Cuộc khủng hoảng niềm tin trên thị trường tài chính phố Wall đã tích tụ lại vào cuối tuần qua, với những cuộc họp căng thẳng đầy những lời kêu gọi và tối hậu thư. Kết quả là sự sụp đổ của một số tổ chức tài chính huyền thoại nhất lịch sử nước Mỹ. VietNamNet xin giới thiệu tường thuật của nhóm phóng viên báo International Herald Tribune về 5 ngày giải cứu không thành công ngân hàng Lehman Brothers, một ngân hàng 158 năm truyền thống với tổng tài sản mới đây còn là 700 tỷ USD.

>>> Toàn cảnh khủng hoảng tài chính Mỹ 2008

Trước trụ sở của Lehman tại New York, một người giơ biểu ngữ: Ai là người kế tiếp? Bạn là người kế tiếp? (ảnh: AP)

Thứ Ba 8/9:

Chỉ hai ngày sau khi Chính phủ Mỹ đoạt quyền kiểm soát hai tập đoàn tài chính địa ốc lớn nhất nước là Fannie và Freddie, thị trường đã lo ngại với điềm báo là Lehman Brothers sẽ gục, và lần này Chính phủ sẽ không cứu. Trong lúc thị trường chứng khoán khắp thế giới hỗn loạn, làn sóng bán tháo cổ phiếu Lehman đã làm giá giảm gần một nửa ngay trong ngày.

Thứ Tư 9/9:

Hai anh em Lehman sáng lập công ty cách đây 158 năm (ảnh: lehman.com)

Nhưng thông báo của Tổng giám đốc chẳng có gì mới. Vào cuối ngày, cổ phiếu của Lehman giảm thêm 7%, tổng cộng giảm mất 55% trong 3 ngày.

Các nhân viên, vốn nhất mực tin tưởng Lehman không bao giờ đổ, lúc đó bắt đầu mở lý lịch ra tô điểm, gọi đến các công ty săn đầu người, và công khai duyệt danh sách các lời mời của nơi khác.

Thứ Năm 10/9:

Gia nhập thị trường chứng khoán New York năm 1887 (ảnh: lehman.com)

Khi giá cổ phiếu đã hạ đến tận cùng là 4 USD, các khách mua mới từ chỗ nấp nhảy ra, gồm ngân hàng Barclays của Anh, Bank of America, và hàng loạt quỹ đầu tư khác. Vừa chứng kiến Chính phủ đã hỗ trợ vụ bán nóng ngân hàng Bear Stearns cho J.P. Morgan, và vụ Chính phủ đổ tiền vào Fannie và Freddie vài ngày trước, mọi người đều hướng đến sự trợ giúp của Ngân hàng Trung ương để thương vụ này được thuận lợi. Trong lúc đó, thị trường đã xem xét bước tiếp theo của chuỗi domino, lọt vào tầm ngắm là Merrill Lynch và AIG, cả hai đều có tiền trong Lehman, và Washington Mutual, một quỹ đầu tư khổng lồ đã khó khăn từ lâu nhưng vẫn chưa tìm được nguồn vốn bổ sung.

Thứ Sáu 11/9:

Trụ sở tại New York (ảnh: lehman.com)

Từ vài tháng trước, Bộ Tài chính và Ngân hàng Trung ương đã chuẩn bị tinh thần cho sự gục ngã của Fannie và Freddie. Một số người tin là Lehman đã làm Chính phủ bị đột ngột và không có kế hoạch phòng bị.

“Chính phủ nghĩ là mình đã cứu Fannie và Freddie, thì thị trường cũng phải có hành động tương tự để ổn định lại,” theo lời của một nhân vật không được phép tiết lộ tên vì tổ chức của ông cũng tham gia thảo luận. “Chính phủ nghĩ là lãnh đạo Lehman đã có cách kiểm soát tình hình.”

Nhưng kim đồng hồ vẫn nhảy. Trong suốt hai giờ họp, Giám đốc Geithner của Ngân hàng Nhà nước bang New York cũng với Bộ trưởng Tài chính Paulson tỏ thái độ nghiêm khắc. Họ nhấn mạnh Chính phủ sẽ không chi ra tiền ngân sách. Geithner tuyên bố không thương xót: Cần có giải pháp của ngành, bất kể là gì. Đây không phải nói về một ngân hàng, đây là nói về cả ngành. Nếu các vị không tạo được giải pháp, kế tiếp sẽ đến lượt các vị.

Hầu hết các ngân hàng im thít. Nhưng một số lên tiếng: tại sao họ phải bỏ tiền ra can thiệp khi Lehman đã tự mình tạo ra sự cố?

Có ba ngân hàng tỏ ý muốn đứng ra mua, nhưng HSBC nhanh chóng rút lại ý định. Còn lại Bank of America và Barclays, cả hai nêu rõ là họ chỉ mua nếu Chính phủ đồng ý chịu một phần lỗ. Chính phủ đã chi 30 tỷ USD để hỗ trợ vụ JPMorgan Chase mua nóng Bear Stern, Chính phủ cũng bỏ ra 200 tỷ USD để cứu Fannie và Freddie ngay tuần trước đó thôi?

Nhưng cả hai vị đại diện Chính phủ tỏ ra rất rắn: sẽ không tham gia vụ này. Khi mọi bên đều không lui bước, một điều đã rõ: Lehman chỉ còn là một xác chết.

Trụ sở tại châu Âu (ảnh: lehman.com)

Chưa đầy 9 giờ sáng, đoàn xe VIP đã tụ lại trước Ngân hàng Nhà nước bang New York cho một cuộc họp nhiều giờ. Ngay từ đầu, Geithner nhắc lại thông điệp hôm trước: Các vị phải hợp sức để bảo vệ sức khỏe cho thị trường, phải làm ngay để không ai động đến các vị.

Trong lúc đó, các lãnh đạo của phố Wall huy động nhân lực để rà soát số tiền đã bỏ vào Lehman và các tổ chức khác đang có vấn đề. Các nhà giao dịch bắt đầu mở chiến dịch tìm các ngân hàng có liên quan với Lehman để cách ly với họ. Những chuyên gia 2-3 chục năm kinh nghiệm đã dùng từ “khiếp sợ”, “khủng khiếp”, hay “kinh hoàng” để mô tả tình hình.

Bắt đầu hình thành sơ lược hai giải pháp. Thứ nhất là các ngân hàng và công ty môi giới tiếp tục giao dịch với Lehman, để ngân hàng này có một giai đoạn nhiều tháng hồi phục vết thương. Thứ hai là cuộc giải cứu dũng cảm, ngân hàng Barclays hoặc Bank of America sẽ mua phần còn tốt của Lehman, trong khi liên minh 10-15 ngân hàng sẽ chia sẻ phần lỗ.

Vào 3 giờ chiều, Bộ trưởng Paulson triệu tập họp. Nỗi hoảng sợ đã lan đến các công ty khác. Tập đoàn bảo hiểm khổng lồ AIG cần huy động 30-40 tỷ USD để tránh bị mất hạng tín dụng và có thể dẫn đến cái chết nhanh chóng. Tình hình tài chính của Washington Mutual cũng xấu đi rất nhanh. Sự nguy cấp của Lehman và một số công ty sẽ tạo làn sóng sốc đến thị trường toàn cầu.

Trụ sở tại Tokyo (ảnh: lehman.com)