- Thế kỷ 21 là thời kỳ phục hưng của điện hạt nhân, Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam Vương Hữu Tấn nói về tình hình phát triển điện hạt nhân ở VN.

Theo Viện trưởng Tấn, để đảm bảo nhu cầu năng lượng ngày càng lớn, VN cần đa dạng hoá các nguồn cung ứng năng lượng. Một trong những nguồn năng lượng mà Chính phủ Việt Nam đang quan tâm là năng lượng nguyên tử.

Nhân triển lãm quốc tế điện hạt nhân 2008 tại Hà Nội, Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam Vương Hữu Tấn đã có cuộc trao đổi với phóng viên VietNamNet xung quanh vấn đề này.

Xây dựng 2 nhà máy điện hạt nhân VN phải đầu tư 8 tỷ USD

Thưa ông, được biết Viện Năng lượng Nguyên tử VN có tham gia xây dựng bộ Luật Năng lượng Nguyên tử QH sắp thông qua trong kỳ họp này, xin ông cho biết những điểm chính?

Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam Vương Hữu Tấn. Ảnh: Ngọc Huyền

Thời gian làm dự thảo bắt đầu từ năm 2003. Trong dự thảo luật này có một chương rất quan trọng là chương phát triển năng lượng nguyên tử trong đó có đề cập đến Nhà nước phải có chương trình đào tạo nguồn nhân lực, chương trình nghiên cứu phát triển khoa học công nghệ.

Hiện, chúng tôi đang đề xuất thành lập trung tâm đào tạo, theo kinh nghiệm các nước Viện Năng lượng Nguyên tử phải có một trung tâm đào tạo. Mặc dù đặt ở Viện Năng lượng Nguyên tử nhưng lại mang tính chất đào tạo của quốc gia.

Chính phủ vừa quyết định xây dựng hai nhà máy điện hạt nhân với công suất 4.000MW, xin ông cho biết đề án đang ở giai đoạn nào?

- Việt Nam sẽ xây 2 nhà máy, một ở xã Phước Dinh, một ở xã Vĩnh Hải tỉnh Ninh Thuận. Công suất ban đầu khoảng 4.000MW (chiếm 7-8% tổng sản lượng điện). Chúng tôi đã hoàn thành dự án tiền khả thi và trình Chính phủ xem xét. Sau khi Chính phủ có ý kiến chỉ đạo, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) sẽ hoàn thiện và trình trình CP và Quốc hội phê duyệt. Dự kiến đến năm 2020, nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam sẽ đi vào vận hành và phát điện.

Mức đầu tư hiện nay bình quân khoảng 2.000 USD/KW công suất, để xây dựng 2 nhà máy điện hạt nhân VN phải đầu tư 8 tỷ USD. Vấn đề công nghệ đã được các chuyên gia nghiên cứu, đánh giá nhưng chưa có quyết định chọn công nghệ của nước nào. Đến năm 2040, dự kiến điện hạt nhân sẽ chiếm khoảng từ 25-30%, do vậy VN sẽ xây dựng và phát triển thêm nhiều nhà máy điện hạt nhân, không chỉ dừng lại ở hai nhà máy này.

Việt Nam còn 13 năm cho sự chuẩn bị các bước. Theo kinh nghiệm của các nước, Việt Nam hoàn toàn có thể thực hiện được mục tiêu lộ trình đã đề ra.

Cần 800 nhân lực cho 2 nhà máy điện hạt nhân

- Lực lượng chính còn lại ở Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam khoảng hơn 700 người. Thời gian qua, do xu hướng của thế giới giảm không đào tạo điện hạt nhân, nên ở nước ta cũng vậy. Hiện có 4 trường đào tạo điện hạt nhân là Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội, Đại học Khoa học Tự nhiên TP.HCM, Đại học Đà Lạt. Mặc dù vậy, nhưng vì nhu cầu không có nên việc đào tạo cũng chung chung, không đi đúng chuyên môn.

Thưa ông, hai nhà máy điện hạt nhân đi vào vận hành cần bao nhiêu nhân lực?

