- Lạm thu trong trường học, má»™t vấn đề nghe nhÆ° gai gĂ³c, khĂ´ng biết bao nhiĂªu năm, bao nhiĂªu chỉ thị, nhÆ°ng tất cả đều bình chĂ¢n nhÆ° vại.

Người dĂ¢n nĂ³ng ruá»™t riết, cứ mọi kỳ họp quốc há»™i lại Ä‘em ra bĂ n. Phụ huynh nĂ³ng ruá»™t, cứ má»—i đầu năm lại đủ mọi phiền hĂ , nĂ³i thì khĂ´ng dĂ¡m, khĂ´ng nĂ³i thì bấm bụng lĂ m mĂ  Ä‘au lĂ²ng. NhÆ°ng thầy cĂ´ giĂ¡o cÅ©ng nĂ³ng ruá»™t, vị trĂ­ người thầy cao quĂ½ mĂ  lại nhÆ° gắn liền vá»›i tiền bạc, lÆ°Æ¡ng tĂ¢m xốn xang, nĂ³i sao cho học trĂ² tĂ´n trọng. Hiệu trưởng cÅ©ng nĂ³ng ruá»™t, thu thì vÆ°á»›ng từ cÆ¡ chế đến lÆ°Æ¡ng tĂ¢m, nhÆ°ng khĂ´ng thu lấy tiền Ä‘Ă¢u cho cĂ¡c chi phĂ­.

Lạm thu để lĂ m gì?

1. Thu để trả lÆ°Æ¡ng vĂ  cĂ¡c phụ cấp cho nhĂ¢n viĂªn.
2. Thu để trang trải cĂ¡c chi phĂ­ cho hoạt Ä‘á»™ng nuĂ´i dạy bĂ©.
3. Thu để tạo má»›i, khấu hao, sá»­a chữa cÆ¡ sở vật chất nhÆ° nhĂ  cá»­a.
4. Thu để tạo má»›i, khấu hao, sá»­a chữa trang thiết bị nhÆ° mĂ¡y tĂ­nh, mĂ¡y lạnh, quạt, bĂ n ghế v.v…
5. Thu cho cĂ¡c hoạt Ä‘á»™ng phong trĂ o của trường nhÆ° đồng phục, sinh hoạt ngoại khoĂ¡, quĂ  tặng phong trĂ o, lá»….

HS trong lễ khai giảng năm học mới.

Trong 5 nguồn thu của trường, nguồn thu số 1 vĂ  3 gắn liền vá»›i quản lĂ½ nhĂ  nÆ°á»›c. Nguồn thu nĂ y thường do nhĂ  nÆ°á»›c chi trả. Nguồn thu thứ 4, 5 lĂ  nguồn thu mục Ä‘Ă­ch chi trá»±c tiếp cho học sinh nĂªn thường được cĂ¡c trường thu trá»±c tiếp từ phụ huynh. Nguồn thu thứ 2 được thu thĂ´ng qua tiền ăn, gắn liền học phĂ­.

PhĂ¢n theo bảng nhu cầu Maslow thì nguồn thu số 2 thuá»™c dạng thể lĂ½. Nguồn thứ 1, 3 thuá»™c dạng nhu cầu an toĂ n. Nguồn thứ 4 thuá»™c tầng thứ ba, nhu cầu được mọi người biết đến. Nguồn thu thứ 5 thuá»™c tầng 4 vĂ  5, nhu cầu được thể hiện mình.

Nhắc đến bảng Maslow để ta nhận thức rõ cĂ¡c khoản thu của trường thá»±c ra đều lĂ  cĂ¡c khoản thu Ä‘Ăºng vĂ  phải thu. NĂªn trĂ¡nh quan niệm cho rằng cứ cĂ¡c khoản thu ở tầng 1, 2, 3 má»›i lĂ  khoản thu chĂ­nh Ä‘Ă¡ng, cĂ²n cĂ¡c khoản thu ở tầng 4,5 lĂ  khoản thu do trường tá»± vẽ lĂªn nhằm Ä‘Ă¡nh bĂ³ng mình. CĂ¡c tầng trong thang Maslow đều lĂ  cần thiết.

Ở Ä‘Ă¢y cĂ³ má»™t vấn đề, nhĂ  nÆ°á»›c thường khĂ´ng dĂ¡m đặt học phĂ­ trường cĂ´ng theo Ä‘Ăºng trị giĂ¡ của nĂ³, nhÆ°ng phải thừa nhận cĂ¡c khoản chi của trường lĂ  hợp lĂ½, nĂªn thường hay im trong cĂ¡c phản ứng người dĂ¢n. Người dĂ¢n thì thấy khĂ´ng rõ rĂ ng trong cĂ´ng tĂ¡c thu của trường cứ nghÄ© lĂ  trường tá»± vẽ nĂªn rất phiền lĂ²ng. Vấn đề khĂ´ng khĂ³ lắm nếu ta suy nghÄ© Ä‘Ăºng.

