Tổng thống Mỹ Barack Obama. (Ảnh: Reuters)
Cả Nga và Mỹ hiện đang phải đối mặt với hàng loạt các vấn đề cấp bách - từ kiểm soát vũ khí, chương trình hạt nhân Iran tới cuộc chiến ở Afghanistan và khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Hai bên đã tuyên bố sẵn sàng gạt sang một bên những bất đồng để hợp tác với nhau.
"Các lĩnh vực có thể hợp tác là rất nhiều", Tổng thống Dmitry Medvedev viết trong một bài về quan điểm trên tờ Washington Post số ra 31/3. "Cả Nga và Mỹ đều không thể chấp nhận tình trạng lãnh đạm và buông xuôi trong các mối quan hệ của chúng tôi".
Medvedev cho biết, ông đã nhất trí với Tổng thống Obama rằng, ưu tiên trước mắt là nối lại tiến trình giải trừ quân bị bị trì hoãn dưới thời ông Bush. Hai nhà lãnh đạo đồng ý sẽ phục hồi nỗ lực đó bằng cách tiến hành các cuộc hội đàm về một hiệp ước thay thế cho Hiệp ước Cắt giảm vũ khí chiến lược năm 1991 (START I) vốn đã hết hạn từ tháng 12 năm ngoái.
Một hiệp ước mới sẽ yêu cầu cắt giảm hơn nữa các vũ khí của Mỹ và Nga - hiện đang giới hạn ở mức 1.700- 2.200 đầu đạn - như là một bước tiến tới các quy định cắt giảm xa hơn. Nó cũng sẽ duy trì các lĩnh vực chủ chốt của hệ thống thanh tra và giám sát START I, trong đó mỗi nước phải đảm bảo rằng phía bên kia tôn trọng các thoả thuận kiểm soát vũ khí.
Obama và Medvedev gặp nhau trước thềm hội nghị G20 cũng được cho là sẽ đưa ra một tuyên bố chung, phác thảo các nỗ lực tìm kiếm điểm chung về: không phổ biến vũ khí hạt nhân, Iran, hợp tác kinh tế, phong trào nổi dậy ở Afghanistan cùng hàng loạt các vấn đề khác.
"Rõ ràng, bầu không khí xung quanh mối quan hệ của chúng tôi với Nga đã được cải thiện đáng kể trong vài tuần qua", Denis McDonough, một phó cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, nhận xét hôm 28/3. "Tuy nhiên, hợp tác cùng nhau sẽ là một cơ hội để chúng tôi thực hiện điều đó cụ thể hơn nữa".
Tổng thống Nga Dmitry Medvedev. (Ảnh: AP)
Đạt được tiến bộ có thể sẽ rất khó khăn.
Chẳng hạn, Nga và Mỹ đều phản đối tham vọng hạt nhân của Iran nhưng Moscow cho rằng, mối đe dọa không nghiêm trọng như Washington nghĩ và nước này sử dụng quyền phủ quyết của mình ở Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc để giảm bớt các đòn trừng phạt nhằm vào Tehran vì từ chối yêu cầu ngừng làm giàu uranium.
Nga ủng hộ cuộc chiến của Mỹ tại Afghanistan năm 2001 và không muốn chứng kiến sự hồi sinh của Taliban. Trong khi cho phép NATO vận chuyển quân nhu qua lãnh thổ của mình để vào Afghanistan, Moscow được cho là đã khuyến khích Kyrgyzstan ra lệnh đóng cửa một căn cứ quân sự quan trọng của Mỹ tại quốc gia Trung Á này.
Những khác biệt về các vấn đề quan trọng khác nhiều khả năng sẽ vẫn tồn tại, có nguy cơ làm chậm hoặc hạn chế sự cải thiện trong quan hệ hai bên.
"Là những nước thực tế, chúng tôi quá hiểu về những bất đồng đang chia rẽ hai bên và không hề ảo tưởng rằng chúng sẽ bị gỡ bỏ một cách dễ dàng", trích lời Sergei Prikodko, cố vấn chính sách ngoại giao của Tổng thống Medvedev.
Những vấn đề đó bao gồm: sự khẳng định của ông Medvedev về một tầm ảnh hưởng "đặc quyền" của Nga, một tuyên bố nhấn mạnh sự phản đối mạnh mẽ của Kremlin trước nỗ lực gia nhập NATO của Ukraine và Grudia.
Hiện chưa rõ hai nhà lãnh đạo Obama và Medvedev sẽ giải quyết thế nào bản kế hoạch xây dựng một hệ thống phòng thủ tên lửa của ông Bush ở Ba Lan và CH Séc nhằm ngăn chặn các tên lửa tầm xa mà Iran đang phát triển.
Trước sự phản đối kịch liệt của Nga, Tổng thống Obama ngụ ý sẽ "xếp xó" kế hoạch này, song không nói rõ ông có huỷ bỏ hay không.
Obama, Ngoại trưởng Hillary Clinton và Bộ trưởng Quốc phòng Robert Gates cũng tỏ dấu hiệu rằng, sự hợp tác của Nga trong việc ngăn chặn chương trình hạt nhân Iran sẽ làm giảm nhu cầu lắp đặt một hệ thống phòng thủ.
Tuy nhiên, Tổng thống Medvedev coi đề nghị trên là một trong những "trở ngại đối với mối quan hệ tốt đẹp". Ông cũng đề cập đến sự mở rộng của NATO về phía đông và một cuộc tranh cãi xoay quanh một hiệp ước hạn chế triển khai quân sự thông thường ở châu Âu.
Nhiều chuyên gia hy vọng rằng, Medvedev sẽ không biến kế hoạch phòng thủ tên lửa của Mỹ thành một vấn đề tại cuộc gặp đầu tiên của ông với người đồng nhiệm Obama.
"Obama đã nói rằng, ông sẽ không thúc đẩy các hệ thống phòng thủ tên lửa nếu chúng không được chứng minh là mang lại hiệu quả", theo Daryl Kimball, Giám đốc điều hành Hiệp hội Kiểm soát vũ khí. "Nga nên hiểu rằng, Obama sẽ không triển khai "hệ thống ở CH Séc và Ba Lan" bởi vì nó không tỏ ra hiệu quả".
- Thanh Hảo (Theo McClatchy Newspapers)
