Kinh nghiệm cận tử (KNCT) là một khái niệm khá phổ biến trong thời gian gần đây và được rất nhiều nhà khoa học quan tâm. Đó là những trải nghiệm được những người vừa “chết đi sống lại” mô tả như hiện tượng thoát xác hay nhìn thấy một luồng ánh sáng…

Bước đi trong một đường hầm và nhìn thấy một thực thể ánh sáng hay một luồng ánh sáng cực mạnh - Đây là 1 trong những hiện tượng mà con người có thể gặp phải khi sắp từ giã cõi trần.

Vậy KNCT thực chất là gì? Phải chăng đó chỉ là ảo giác? Hay là những trải nghiệm tâm linh? Là bằng chứng của cuộc sống sau khi chết? Hay chúng đơn thuần chỉ là những thay đổi của bộ não và các giác quan lúc cận kề cái chết?

Những trải nghiệm lúc sắp xa rời cuộc sống có thể bao gồm:

1. Một trải nghiệm thoát xác. Cảm giác trôi bồng bềnh ở phía trên cơ thể của mình và nhìn thấy khu vực xung quanh.
2. Cảm giác thanh thản dễ chịu. Cảm giác tràn đầy tình yêu và bình yên.
3. Cảm giác chuyển động lên cao qua một đường hầm.
4. Bước vào một thế giới khác (thường rất đẹp, giống như thiên đường), một không gian và thời gian khác.
5. Gặp gỡ những người thân đã khuất hay các “đấng bề trên”.
6. Bước đi trong một đường hầm và nhìn thấy một thực thể ánh sáng hay một luồng ánh sáng cực mạnh.
7. Hồi tưởng lại cả cuộc đời; thấy được các kiếp trước hay tương lai.
8. Một số ít người cảm thấy sợ hãi; thấy những cảnh tượng kinh khiếp như địa ngục.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy, sau khi trải qua KNCT, những người này thường thay đổi hẳn quan điểm sống của họ; trở nên tự tin, và tốt bụng hơn, sống có mục đích, có tình cảm, kiên nhẫn và thấu hiểu người xung quanh hơn. Nhưng cũng có một số ít cảm thấy sợ hãi, suy sụp và muốn chết. Họ cũng có đức tin vào tôn giáo và thế giới tâm linh hơn, nhưng không phải là họ siêng đi chùa hay nhà thờ hơn, mà đức tin này phát triển có phần nội tâm, sâu kín trong tâm hồn của họ. Và họ không còn sợ chết nữa, họ lạc quan chờ đợi cái chết.

Có 2 giả thiết giải thích KNCT: một là những giải thích mang tính khoa học (bao gồm hóa học, sinh lý học, và tâm lý học), và các giải thích mang tính siêu linh (liên quan đến tâm linh và tôn giáo).

Về mặt tâm linh

Một giải thích mang tính siêu linh được chấp nhận rộng rãi là: khi một người trải qua KNCT, ý thức của họ (sau khi hồn lìa khỏi xác) thực sự "thấy” và “cảm nhận” được những điều mà lúc sống họ không có khả năng lĩnh hội. Vào lúc thập tử nhất sinh, linh hồn rời khỏi cơ thể và bắt đầu nhận thức được những điều mới mẻ, hoặc những điều họ đã được đọc trong kinh sách. Những điều này bình thường trong xác phàm họ không có cách gì nhận biết được. Linh hồn bước qua ranh giới giữa thế giới họ vừa sống và thế giới sau cái chết; thông thường là trải nghiệm bước đi trong một đường hầm với một ánh sáng chói lòa ở cuối đường. Trên đường đi, họ gặp những linh hồn khác và có khi gặp cả những "đấng bề trên”. Họ cũng nhìn thấy một thế giới khác, thường là rất đẹp – như thiên đường, nhưng rồi họ bị kéo trở về hoặc là tự quyết định lựa chọn trở về với xác phàm.

Một số người đã chết lâm sàng sau đó sống lại và kể được tường tận các bác sĩ đã làm gì với họ và có những ai đã viếng thăm. Thậm chí có một số người lúc sống bị mù, nhưng sau khi “hồi sinh” lại có thể miêu tả màu áo mà bác sĩ đã mặc.