- CĂ¡c khoản nĂ o trường cần phải chi, thì trường phải được thu. NĂªn cĂ´ng bố rõ rĂ ng cĂ¡c khoản trường cĂ³ thể thu.

- NĂªn phĂ¢n loại những khoản thu:

+ Khoản thu thuá»™c diện cÆ¡ bản, mang tĂ­nh bắt buá»™c cho tất cả mọi người cĂ³ con Ä‘i học (nhÆ° thu khoản 1, 2) thì gắn liền vĂ o học phĂ­.
+ Những khoản thu thuá»™c diện đầu tÆ° lĂ¢u dĂ i nhÆ° khoản thu số 3, trường sẽ lập kế hoạch gá»­i lĂªn phĂ²ng. PhĂ²ng thĂ´ng bĂ¡o phần nhĂ  nÆ°á»›c sẽ hổ trợ, số cĂ²n lại sẽ thu của phụ huynh. Khoản thu nĂ y trong khu vá»±c trường cĂ´ng lĂ  trĂ¡ch nhiệm của nhĂ  nÆ°á»›c. NĂªn cĂ³ kế hoạch rõ rĂ ng để trường khĂ´ng phải xin cho vá»›i cÆ¡ quan chủ quản. PhĂ²ng phải đồng Ă½ cho thu khi khĂ´ng đủ sức há»— trợ trường.
+ Khoản thu thuá»™c diện trá»±c tiếp phục vụ bĂ© (nhÆ° khoản thu số 4) sẽ phải được há»™i phụ huynh cấp trường hoặc hiệp há»™i phụ huynh cấp tỉnh thĂ nh thĂ´ng qua.
+ CĂ¡c khoản thu thuá»™c phong trĂ o sẽ do trường tá»± Ä‘á»™ng tổ chức thu vá»›i Ä‘iều kiện khĂ´ng bắt buá»™c phụ huynh tham gia. Ai thĂ­ch thì tham gia.

Việc quy định cĂ¡c khoản thu phải rõ rĂ ng đến mọi phụ huynh. CĂ¡c khoản thu 1, 2, 3, 4 khi trường dá»± tĂ­nh thu, phải lĂ m cĂ´ng văn lĂªn phĂ²ng. Nếu phĂ²ng hoặc cĂ³ những Ä‘Æ¡n vị hổ trợ tĂ i trợ thì khỏi thu, cĂ²n khĂ´ng phĂ²ng phải ra cĂ´ng văn cho phĂ©p trường thu. CĂ´ng văn của phĂ²ng thể hiện tĂ­nh hợp lĂ½ trong cĂ¡c khoản.

Thá»­ giải bĂ i toĂ¡n lạm thu

CĂ³ người vẫn thắc mắc, nếu thá»±c hiện nhÆ° trĂªn liệu cĂ³ hết lạm thu hay khĂ´ng. Xin bĂ n thĂªm chi tiết, thường thì bĂ¡o Ä‘Ă i hay phản ảnh trường học lạm thu, hiểu thế nĂ o cho Ä‘Ăºng.

Thá»±c ra, cĂ³ 2 hình thức lạm thu:

- Thứ nhất lạm thu theo nghÄ©a thu ngoĂ i cĂ¡i quy định. Người dĂ¢n chẳng biết họ phải Ä‘Ă³ng cĂ¡i gì. Chẳng biết Ä‘Ă³ng cĂ¡i Ä‘Ă³ Ä‘Ăºng hay khĂ´ng, chẳng biết trường chi cĂ¡i thu của mình Ä‘i Ä‘Ă¢u vĂ  vì thế họ thắc mắc. Thắc mắc thế lĂ  Ä‘Ăºng. CÆ¡ quan quản lĂ½ mĂ  cĂ²n khĂ´ng biết, khĂ´ng cĂ´ng bố lĂ m sao trường biết, phụ huynh biết, xĂ£ há»™i biết. Nếu thá»±c hiện theo phÆ°Æ¡ng thức trĂªn trường danh chĂ¡nh ngĂ´n thuận để thu, phụ huynh hĂ i lĂ²ng.

- Thứ hai lạm thu được hiểu theo nghÄ©a người dĂ¢n khĂ´ng cĂ³ tiền để Ä‘Ă³ng, khĂ´ng đủ tiền để học. Phần nĂ y để giải quyết lại phải phĂ¢n thĂ nh 2 vấn đề:

Vấn đề đầu liĂªn quan đến khoản chi của trường phải bỏ ra.
Về nguyĂªn tắc cho bất kỳ má»™t hoạt Ä‘á»™ng nĂ o cĂ³ chi phải được bĂ¹ bằng thu thì má»›i duy trì hoạt Ä‘á»™ng Ä‘Ă³ được. KhĂ´ng thể khĂ´ng thu, vĂ  khĂ´ng thể thu khĂ´ng đủ. Trường cấp Ä‘á»™ nĂ o, phải cĂ³ chi cấp Ä‘á»™ Ä‘Ă³ vĂ  phải cĂ³ khoản thu đủ để bĂ¹ chi cấp Ä‘á»™ Ä‘Ă³.

