Mới chỉ thực hiện đợt kiểm tra đầu tiên đối với một số văn phòng đại diện nước ngoài tại Việt Nam, ngành thuế đã “nhặt” ra từ sổ sách số tiền đáng ra phải đóng thuế của các chuyên gia lên đến hàng chục tỷ đồng.

Riêng Hà Nội đã  truy thu số tiền lên đến 16 tỷ đồng, còn TP.HCM chỉ với 1 văn phòng đại diện đã thu được 13 tỷ đồng.

Không nộp thuế vì tưởng được miễn

Ảnh minh họa.

Lớn nhất cho đến thời điểm này là khoản truy thu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) từ dự án Xa lộ Đông Tây khu vực phía Nam. Văn phòng đại diện này sau khi nhận được quyết định kiểm tra kê khai TNCN năm 2004 đã đến “cự” nhà thuế với lý do: Khi ký kết với nhà thầu Nhật Bản, hợp đồng ghi rõ điều khoản được miễn thuế TNCN.

Nhưng cuối cùng, thì chiểu theo quy định trong Pháp lệnh thuế TNCN, những người làm việc tại DA này thuộc diện đối tượng phải nộp thuế.

Quyết toán ban đầu cho thấy tổng số thuế TNCN mà 32 chuyên gia đang làm việc cho dự án này sẽ phải nộp là 13 tỷ đồng. Bên cạnh đó, Cục Thuế TP HCM đang rất bận rộn kiểm tra sổ sách hai văn phòng mới có đại diện đến tự nguyện kê khai.

“Sắp tới, Cục Thuế sẽ kiểm tra thuế TNCN 40 văn phòng đại diện các hãng dược phẩm. Sở dĩ các văn phòng này “lọt” vào tầm ngắm vì thời gian qua họ khai báo chỉ thực hiện chức năng tìm kiếm thị trường, xúc tiến thương mại... (đối tượng được miễn thuế TNCN) nhưng trên thực tế họ đã tiến hành kinh doanh sinh lời”, một quan chức Cục Thuế thành phố cho hay. 

Cũng trong thời gian này, một văn phòng đại diện nước ngoài có trụ sở tại Hà Nội (xin giấu tên) bị truy thu thuế TNCN năm 2004 đối với 14 cá nhân người nước ngoài, với tổng số tiền phải nộp lên tới 9,7 tỷ đồng, trong đó có một người là trưởng văn phòng phải nộp thuế nhiều nhất là 1,9 tỷ đồng.

Về lý do không nộp, theo trưởng đại diện văn phòng này vì họ cứ tưởng chỉ cần kê khai khoản thu nhập trả lương còn các khoản chi tư vấn thì được miễn. 

Mở rộng diện kiểm tra thuế TNCN tới các cửa hàng đại lý liên doanh ôtô, Cục Thuế TP Hà Nội không khỏi bất ngờ khi mà cùng là đại lý liên doanh cấp I cho hãng ôtô có tiếng, vậy mà trong sổ sách của đại lý ở phố Láng Hạ lại có khoản khấu trừ hoa hồng (tính vào thuế TNCN) lên tới 700 triệu đồng; trong khi tại sổ sách của đại lý kia ở quận Hoàn Kiếm, khoản tiền này không hề tồn tại.

Trả lời câu hỏi vì sao lại như vậy, đại lý này khăng khăng: “Nơi đây không có khấu trừ hoa hồng (?)”. Ngành thuế Hà Nội đang quyết tâm làm rõ chuyện này.  

Để không “bỏ sót” tiền tỷ

Vì sao lại có chuyện những khoản tiền thuế lớn như vậy bị bỏ sót? Lỗi tại nhà thuế buông lỏng quản lý bấy lâu hay tại các văn phòng đại diện chây ì, muốn tránh được khoản nào hay khoản ấy?

Theo bà Đỗ Thị Thìn, Trưởng ban thuế TNCN, Tổng cục Thuế, tình trạng “sót” trên là do hai nguyên nhân: Tại các văn phòng đại diện có các dự án sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) hoạt động tại Việt Nam và có các chuyên gia nước ngoài làm việc, trong quá trình làm sổ sách quyết toán thuế TNCN, người ta cứ tưởng những chuyên gia này được miễn thuế TNCN, trong khi đó theo quy định của Chính phủ thì có dự án ODA được miễn thuế TNCN, có dự án không được miễn;

Ngoài ra trong quá trình cấp giấy phép, mời gọi, ưu đãi để thu hút đầu tư, rất nhiều tỉnh, thành phố đã quên “luật” (chỉ duy nhất Bộ Kế hoạch và Đầu tư được quyền xác nhận là chuyên gia nước ngoài thực hiện chương trình dự án ODA và được miễn thuế TNCN) mà chỉ chiếu theo “lệ” thoải mái “vung tay” cấp phép miễn đóng thuế thu nhập.

“Chính điều này đã dẫn đến những hiểu lầm khiến nhiều văn phòng, dự án đinh ninh mình không phải nộp thuế. Thậm chí, họ còn đi tìm thuê tư vấn để nhờ xem xét những quyết định của chúng tôi có đúng hay không. Bên cạnh những văn phòng đã hiểu ra và sẵn sàng nộp thuế, có những nơi có ý lờ được là lờ luôn. Chính vì thế, trong đợt truy thu này, chúng tôi sẽ làm đến cùng” – Bà Thìn khẳng định.

Mới chỉ kiểm tra một số văn phòng đại diện đặt tại Hà Nội và Tp.HCM mà số tiền truy thu đã lên đến hàng chục tỷ đồng. Nếu xét trên cả nước, thực tế này sẽ ra sao và làm thế nào để nguồn thu không nhỏ này không bị bỏ quên.

Biện pháp trước mắt, Tổng cục Thuế đã gửi văn bản yêu cầu Cục Thuế các tỉnh thành tăng cường quản lý thuế TNCN đối với dự án ODA và văn phòng đại diện nước ngoài.

Để được miễn thuế TNCN, cá nhân người nước ngoài hoặc cơ quan chi trả thu nhập phải cung cấp cho cơ quan thuế bản sao Hiệp định về việc tài trợ ODA hoặc các cam kết khác trong đó có quy định miễn thuế TNCN (có chữ ký đóng dấu của đại diện có thẩm quyền).

Trường hợp các văn phòng đại diện và các Ban quản lý DA có hành vi không khai báo, không đăng ký, kê khai cá nhân thuộc diện chịu thuế... thì ngoài việc phải bồi thường cho Ngân sách Nhà nước số thuế bị thất thoát còn bị xử phạt vi phạm hành chính về thuế theo quy định của pháp luật hiện hành.

Theo thống kê của Tổng cục Thuế, nguồn thu từ thuế TNCN mỗi năm đem lại cho đất nước khoảng trên 3000 tỷ đồng, chiếm 2-3% tổng số thuế thu được. Tuy nhiên, nếu Việt Nam gia nhập WTO trong năm nay và Luật thuế TNCN đang xây dựng sẽ được thông qua đúng dự định của Quốc hội (năm 2007) thì trong tương lai không xa, nguồn thuế trực thu này chiếm một vị trí quan trọng, đóng góp cho ngân khố quốc gia.

(Theo Tiền Phong)