Một quan chức cấp cao trong chính phủ Iraq đã viết một cuốn sách 500 trang mô tả chi tiết tình trạng quản lý yếu kém Iraq của chính quyền chiếm đóng Mỹ - tình trạng tồi tệ tới mức vào năm 2007 người Iraq đã ’’quay lưng với những người giải phóng họ’’.

Một khu nhà bị đạn pháo phá hủy tại Iraq

’’Nhà nước suy yếu và tham nhũng của Saddam đã bị thay thế bởi nhà nước suy yếu, không hiệu quả, kém cỏi và tham nhũng của trật tự mới’’, Ali A. Allawi kết luận trong cuốn ’’Sự chiếm đóng Iraq’’, mới được Yale University Press xuất bản.

Allawi đã viết với tư cách là một thành viên của ’’trật tự mới’’ đó, sau khi đã làm bộ trưởng thương mại, quốc phòng và tài chính Iraq nhiều lần kể từ năm 2003. Ông là quan chức cấp cao Iraq đầu tiên nhìn lại thử thách và thất bại của cả Mỹ và Iraq trong 4 năm qua trong một cuốn sách mà từ ’’không hiểu biết’’ được sử dụng nhiều lần.

Trước tiên là sự không hiểu biết của những người tại Washington. Họ đã thúc đẩy chiến tranh vào năm 2002 mà không tìm hiểu tình hình thực tế tại Iraq. ’’Những người hiểu biết hơn biết rõ rằng cuộc xâm lược Iraq sẽ mở ra những vết nứt lớn trong xã hội Iraq’’, ông viết.

Tiếp theo là những quyết sách lớn dưới Chính quyền liên minh lâm thời (CPA) của  L. Paul Bremer mà Allawi và nhiều người khác coi là sai lầm, ít hỏi ý kiến của người Iraq:

• Người Mỹ giải tán quân đội Iraq, lực lượng lẽ ra đã giúp trấn áp cuộc nổi dậy năm 2003. Thay vào đó, hàng trăm nghìn quân nhân bị giải ngũ trở thành nguồn nhân lực được tuyển dụng cho cuộc phản kháng.
   
• Thanh trừng hàng chục nghìn thành viên thuộc đảng Baath của Saddam Hussein khỏi chính phủ, trường học và những nơi khác, để Iraq rơi vào tình trạng thiếu những bàn tay có kinh nghiệm vào một thời điểm quan trọng.
   
• Lệnh hợp nhất các tài khoản ngân hàng phân quyền tại Bộ Tài chính đã cản trở hoạt động của nhiều doanh nghiệp nhà nước Iraq.
   
• Sự chú trọng của CPA tới các doanh nghiệp tư nhân đã cho phép ’’các băng nhóm thương mại’’ thời Saddam độc quyền kinh doanh.
   
• CPA duy trì chính sách trợ cấp giá nhiên liệu của Saddam, bán xăng dầu với giá gần như cho không và do vậy làm cho ngân sách cạn kiệt.

Trong cuốn hồi ký chiếm đóng năm 2006, Bremer viết rằng các tướng lĩnh Mỹ cấp cao muốn gọi tái ngũ quân đội cũ của Iraq trong năm 2003 song bị chính quyền Bush từ chối. Bremer thường phàn nàn rằng chính quyền của ông bị ngầm phá hoại bởi kiểu quản lý vi mô của Washington.

Về những thất bại trong việc tái thiết Iraq - điện, chăm sóc y tế và những lĩnh vực khác, Allawi viết rằng việc người Mỹ nhắc đi nhắc lại những câu chuyện thành công chán ngắt chỉ che đậy lỗ đen khổng lồ nằm bên dưới. Về phần mình, các quan chức Mỹ thường đổ lỗi cho quản lý tồi và bạo lực lan tràn ở Iraq đã gây ra những thất bại của chương trình tái thiết.

Tác giả cũng công khai tình hình tham nhũng tràn lan trong ’’trật tự mới’’ tại Iraq, trong đó có vụ bê bối 800 triệu USD của Bộ Quốc phòng. Ông viết rằng dưới thời Saddam, cảnh sát mật kiểm soát những kẻ cướp bóc tốt hơn Mỹ.

Khi năm 2007 bắt đầu, Allawi kết luận các đồng minh duy nhất của Mỹ tại Iraq là những người cố thao túng quyền lực vì lợi ích nhỏ hẹp của họ.

• Minh Sơn (Theo AP)