Cho đến nay, các thông tin lý giải nguyên nhân Amy Bishop, người bị buộc tội đã bắn chết 3 giáo sư và làm bị thương nặng 3 đồng nghiệp đều đưa theo hướng những ức chế của vị này khi bị từ chối xét bổ nhiệm chức danh giáo sư (tenure) của trường ĐH Alabama. "Tenure" thường được hiểu như "biên chế".

Tưởng niệm các nạn nhân trong sân trường.

Nhiều người quen biết có tên và giấu tên đều nói gần đây, Bishop khá lo lắng về việc có được một chân "giáo sư chính ngạch".

Bishop, tiến sĩ sinh học, công tác với vai trò "trợ lý giáo sư" trong Trường ĐH Alabama ở Huntsville đã nộp đơn để được xét biên chế giáo sư. Thế nhưng, cô đã bị "out".

Một đồng nghiệp giấu tên cho hay, trong buổi gặp gỡ của những người làm khoa học ở địa phương hồi cuối tháng 1, Bishop nói việc trượt biên chế của mình là không công bằng. Bishop còn đổ lỗi cho các đồng nghiệp về chuyện đó. Theo cảm nhận của đồng nghiệp này, Bishop khá cởi mở, thông minh, hiểu biết rộng.

Những người khác quen biết Bishop cũng cho biết , cô ta đang rất giận giữ về việc bị trượt biên chế và đã thuê luật sư để kháng lại quyết định của trường ĐH.

Còn Anderson, chồng Bishop cho rằng vợ mình tin việc trượt biên chế đã gây ra nhầm lẫn, dù có thêm hai bài báo đã được xuất bản để tính trong thời gian xét duyệt chức danh. Trong khi đó, một số đồng nghiệp nói cô không quan hệ tốt với giáo sư, nhưng chông cô bảo "đó chỉ là chuyện cá nhân".

Trưởng khoa Hóa học, William N. Setzer, mô tả Bishop "khá thông minh nhưng lạ lùng". Với lý do tại sao trượt biên chế, ông Setzer nghe nói hồ sơ đã được công bố của cô mỏng và không được đảm bảo đủ. Ngoài ra, còn có chuyện liên quan tới tính cách cá nhân. Trong các cuộc họp, Bishop thường đưa ra đưa vào những chuyện chẳng liên quan tới chủ đề chính.

GS Lawton, một thành viên trong hội đồng xét duyệt chức danh giáo sư cho Bishop nhận xét, Bishop rất sáng sủa. "Là người hướng ngoại, nếu ý nghĩ lạ kỳ nào đến trong tâm trí, cô ấy cũng nói to lên".

"Có lẽ, Bishop không thường xuyên nhận được những lời khuyên nhủ tốt nhất từ các thành viên trong hội đồng giáo sư của trường. Bởi vì mỗi giáo sư có một lĩnh vực nghiên cứu chuyên biệt, rất khác nhau. Tôi nghiên cứu về cây cối, Bishop nghiên cứu về thần kinh - nên phát triển mối quan hệ cố vấn thật sự khó. Tất cả thành viên ở hội đồng giáo sư, ở các trình độ, làm việc theo dự án riêng của họ" - Lawton phân tích.

Trong buổi phỏng vấn tại nhà, Lawton miễn cưỡng đổ lỗi những gì xảy ra là do quá trình xét công nhận chức danh hoặc vì "tính chính trị". Vị giáo sư đeo khung kính vòng quanh mắt, với bộ râu xám rập rạp, công tác tại trường ĐH từ năm 1980, cho biết, việc bị từ chối biên chế là một thất bại cho bất kỳ ai đệ đơn.

Ông cũng từ chối đưa ra lý do cụ thể tại sao Bishop bị trượt biên chế, hay chính xác hơn là những gì xảy ra trước khi có vụ nổ súng.

Tiết lộ của vị giáo sư giấu tên

Với Robert O Lawton, Bishop vẫn chưa phải nhà khoa học kỳ cục nhất mà ông đã gặp trong suốt nghề nghiệp của mình.

