- Bằng công cụ lãi suất cơ bản, Ngân hàng Nhà nước vừa hạ trần lãi suất cho vay xuống còn 18%/năm (trước đó lần lượt là 21% và 19,5%/năm). Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp cho rằng lãi suất 18%/năm vẫn còn quá cao, nhất là với những doanh nghiệp làm hàng xuất khẩu trong môi trường cạnh tranh toàn cầu.

Điểm độc đáo của lãi suất cơ bản ở Việt Nam là không ai dùng lãi suất cơ bản trong giao dịch thực tế. Trong nhiều năm thậm chí thị trường đã quên mất cả sự tồn tại của lãi suất cơ bản. Đến giữa năm nay, một điều khoản trong Luật Dân sự lại được viện đến: lãi suất không được vượt quá 150% lãi suất cơ bản, từ đó hình thành ra một “trần” lãi suất cho vay và được nhìn nhận như một định hướng cho lãi suất đầu ra của các ngân hàng.

Trên thế giới, ở thời điểm này không có nơi nào lãi suất cao như ở Việt Nam. (Ảnh: Sacombank)

Do ảnh hưởng của cơn bão khủng hoảng tài chính toàn cầu, sức mua của các thị trường mạnh như Mỹ, châu Âu và Nhật đều giảm sút. Các nhà sản xuất lớn như Trung Quốc, Thái Lan, Hàn Quốc, Đài Loan... đều phải tăng cường cạnh tranh về giá cả hàng hoá. Ngoài các biện pháp như thay đổi công nghệ và phương pháp quản lý, một chính sách quan trọng là hỗ trợ tín dụng cho doanh nghiệp với lãi suất thấp. Trong khi đó, dường như không tìm thấy nước nào trên thế giới hiện có lãi suất cao như ở Việt Nam.

Trước nguy cơ phá sản “treo trên đầu” hàng ngày, đây là thời điểm các doanh nghiệp phải nghiêm túc nhìn lại mình.

Kinh tế học có một chỉ tiêu là ICOR để so sánh mức gia tăng vốn đầu tư với mức gia tăng sản lượng. Chỉ số này dùng để đánh giá hiệu quả  sử dụng đồng vốn của một ngành công nghiệp hay một nền kinh tế. Trên thế giới, chỉ số ICOR thường ở mức trên dưới 3, còn ở Việt Nam, các báo cáo cho thấy ICOR ở vào khoảng 5-6. Điều đó cho thấy Việt Nam tuy nghèo nhưng hiệu quả sử dụng vốn lại quá thấp so với thế giới.

Trong thời gian qua nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vốn cao hơn mức vốn cần thiết chẳng hạn đầu tư lớn vào nhà xưởng, thiết bị, nhưng hàng hoá lưu thông chậm, nguyên liệu dự trữ tồn kho quá mức so với quy trình sản xuất.

Nhiều doanh nghiệp có vốn vay chiếm tỷ lệ cao đến bất hợp lý so với vốn tự có, dẫn đến chi phí lãi vay cũng chiếm tỷ lệ cao trong giá thành.  

Về công nghệ, nhiều doanh nghiệp nhập thiết bị rất hiện đại nhưng trình độ sử dụng lại quá kém nên chưa khai thác hết công suất của nhà máy. Ngay cả việc ứng dụng tin học trong quản lý của các doanh nghiệp cũng thế. Đó là chưa tính đến chiến lược sản phẩm, chiến lược thị trường không rõ ràng. Không chuyên nghiệp trong việc quảng bá sản phẩm, quảng bá hình ảnh của doanh nghiệp. Không quan tâm đến sự an toàn của sản phẩm và quyền lợi của người tiêu dùng.

Thách thức “treo trên đầu” ngân hàng

Các doanh nghiệp khó khăn, các ngân hàng cũng lo lắng. Nếu doanh nghiệp phá sản thì số tiền đã cho vay vào doanh nghiệp đó cũng khó thu hồi đủ.

Chính vì vậy, một thách thức với các ngân hàng là phải góp sức nuôi doanh nghiệp trong lúc khó khăn này.

Thứ hai, một khi lãi suất giảm thì ngân hàng lại lo làm sao để đồng vốn cho vay được sử dụng đúng mục đích. Nói cách khác, làm sao đồng vốn trong lúc khó khăn phải được dùng vào mục đích đầu tư mà không phải đầu cơ. Bất động sản đã xuống giá quá nhiều so với cùng thời điểm này năm ngoái, nên có thể lại trở nên hấp dẫn những người có tiền trong tay. Đây là thách thức đề ngân hàng thể hiện bản lĩnh của mình trong việc điều phối nguồn lực xã hội.

Thứ ba, cần có hệ thống phân loại doanh nghiệp rõ ràng. Kích cỡ nào là vừa, như thế nào là nhỏ, phân tích ngành nghề kinh doanh của doanh nghiệp, sản phẩm của doanh nghiệp, thị trường của doanh nghiệp, xác định nguồn vốn và cơ cấu vốn của doanh nghiệp… Từ đó mới có thể đánh giá được mức độ ảnh hưởng, mức độ khó khăn của doanh nghiệp, để việc hỗ trợ tín dụng đạt hiệu quả cao nhất.

Phải nắm tay nhau vượt bão

Không chỉ doanh nghiệp, mà ngân hàng phải bằng đồng vốn và lãi suất để tham gia cùng doanh nghiệp xác định lại loại hình kinh doanh và cơ cấu vốn, xác định quy mô sản xuất và kinh doanh thích hợp.

Trong giai đoạn hiện nay, nên tập trung vào ngành hàng có thế mạnh của doanh nghiệp, mạnh dạn cắt bỏ những loại hình kinh doanh không thuộc thế mạnh của doanh nghiệp, giảm bớt hàng tồn kho, kiểm tra tài chính và thu hồi các khoản nợ, hạn chế tối đa việc vay vốn vào những đầu tư không cấp thiết.

Trước mắt có dấu hiệu giảm phát, mọi người lo lắng về sự giảm phát. Có lẽ cần thấy giá tiêu dùng giảm hiện nay là đúng, vì nhu cầu tiêu dùng giảm thì giá phải giảm. Khi thấy giá giảm, người có tiền lại mua vào, người bán được hàng lại tiếp tục mua nguyên liệu để sản xuất, thị trường lại bắt đầu sôi động, khi ấy giá cả lại từ từ nhích lên.

Dự đoán của thị trường hiện nay còn rất phức tạp. Nhưng cơn mưa nào rồi cũng qua đi để trời lại sáng. Còn trong lúc này, ngân hàng vào doanh nghiệp phải hiểu nhau, nắm chặt tay nhau cùng vượt bão.

• TS Nguyễn Thị Sơn, Hiệu trưởng Trường Cán bộ Quản lý Doanh nghiệp.
  
  Ý kiến bạn đọc: