơn trong vài tháng tới, với trọng tâm là tác động lâu dài lên các thiết bị bằng đồng sử dụng trong cung cấp ga và an toàn cháy nổ.

Báo cáo thứ hai nhấn mạnh: những mẫu thử thực tế lấy từ các ngôi nhà lắp tường thạch cao Trung Quốc có biểu hiện ăn mòn với dây dẫn đồng. Ngoài ra, dữ liệu cung cấp vào cuối tháng 10 từ Lực lượng đặc nhiệm liên ngành điều tra tường thạch cao Trung Quốc phát hiện rằng: "Có lượng khí thải sulfur cao hơn từ tường thạch cao Trung Quốc so với sản phẩm không phải do đại lục sản xuất".

Gộp cả hai báo cáo, bức tranh giờ đây hầu như đã hoàn thành, và chắc chắn rằng, tường thạch cao Trung Quốc sẽ “chứng minh” được mối liên quan phổ biến với hàng loạt vấn đề hỏng hóc xảy ra ở đồ điện tử và nguy cơ với sức khoẻ con người.

Chưa rõ có bao nhiêu nhà tại Mỹ bị ảnh hưởng bởi tường thạch cao Trung Quốc. Hầu hết trong số 2.100 chủ nhà than phiền về sức khoẻ và những vấn đề khác đều có liên quan tới tường thạch cao sử dụng trong nhà tại Florida hoặc Louisiana, nơi dùng vật liệu nhập khẩu để tái thiết nhà cửa sau các cơn cuồng phong 2004 và 2005, theo báo cáo của Bloomberg đưa ra trong tháng này.

Nhiều nguồn tin tiết lộ, số nhà bị ảnh hưởng có thể lớn hơn vài lần. Tuy nhiên, kích cỡ, quy mô đầy đủ của vấn đề sẽ không rõ ràng cho tới khi nguyên nhân gốc rễ được xác định cụ thể.

Nguyên nhân căn bản

Giờ đây, cuộc tìm kiếm của CPSC tập trung vào việc xác định xem liệu vấn đề tồn tại có chắc chắn liên quan tới tường thạch cao Trung Quốc hay không. 

Tìm ra nguyên do gốc rễ sẽ không dễ dàng: giả định sẽ trải rộng từ nguồn nước nhiễm độc tại địa điểm sản xuất ban đầu, đến khả năng xảy ra phản ứng kim loại, hoặc lỗi trong quá trình vận chuyển…

Viễn cảnh tích cực, ít nhất từ phía Trung Quốc, là vấn đề liên quan tới một nhóm vật liệu nào đó. Có một thực tế hay xảy ra ở Trung Quốc là tiến trình xác định nguyên nhân vấn đề luôn có chính phủ giám sát nhằm hạn chế tác động tiêu cực. Nhưng nếu gốc rễ phát hiện có liên quan tới nguồn nước ô nhiễm hay những quan ngại môi trường khác, Bắc Kinh có thể không “hồi âm”.

Tiến trình này sẽ mang lại một kết quả không mong muốn: Đó là khả năng liên quan giữa tổn thất với các chủ nhà Mỹ và công ty tường thạch cao Trung Quốc cuối cùng lại rất nhỏ. Và như thế, mong muốn phía Trung Quốc có quỹ bồi thường với chủ nhà Mỹ do tổn thất hầu như không thực thi.

Do đó, người Mỹ sẽ tìm kiếm từ hai nguồn khác: hãng bảo hiểm và nhà thầu xây dựng. Đó là tất cả nhưng chắc chắn rằng, các nhà xây dựng sẽ gặp khó khăn tài chính bởi tường thạch cao Trung Quốc. Đầu năm nay, một công ty xây dựng ở Virginia đã được yêu cầu rút bỏ toàn bộ tường thạch cao Trung Quốc từ một khách sạn mở cửa chưa đầy một tuần. Ngoài ra còn chưa kể tới tiến trình luật pháp đang được xây dựng để đối phó với vấn đề xảy ra, từ Đạo luật an toàn Tường thạch cao 2009 tới hàng loạt hành động mà cơ quan lập pháp ở những bang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất đưa ra.

Khi nghiên cứu của CPSC tiếp tục, những thông tin địa lý đầy đủ, số lượng nhà xây dựng với tường thạch cao chất lượng kép sẽ được tìm hiểu, nhưng có vẻ phần lớn trong số này là các nhà xây dựng tại Florida, Louisiana và Virginia.

Giả định các nhà xây dựng sẽ không thể chung vai gánh vác phó tổn tài chính với chủ nhà khi thay thế hệ thống dây dẫn, đồ điện tử và tường thạch cao trong nhà, thì bước logic tiếp theo để theo đuổi việc bồi thường sẽ là công ty bảo hiểm.