Một giáo sư khác, cũng trong hội đồng xét biên chế cho Bishop, tuy vậy, vẫn còn cảnh giác với nữ hung thủ này.

Trong bài báo mới nhất được The Chornice of Higher Education đăng tải, vị GS yêu cầu không được nêu tên, bởi vì trong một sự kiện gần đây, đã lo lắng về sự an toàn của chính mình.

Vị GS này nói, ông bắt đầu lưu tâm tới sức khỏe tinh thần của Bishop "khoảng 5 phút sau khi gặp cô ta".

GS nói rằng trong suốt quá trình xem xét bổ nhiệm, ông đã diễn đạt quan điểm của mình rằng Bishop rất khùng. "Crazy" cũng là từ mà ông nói lại với Bishop.

Vào tháng 9, sau khi bị từ chối biên chế, Bishop đã đệ đơn kiện lên Hội đồng Cơ hội Việc làm Công bằng (EEOC), dẫn chứng về sự phân biệt đối xử giới tính. "Lưu tâm" của giáo sư được sử dụng như 1 bằng chứng.

Sau đó, một thành viên có trách nhiệm của trường, John Severn, tới gặp vị GS giấu tên và hỏi liệu có nên thực sự tin những điều ông đã nói về Bishop (nói chuyện qua điện thoại về chi tiết này, Severn từ chối bình luận).

Vị GS giấu tên đã được đưa cơ hội để "thu hồi lại lời nhận xét", hoặc phải nói nó là lời phê bình thiếu nghiêm túc. Nhưng ông đã không làm. "Tôi nói rằng cô ấy điên khùng rất nhiều lần và tôi vẫn khẳng định điều đó. Người phụ nữ này có phần cư xử thất thường. Cô ta làm những điều không bình thường".

Không có biến cố nào nổi trội, nhưng hàng loạt phản ứng khiến ông nghĩ rằng "cô ta xa rời thực tế". Vị GS này còn tránh Bishop bất cứ khi nào thấy cô, trong và ngoài campus. Thậm chí, còn vắng mặt trong hội đồng giáo sư nếu biết Bishop có thể ở đó.

Khi nghe tin vào chiều thứ 6 rằng có 3 người bị bắn, ý nghĩ đầu tiên trong đầu vị này là: "Lạy Chúa! Tôi cược đó là Amy Bishop".

Những lời từ quan điểm của vị GS về sức khỏe tâm thần của Bishop không làm cho Chủ tịch nhà trường, David Williams bận tâm. Vị chủ tịch nói với báo giới rằng, lần đầu tiên ông nghe thấy những điều đó. Còn người phát ngôn của trường thì từ chối bình luận hay trích dẫn đơn kiện EEOC vẫn còn hiệu lực.

Sau khi đăng tải, ý kiến của vị giáo sư về "sức khỏe tâm thần" của Bishop đã nhận được nhiều bình luận của độc giả, trong đó, có không ít chỉ trích.

Ở một bài báo khác, người đứng đầu cơ quan chuyển giao công nghệ của ĐH Alabama nói rằng, một tuần trước khi xảy ra vụ tấn công, ông đã cố gắng trấn an nỗi lo lắng của Amy Bishop rằng có thể duy trì lợi nhuận trong phát minh của cô ta, ngay cả trong trường hợp trượt biên chế.

Ngoài chuyện bực bội vì phi vụ vào biên chế bất thành, Bishop rất thú vị và có những thành công của người tạo ra sáng chế.

Trong blog của chủ tịch nhà trường, viết vào tháng 11 năm 2008,William đánh giá về phát minh ra một công cụ nghiên cứu tế bào thần kinh của Bishop và cộng sự là ví dụ mẫu mực cho việc làm lợi nhuận từ nghiên cứu của các trường đại học.

• Ngọc Tiến (Tổng hợp)

Phần 3: Sự nghiệp thăng trầm của nữ tiến sĩ bắn chết đồng nghiệp