- Để vận hành một nhà máy điện hạt nhân 2.000MW cần 400 nhân lực, 2 nhà máy điện hạt nhân cần khoảng 800 nhân lực làm việc trực tiếp. Trong đó, chuyên gia về điện hạt nhân chỉ chiếm 10% (80 người cả hai nhà máy), con số này không phải là nhiều và trong đề án chúng tôi đã xây dựng kế hoạch bắt đầu đào tạo. Mỗi năm, Viện Năng lượng Nguyên tử tuyển 30-40 người, do đặc thù VN chưa có trường ĐH nào đào tạo về chuyên ngành điện hạt nhân nên chúng tôi tuyển các sinh viên giỏi từ các ngành như cơ khí, điện tử, vật lý... những chuyên ngành có liên quan đến năng lượng nguyên tử sau đó chúng tôi đào tạo thêm và cử đi học ở nước ngoài. Số nhân lực chủ yếu còn lại là của Tập đoàn điện lực. Hiện EVN có 70.000 nhân lực có thể làm được việc này và trong mấy năm qua EVN đã tích cực tuyển sinh, đào tạo nguồn nhân lực này.

Cho nên tôi cho rằng nhân lực cho hai nhà máy điện hạt nhân không phải là vấn đề quan trọng.

Theo ông vấn đề quan trọng nhất hiện nay là gì?

- Vấn đề quan trọng nhất hiện nay là cần sự quyết tâm cao của các nhà lãnh đạo và phân rõ trách nhiệm của các bộ, ngành thì mới có thể thực hiện đồng bộ theo lộ trình được.
Hiện nay, vấn đề chỉ đạo chưa được tập trung lắm, cần có người đứng đầu lãnh đạo và thành lập ban chỉ đạo nhà nước về điện hạt nhân. Đây là quy định của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế.

Hiện nay, vai trò nhạc trưởng được Chính phủ giao cho Bộ KH&CN thực hiện chiến lược của Thủ tướng, trong khi chiến lược có 2-3 đề án và có liên quan đến Bộ Công thương và các bộ ngành khác nữa. Nếu đề án xây dựng nhà máy điện hạt nhân để ở cấp bộ thì không đủ tầm cỡ điều hành. Phải có một ban chỉ đạo và ít nhất là có một phó thủ tướng làm trưởng ban kiểm tra, đôn đốc. Trong báo cáo trình Thủ tướng chúng tôi cũng đề xuất vấn đề này.

Thế kỷ 21: Thời kỳ phục hưng điện hạt nhân

Thưa ông, đây có phải thời điểm thích hợp để Việt Nam phát triển điện hạt nhân không?

Triển lãm quốc tế điện hạt nhân 2008 thu hút nhiều người dân thủ đô quan tâm. Ảnh: Ngọc Huyền

Phát triển điện hạt nhân xem như còn rất mới mẻ ở VN, Xin ông cho biết đề án có kế hoạch thuyết phục người dân Ninh Thuận - địa điểm xây dựng hai nhà máy điện hạt nhân như thế nào?

- Trăm nghe không bằng mắt thấy, chúng tôi có mời các nước tham gia triển lãm quốc tế điện hạt nhân 2008 báo cáo trực tiếp với người dân về vấn đề này. Tuần sau sẽ có một đoàn chuyên gia của Pháp đến Ninh Thuận, địa điểm dự kiến xây dựng hai nhà máy điện hạt nhân này báo cáo.

Đối với vấn đề xử lý nguồn chất thải từ các nhà máy điện hạt nhân?
 
- Về chất thải, nhà máy điện hạt nhân có hai dạng: Dạng thải phóng xạ thấp (phát sinh từ các phin lọc của lò phản ứng, từ các dụng cụ thay ra...), có thời gian bán rã ngắn, dài nhất 30 năm. Để xử lý, người ta sẽ bê tông hóa chúng, đóng vào các container nhỏ rồi chôn xuống đất. Sau một thời gian, chúng sẽ trở lại trạng thái an toàn. Một lò 1.000MW mỗi năm sẽ thải ra khoảng 800 tấn chất thải loại này, cô đặc lại còn khoảng 10 mét khối. Đấy không là vấn đề khó khăn. Loại chất thải đáng lo ngại nhất là nhiên liệu đã cháy. Một lò 1.000MW thải ra khoảng 30 tấn mỗi năm. Chúng có cường độ phóng xạ cao, và thời gian bán rã rất lâu. Song, từ khi nhiên liệu được thải ra cho đến khi cần xử lý phải mất 40-50 năm. Như vậy, nếu Việt Nam vận hành nhà máy điện hạt nhân vào năm 2020, thì phải đến năm 2070, chúng ta mới cần tính đến việc này. Trong thời gian đó, chắc chắn công nghệ xử lý của thế giới đã đi rất xa, và có thể áp dụng cho Việt Nam.

- Xin cảm ơn ông!

• Ngọc Huyền (thực hiện)