Một số giả thiết khác có vẻ thần bí hơn, cho rằng KNCT là một sự liên hệ tâm linh huyền bí với những “người” ở cảnh giới trí tuệ cao hơn. Những “người” ở thế giới này đã tiến hóa đến độ thoát được vòng luân hồi, và sự liên hệ này là để cho con người chúng ta thấy được tương lai tiến hóa khi thoát khỏi vòng sinh tử. Đôi khi, những người từng qua KNCT còn có thể biết trước được những việc sẽ xảy đến trong tương lai hay thấy được kiếp trước của mình.

“Tôi thấy cơ thể mình đang nằm trên giường bệnh viện, có các bác sĩ và y tá ở đó. Tôi cảm thấy rất thanh thản và chẳng thắc mắc gì về quang cảnh xung quanh. Tôi có cảm giác như mình đã đến được nơi cần đến. Nó còn thật hơn cả hiện thực. Có một thứ ánh sáng vây quanh tôi, và cùng lúc tôi cảm thấy mình vừa ở trong căn phòng lại như vừa ở trong một không gian rộng lớn. Mọi thứ đều rất đẹp. Và tôi không cảm thấy đau đớn gì cả.” Đó là lời kể của Tracy Lovell, người đã cố uống thuốc tự tử nhưng không thành.

Các giải thích mang tính khoa học

Khoa học hiện tại chưa có giải thích rõ ràng tại sao một số người lại trải qua KNCT. Điều này không có nghĩa là các giải thích mang tính khoa học là không chính xác, nhưng KNCT là một hiện tượng rất phức tạp, nó khá chủ quan và cảm tính. Hơn nữa, nhiều khía cạnh của KNCT không thể kiểm chứng bằng thực nghiệm.

Không có cách gì để kiểm tra xem một người vừa trải qua KNCT có thật sự thấy thiên đường hay nói chuyện với “đấng bề trên” hay không; hoặc làm cho ai đó “chết đi sống lại” rồi sau đó kiểm tra họ trong phòng thí nghiệm.

Ngoài ra, y khoa hiện đại cũng đã cung cấp những bằng chứng khá thuyết phục rằng, nhiều khía cạnh của KNCT là tự nhiên về mặt sinh lý học và tâm lý học. Nhiều nhà khoa học đã phát hiện rằng một số thuốc như ketamine và PCP có khả năng làm cho con người có những cảm giác tương tự như KNCT.

Khoa học giải thích rằng, sở dĩ có những trải nghiệm kỳ lạ này là do cách bộ não xử lý thông tin. Những gì mà chúng ta đang thấy trong thực tế chính là tổng hợp những thông tin mà các cơ quan thụ cảm của cơ thể tiếp nhận được. Khi tiếp nhận những thông tin này, bộ não sẽ “dịch” chúng ra và sau đó cho chúng cho ta biết ta đang ở đâu, đang nhìn thấy gì,… Tóm lại nó cho ta nhận thức về mối tương quan giữa cơ thể ta và môi trường xung quanh.

Nếu các giác quan cảm thụ đều "bị lỗi” (khi bị bệnh nặng hoặc đang hấp hối), não bộ sẽ nhận được thông tin sai và từ đó sẽ dịch sai, kết quả là cho ra những ảo giác như KNCT.

Mặc dù còn nhiều câu hỏi và giả thiết về KNCT nhưng có một điều chắc chắn là hiện tượng này thật sự tồn tại. Nó cho ta hy vọng rằng cái chết không đáng sợ như ta tưởng.

“Có thể bạn nghĩ rằng cái chết là điều gì đó thật ghê gớm, nhưng sự thật không phải vậy đâu. Nó là một trải nghiệm êm dịu và ngọt ngào nhất mà tôi từng có. Vật lộn với cuộc sống mới là điều khó chứ chết thì rất dễ dàng". Edward V. Richenbacker, người từng “chết hụt” sau một vụ tai nạn máy bay tâm sự.

• Đỗ Quyên (Theo HSW)