Giờ đây, các nhà kinh doanh nhanh nhạy nhất phải nghĩ tới các vấn đề không lường trước có thể khiến tổng chi phí tăng vọt khi làm việc với một cơ sở cung cấp Trung Quốc, hoặc thậm chí có thể khiến họ từ bỏ hoàn toàn công việc của mình.

Những công ty hoạt động thành công tại Trùng Quốc thường tích cực tham gia vào mạng lưới cung cấp của mình, rất nhiều trong số này còn thận trọng tham gia quá trình tuyển chọn nhà sản xuất, quản lý quy trình chuyển giao và đánh giá sản phẩm, tích cực quản lý chất lượng và theo đúng chuẩn công nghiệp, coi đó là bước đi cho cam kết vì sản phẩm chất lượng cao.

Người ta đang nói về sự hiện đại hoá của Trung Quốc, và rất có khả năng, vấn đề tường thạch cao nếu có, sẽ lại được diễn tả bằng cụm từ quen thuộc: sơ suất phát sinh ra những hậu quả bất ngờ.

Cơ hội khép lại

Có ba điểm chính đặt ra từ thực tế này: một là, những vấn đề như trên cho thấy những gì có thể xảy ra khi ngành công nghiệp di chuyển, nghĩa là đưa toàn bộ công nghiệp tới các nền kinh tế mới nổi, đã bỏ xa kỹ năng quản lý và văn hoá của nước chủ nhà mới, hoặc khả năng đồng bộ hoá hoàn toàn những mong đợi của các nền kinh tế xuất khẩu chúng.

Vâng, công nghệ có thể đưa các nền kinh tế tiến nhanh hơn vào kỷ nguyên hiện đại hoá chưa từng có trước đây; nhưng cách hiểu thiếu khoa học cuối cùng có thể mang tác dụng ngược lại, và điều đó dường như phù hợp với những chỉ trích về tăng trưởng của Trung Quốc rằng, vấn đề chất lượng diễn ra thông qua chuyện tường thạch cao là điều cần bàn tới.

Thứ hai, các vấn đề như trên đã thay đổi tính toán của nhà kinh doanh khi nhiều nhà đầu tư mới tới Trung Quốc thiếu đánh giá đầy đủ về những nguy cơ vốn có trong sản phẩm hoặc thị trường của họ. Một trong những điều dễ dàng hấp dẫn khi kinh doanh tại Trung Quốc đó là: chi phí gia công thấp hơn, giá đơn vị hấp dẫn hơn và ít có những câu hỏi cần phải trả lời về quy chuẩn chất lượng. Tâm điểm vẫn là chi phí, chi phí và chi phí.

Nhưng kinh doanh ở Trung Quốc đòi hỏi sự nhạy cảm với các quan ngại “tác dụng phụ” hơn nhiều doanh nghiệp đánh giá, minh hoạ chính là vấn đề tường thạch cao Trung Quốc.

Thứ ba, kinh nghiệm này không chỉ có ảnh hưởng với người Mỹ - người tiêu dùng và giới kinh doanh – mà còn tác động tới chính người Trung Quốc, đặc biệt với thương nhân sở hữu những công ty bán hàng vào Bắc Mỹ.

Khi kinh tế Mỹ sụt giảm, thương nhân Trung Quốc đã nhìn vào biên giới của chính họ, điều chưa từng làm trước đây, với yêu cầu cần thiết tìm ra các khách hàng tiêu dùng trong nước, phát triển sản phẩm nội địa độc đáo nhằm bớt phụ thuộc vào nước ngoài - vốn là thực tế điển hình tại các nền kinh tế xuất khẩu mạnh. Khủng hoảng nối tiếp khủng hoảng, rất nhiều thương nhân Trung Quốc đang bắt đầu phải vật lộn để tạo sự tăng trưởng cho công ty họ.

Dĩ nhiên, xuất khẩu sẽ luôn chiếm phần quan trọng trong kinh doanh của họ, nhưng bán hàng trong nước, cho khách hàng họ biết rõ, những kênh phân phối đa dạng, quy định chất lượng có thể dễ dàng đáp ứng – đang bắt đầu được chú ý nhiều hơn, hấp dẫn hơn.

Sự chú tâm ngày một kỹ càng hơn tại Mỹ về các khiếm khuyết chất lượng ảnh hưởng tới con người có thể khiến Mỹ quên đi rằng, người Trung Quốc cũng đang tìm kiếm và vật lộn ở chính nơi họ có thể thành công nhất với nguồn tài nguyên hạn chế.

Và, sẽ không ngạc nhiên nếu cuộc khủng hoảng tường thạch cao Trung Quốc không chỉ làm gia tăng sự hồ nghi, nỗi tức giận của người tiêu dùng Mỹ với sản phẩm Trung Quốc, mà còn phá hỏng dự tính tương lai khi doanh nhân đại lục tìm kiếm cơ hội bán sản phẩm vào Mỹ, hay tìm kiếm sự hỗ trợ nhiều hơn của các nền kinh tế phát triển.

• Kỳ Thư (Theo Atimes)