Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đang chịu áp lực ngày càng tăng để mở một chiến dịch quân sự chống lại các phần tử nổi dậy người Kurd, thuộc PKK, ở miền Bắc Iraq sau khi một số binh sĩ nước này thiệt mạng trong các cuộc phục kích.

Binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ trong xe bọc thép ở vùng biên giới với Iraq

Được thành lập vào những năm 1970, Đảng Công nhân người Kurd (PKK) đã phát động một cuộc chiến tranh vũ trang chống lại chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 1984, kêu gọi thành lập một nhà nước Kurd độc lập bên trong Thổ Nhĩ Kỳ. Kể từ đó, PKK đã giảm bớt các yêu sách, kêu gọi nhiều quyền văn hoá hơn cho khoảng 15 triệu người Kurd tại Thổ Nhĩ Kỳ và phóng thích các thành viên PKK bị cầm tù.

PKK bị giáng một đòn mạnh vào năm 1999 khi lãnh đạo của đảng này, Abdullah Ocalan, bị bắt. Năm ngoái, từ trong nhà tù trên đảo Imrali, phía Nam Istanbul, ông Ocalan đã ra một tuyên bố kêu gọi PKK bắt đầu ngừng bắn vô điều kiện sau một cuộc nổi dậy bạo lực gần đây. Hơn 30.000 người đã chết kể từ khi cuộc xung đột này bắt đầu. Ước tính PKK có khoảng 3.000 chiến binh ở miền Bắc Iraq.

PKK được người Kurd ở Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ như thế nào?

Mặc dù đảng Công lý và Phát triển cầm quyền (AK) tại Thổ Nhĩ Kỳ gần đây đã giành được những thắng lợi về chính trị tại vùng Đông Nam, song nhiều người Kurd, cũng như EU, nói rằng chính phủ nước này cần làm nhiều hơn để cải thiện quyền của nhóm người Kurd thiểu số. PKK vẫn được nhiều người tại đó ủng hộ.

Người Kurd có một lịch sử dài bị đàn áp. Với dân số 20-25 triệu người, người Kurd là nhóm dân tộc lớn thứ tư ở Trung Đông và hình thành nên dân tộc đông nhất trên thế giới không có nhà nước, phân bố khắp các vùng của Syria, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Iraq. Theo một trong những câu ngạn ngữ của họ, họ ’’không có bạn ngoại trừ những quả núi’’.

Tại sao PKK tăng cường các cuộc tấn công?

PKK đã nối lại chiến dịch bạo lực của họ vào năm 2004 và cuộc chiến này dần leo thang mặc dù có nhiều lần ngừng bắn đơn phương. Hai cuộc tấn công gần đây - vụ giết 13 binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ trong một vụ xung đột và việc giết 12 dân thường trong một vụ phục kích xe buýt - được coi là những vụ tấn công tồi tệ nhất trong những năm gần đây. Tiếp đến là tới việc 17 binh sĩ và 32 phần tử nổi dậy thiệt mạng hôm 21/10.

Dường như PKK cố ý khiêu khích quân đội Thổ Nhĩ Kỳ mở một cuộc tấn công với hiểu biết rằng hành động đó sẽ làm tổn hại quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ với Mỹ và châu Âu giữa lúc Ankara đang nỗ lực trở thành thành viên EU.

Thổ Nhĩ Kỳ sẽ trả đũa?

Thậm chí trước khi xảy ra những thương vong mới nhất, Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan đang chịu áp lực mạnh từ quân đội để ra lệnh mở một cuộc tấn công xuyên biên giới chống lại các phần tử nổi dậy PKK ở miền Bắc Iraq.

Tuần trước, Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ đã bật đèn xanh cho phép quân đội tiến vào Iraq để truy lùng các phần tử nổi dậy PKK, những người có căn cứ ở các khu vực núi non hiểm trở và hẻo lánh. Tuy nhiên, ông Erdogan biết rằng sẽ có những tổn thất lớn. Mỹ đang yêu cầu Thổ Nhĩ Kỳ không tấn công vì hành động đó có thể gây bất ổn tại khu vực người Kurd tự trị ở Iraq - một trong vài vùng ổn định ở đất nước này.

Hôm nay (23/10), Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Ali Babacan vừa có chuyến công du tới Baghdad. Trước khi đi, ông Ali Babacan nhấn mạnh rằng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng tất cả các giải pháp ngoại giao trước khi triển khai quân đội vào miền Bắc Iraq.

Tác động của các chiến dịch quân sự trong quá khứ?

Các cuộc tấn công lớn trước đây đã không đè bẹp được PKK và họ vẫn có thể tấn công quân đội Thổ Nhĩ Kỳ với những thương vong lớn. Thổ Nhĩ Kỳ đang gây sức ép với Mỹ và nhà chức trách Iraq trong nhiều năm qua để trấn áp các phần tử nổi dậy PKK, trong đó có các lãnh đạo của đảng này. Tuy nhiên, người Kurd ở Iraq, trong khi kêu gọi PKK hạ vũ khí để đấu tranh chính trị, lại ghét trao bà con của họ cho Thổ Nhĩ Kỳ. Tổng thống Iraq Jalal Talabani, cũng là một người Kurd, hôm qua đã nói rằng: ’’Chúng tôi sẽ không trao bất kỳ người Kurd nào cho Thổ Nhĩ Kỳ, kể cả mèo Kurd’’.

Thổ Nhĩ Kỳ có thể làm gì?

Có những báo cáo rằng các tướng lĩnh Thổ Nhĩ Kỳ đã lên kế hoạch thiết lập một vùng đệm dài 24km dọc biên giới Iraq. Trên thực tế, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã ở đó trong hơn 10 năm qua, với sự nhất trí ngầm của nhà chức trách Kurd. Căn cứ vào những nguy cơ về một cuộc xâm lược miền Bắc Iraq, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ có thể sẽ tiến hành các chiến dịch quân sự xuyên biên giới ở mức hạn chế, chứ không phải một cuộc tấn công quy mô lớn.

Các lãnh đạo người Kurd cũng chỉ ra những tổn thất lớn về kinh tế vì các công ty Thổ Nhĩ Kỳ nằm trong số những nhà đầu tư lớn nhất tại khu vực người Kurd tự trị ở Iraq. Do vậy, quyền lợi của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ bị ảnh hưởng nếu nước này làm mất ổn định vùng này. Tuy nhiên, nếu PKK gây ra những thương vong lớn hơn cho quân đội Thổ Nhĩ Kỳ, những tính toán hơn thiệt này có thể bị ném ra ngoài cửa sổ.

Động thái mới đây nhất là Thổ Nhĩ Kỳ đang điều động nhiều binh sĩ hơn tới biên giới với Iraq.

• Minh Sơn (theo Guardian)