- Trong mấy ngày gần đây tỷ giá giữa đô la Mỹ và đồng Việt Nam (USD/VND) đang tăng lên rất mạnh trước sự sửng sốt của chính các ngân hàng thương mại (NHTM) và chuyên gia kinh doanh ngoại hối giàu kinh nghiệm.

USD tăng giá mạnh tại Việt Nam

Đến 11 giờ sáng ngày 28/3/2008, giá mua bán USD của các cửa hàng vàng bạc tư nhân ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh tăng vọt lên so với mấy ngày trước đó.

Giá USD mua vào ở Hà Nội lên tới 16.150 đồng/USD và giá bán ra lên tới 16.250 đồng/USD, tăng 80 đồng/USD so với ngày hôm trước và tăng tới 500 đồng/USD so với 10 ngày trước. Mức tăng quá lớn như vậy chỉ trong có ít ngày giới kinh doanh ngoại tệ gọi là tình trạng “sốt đô la” chưa từng xảy ra trong hơn 6 năm qua. Đồng thời khoảng cách chênh lệch quá xa giữa giá mua và giá bán USD của tư nhân chứng tỏ thị trường ngoại tệ tư nhân đang rất nhạy cảm và cho thấy dấu hiệu còn có khả năng tăng cao.

Trên thị trường mua bán ngoại tệ của các NHTM với doanh nghiệp và khách hàng tình trạng “sốt ngoại tệ” còn diễn ra “kinh khủng hơn”, bởi vì tăng tới 280 đồng/USD chỉ có 1 tuần, một hiện tượng hiếm có trong lịch sử mua bán ngoại tệ của các NHTM Việt Nam.

Tỷ giá của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam, NHTM hàng đầu về kinh doanh ngoại tệ ngày 28/3/2008 cả mua vào và bán ra đều ở mức 16.120 đồng/USD, so với mức 15.830-15.840 đồng/USD ngày 21/3/2008.

Tỷ giá bình quân trên thị trường liên ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước (NHNN) công bố ngày 28/3/2008 cũng đạt tới 15.960 đồng/USD, không tăng so với ngày 27/3/2008, nhưng tăng tới 60 đồng/USD chỉ trong 1 tuần so với mức 15.900 đồng/USD ngày 21/3/2008. 

Như vậy tỷ giá mua bán ngoại tệ của các NHTM đã tăng kịch trần +1% so với biên độ quy định của NHNN. Nếu như tỷ giá của NHNN không bị neo lại thì tỷ giá của NHTM còn tăng cao hơn. 

Đồng thời đây là lần đầu tiên sau 7 tháng qua tỷ giá mua bán của các NHTM lên kịch trần tỷ giá của NHNN. Bởi vì nhiều tháng trước đây tỷ giá của các NHTM thường dưới tỷ giá liên ngân hàng. Đồng thời đây cũng là lần đầu tiên sau nhiều tháng tỷ giá bán ra của NHTM thấp hơn tỷ giá mua vào của thị trường tự do. Diễn biến này cũng cho thấy sức ép tăng tỷ giá của các NHTM còn rất lớn. Bên cạnh đó cũng cho thấy các đại lý thu đổi ngoại tệ của NHTM là các cửa hàng vàng bạc tư nhân mượn danh nghĩa được uỷ nhiệm mua USD nhưng không bán lại cho NHTM!

Tỷ giá USD/VND biến động rất mạnh trong tháng 3/2008. (Ảnh: VNN)

Nguyên nhân

Vậy tại sao có tình trạng “sốt nóng” của thị trường ngoại tệ, nhất là sau một thời gian dài thị trường này nguội lạnh! Có một số nguyên nhân chính sau đây:

Một là do quan hệ cung cầu. Cầu ngoại tệ tăng mạnh so với cung USD bởi một số lý do chính. Ước tính đến hết quý I/2008 nền kinh tế Việt Nam nhập siêu tới mức kỷ lục, tới 7,3 tỷ USD. Kim ngạch nhập khẩu gấp 2,7 lần kim ngạch xuất khẩu. Các doanh nghiệp có nhu cầu rất lớn về ngoại tệ cho thanh toán hàng nhập khẩu và chi trả dịch vụ cho đối tác nước ngoài. Trong khi đó các doanh nghiệp xuất khẩu sau một thời gian ngắn tạm thời bị “ứ đọng” ngoại tệ do tỷ giá xuống quá thấp và NHTM cũng như NHNN không mua vào, thì nay theo chỉ đạo của Chính phủ, NHNN và các NHTM đã mua vào, giải toả hết sự ứ đọng đó, nên nguồn cung ngoại tệ ra thị trường giảm mạnh. 

Về quan hệ nguồn vốn huy động của các NHTM. Sau một thời gian người dân ồ ạt rút tiền gửi USD tại các NHTM bán đi lấy đồng Việt Nam gửi NHTM do được lãi suất tới 12%/năm và tỷ giá giảm xuống còn 15.500 đồng/USD, thì nay làn sóng đó đã giảm xuống do nguồn USD rút ra để bán đã cạn dần. Đồng thời do tỷ giá tăng cao, lãi suất huy động vốn USD của các NHTM được điều chỉnh tăng khá, nên nhiều người khác không chuyển đổi USD sang đồng Việt Nam nữa, làm giảm cung USD trên thị trường.

Sự tăng giá đột biến của đồng USD làm sửng sốt ngay cả các NHTM và các chuyên gia ngoại hối. Ảnh minh họa

Một nguồn cung ngoại tệ khá khác là nguồn vốn đầu tư gián tiếp qua thị trường chứng khoán và mua cổ phần của các doanh nghiệp của các quỹ đầu tư nước ngoài, nhà đầu tư nước ngoài. Song do diễn biến của thị trường chứng khoán Việt Nam thời gian qua nên lượng ngoại tệ này tạm thời chưa giải ngân, làm giảm đáng kể lượng cung USD trên thị trường.

Hai là đồng đô la Mỹ mạnh lên so với các đồng tiền chủ đạo khác trên thị trường thế giới. Giá vàng giảm mạnh, tác động đến quyết định ngừng bán USD trên cả thị trường thế giới cũng như thị trường trong nước.

Ba là, quyết định nới rộng biên độ giao dịch ngoại tệ +/-1% từ ngày 10/3/2008 thay cho mức +/-0,75% trước đó. NHNN cho phép thí điểm thực hiện giao dịch tỷ giá thoả thuận giữa các NHTM và doanh nghiệp, khách hàng. Hai quyết đó làm cho thị trường ngoại tệ linh hoạt hơn, có sự lưu chuyển tốt hơn và thông suốt hơn các kênh nguồn vốn ngoại tệ.

Bốn là, sau một loạt biện pháp kiên quyết thắt chặt tiền tệ, đến nay NHNN dự kiến không đưa ra thêm biện pháp nào nữa. Thị trường tiền tệ hạ nhiệt, vốn khả dụng đồng Việt Nam khá. Chỉ đạo 19 biện pháp kiềm chế lạm phát của Thủ tướng Chính phủ, trong đó có biện pháp chỉ đạo NHNN điều hành tỷ giá phản ánh cung cầu ngoại tệ trên thị trường đã thực sự phát huy hiệu quả. Tình hình đó tác động làm phá băng thị trường ngoại tệ.

Dự báo trong thời gian tới thị trường ngoại còn nhiều diễn biến phức tạp. Nhưng với công cụ và biện pháp điều hành của NHNN, tỷ giá sẽ không có những đột biến, tác động tích cực đến cả xuất khẩu và nhập khẩu, góp phần hạn chế nhập siêu.

• Nguyễn Hà