VĂ­ dụ trường cấp xĂ£ thường chỉ thuá»™c cấp Ä‘á»™ nuĂ´i dạy bĂ© (cấp 1, 2 trong bảng Maslow) vậy thì nĂªn thu cĂ¡c khoản để bĂ¹ chi nuĂ´i dạy bĂ©. NhÆ°ng trường cấp tỉnh, phải tổ chức phong trĂ o, lo về mặt tinh thần của bĂ© (cấp Ä‘á»™ 4, 5) phải được thu thao cấp Ä‘á»™ Ä‘Ă³ thì má»›i bĂ¹ chi.

ChĂºng ta Ä‘Ă£ đổi má»›i gần 20 năm rồi, nhÆ°ng vẫn cứ hĂ nh xá»­ theo thời bao cấp – cĂ¡i gì cÅ©ng nhĂ  nÆ°á»›c lo. Trường học cĂ´ng Ä‘Ă£ cĂ³ nhĂ  nÆ°á»›c lo, vậy anh cĂ²n thu thĂªm lĂ m gì. CĂ¡i gì trong trường cĂ´ng mĂ  thu ngoĂ i học phĂ­ được coi nhÆ° lĂ  sai. NhĂ  nÆ°á»›c trong thời kinh tế nĂ y, lĂ m gì in tiền ra để mĂ  chi được. Kinh tế phĂ¡t triển chỉ đến bao nhiĂªu, thì khoản chi cho hĂ nh chĂ­nh cĂ´ng cÅ©ng chỉ bao nhiĂªu. LĂ m gì cĂ³ chuyện chi hết phụ huynh khỏi Ä‘Ă³ng. Tất cả phụ huynh khi cho con đến trường đều phải hiểu rằng cĂ¡c khoản Ä‘Ă³ng ở trường lĂ  Ä‘Ă£ được nhĂ  nÆ°á»›c há»— trợ 1 phần vĂ  trường cĂ´ng hoạt Ä‘á»™ng phi lợi nhuận, ngoĂ i ra cĂ¡c khoản khĂ¡c phụ huynh cĂ³ trĂ¡ch nhiệm phải Ä‘Ă³ng.

Vấn đề thứ hai liĂªn quan đến tĂºi tiền của người dĂ¢n, trường thu cĂ ng nhiều, thì người nghèo cĂ ng khĂ³ cho con Ä‘i học. Rồi cĂ¡c khoản thu sẽ tạo ra sá»± khĂ¡c biệt trong cĂ¡c hĂ nh xá»­ vá»›i bĂ©.

ÄĂ¢y lĂ  vấn đề khĂ³, bởi vì giữa mục Ä‘Ă­ch tất cả cĂ¡c bĂ© cĂ³ khả năng đến trường, vá»›i nguồn lá»±c từ phụ huynh vĂ  nhĂ  nÆ°á»›c thì luĂ´n cĂ³ giá»›i hạn.

Để cĂ³ thể giải quyết được vấn đề nĂªn Ä‘i theo má»™t định hÆ°á»›ng rõ rĂ ng lĂ  trường nĂªn cĂ³ nhiều nguồn thu khĂ¡c ngoĂ i nguồn thu học phĂ­ hoặc thu từ phụ huynh. Trường nĂªn cĂ³ 4 nguồn thu nhÆ° sau :

Thu từ khoản há»— trợ của nhĂ  nÆ°á»›c.
Thu từ tiền học phĂ­ của phụ huynh học sinh.
Thu từ tiền tĂ i trợ cho cĂ¡c quỹ của trường (cĂ¡c trường được lập cĂ¡c khoản quỹ - dÆ°á»›i sá»± kiểm tra của cÆ¡ quan chức năng về chi). Khoản nĂ y phụ huynh nĂ o cĂ³ tiền tá»± Ä‘Ă³ng gĂ³p cho cĂ¡c quỹ hoặc từ khoản tĂ i trợ của cĂ¡c doanh nghiệp trong địa bĂ n.
Thu tiền tĂ i trợ từ cĂ¡c doanh nghiệp cĂ³ tham gia trong hoạt Ä‘á»™ng của trường.


Sau khi rõ rĂ ng trong cĂ¡c khoản thu vĂ  chi. NĂªn cĂ³ chế tĂ i cụ thể nhÆ° :
- GiĂ¡o viĂªn thu tiền ngoĂ i quy định, cấm dạy trong 1 năm. TĂ¡i phạm cĂ³ thể cấm hĂ nh nghề vÄ©nh viển.
- Trường cĂ³ giĂ¡o viĂªn lạm thu sẽ bị cảnh cĂ¡o, cĂ³ tĂ¡i phạm phải từ chức. Nếu trường lạm thu Hiệu trưởng sẽ bị buá»™c thĂ´i việc.
- Sau 1, 2 năm nếu vấn đề lạm thu khĂ´ng thay đổi, người đứng đầu Sở GD-ĐT địa phÆ°Æ¡ng phải từ chức.

• Minh Trần (TP.HCM)