"Giáo dục cho hơn 70 triệu người chưa được 1 dòng"

Góp ý dự thảo chiến lược GD 2008-2020. (Ảnh: Nguyễn Dũng)

"Nếu tạm so sánh, với các ngành kinh tế, ít nhất cũng thấy đưa được các chính sách đã đưa nền kinh tế đi lên. Còn ở ngành giáo dục, Ban Bí thư đặt vấn đề ”giáo dục là quốc sách hàng đầu", nhưng chưa thấy giáo dục đi đầu trong việc đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế.

Theo GS Phạm Tất Dong, Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hội khuyến học Việt Nam, không nên nói "đào tạo theo nhu cầu xã hội" chung chung mà phải xác định đột phá ở đào tạo ĐH và dạy nghề. Bởi, năng lực cạnh tranh xuất phát từ đào tạo ĐH chứ không phải tiểu học.  Cần nhanh chóng đào tạo lao động tri thức.

Theo ông Dương Văn Sao, Phó Chủ tịch Liên đoàn lao động Việt Nam, hiện nay, vấn đề ĐH "nóng" là do quá tải, mở trường nhiều, giáo viên chạy sô không còn thời gian nghiên cứu.

Dường như dự thảo chỉ đề cập tới giáo dục trong nhà trường, với hơn 22 triệu HSSV. Còn hơn 70 triệu người ngoài nhà trường, nguồn nhân lực lao động, sản xuất, cần giáo dục suốt đời thì dự thảo đề cập chưa được 1 dòng, GS Nguyễn Mậu Bành, Phó Chủ tịch Hội Cựu giáo chức Việt Nam nhận xét.

"Khi xây dựng chiến lược, cần dự báo phát triển dân số và nguồn nhân lực, nhu cầu phát triển kinh tế, từ đó mới gắn sang giáo dục", ông Sao đặt vấn đề.

Trả lời các nội dung này, Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân thông tin, sắp tới, sẽ có hội nghị doanh nghiệp tham gia đào tạo. Hiện nay, đang xây dựng cơ sở dữ liệu dự báo nhu cầu nguồn nhân lực. Tuy nhiên, không phải nội dung nào cũng dự báo được, chẳng hạ như vấn đề cơ cấu. 

"Nhà trường không dân chủ thì giáo viên không dân chủ được"

GS Nguyễn Hữu Tăng, Hội Liên hiệp Khoa học Kỹ thuật Việt Nam đã góp ý như vậy về giải pháp đổi mới quản lý giáo dục.  Theo ông, không thể để hiệu trưởng áp đặt, trong hoạt động phải hài hòa.

Còn GS Vũ Dương Ninh thấy "phải nhấn mạnh tới đội ngũ quản lý giáo dục bởi nhiều việc không phải thầy cô quyết định. Chúng ta nói trẻ ngồi nhầm lớp nhưng thật ra, các cháu bị xếp nhầm lớp, bởi chỉ đạo của Ban giám hiệu về tỷ lệ học sinh lên lớp. Ban giám hiệu lại chịu sự chỉ đạo của Phòng, Sở...".

Anh Nguyễn Đắc Vinh, Bí thứ TƯ Đoàn đề xuất cần có giải pháp thu hút lưc lượng lớn tiến sĩ, nhà khoa học người Việt về nước.

So sánh với chính sách thu hút Hoa kiều về công tác khi đi thực tế tại Trường ĐH Đông Nam (Trung Quốc), anh Vinh thấy rằng, để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao này, không phải trả bao nhiêu mà quan trọng tạo môi trường, cách ứng xử cho người trở về như khi họ được sống ở nước ngoài.

Theo GS Dong, nếu đặt vấn đề cải cách sư phạm, thì phải cải cách ngay từ đội ngũ giáo viên dạy chính trị. Hiện nay số giờ học môn chính trị nặng, cách dạy khô cứng. "Không thể cắt hoàn toàn các môn học này, nhưng có thể đổi mới theo hướng dạy các vấn đề mang giá trị nhân sinh".

Về điều này, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân cho hay, văn hóa của ta là văn hóa tập thể. "Đâu là giải pháp mới về chất, chúng tôi sẵn sàng nghe". Ông Nhân cũng cho biết, qua một số cuộc trao đổi, chưa nhận được giải pháp đột phá mới.

Tam giác thiếu đỉnh

"Tôi đọc đi đọc lại, thấy chuẩn bị công phu, nhưng nhiều vấn đề dàn trải, có cảm giác như cái gì cũng muốn làm. Một số nội dung ở phần  mục tiêu lặp lại ở phần giải pháp", GS Vũ Dương Ninh nhận xét. Bởi vậy, cần xác định mục tiêu ngắn nhưng cơ bản, đồng thời, cấu trúc lại nội dung, định ra được các bước đi.

GS Nguyễn Mậu Bành thì thấy cần thiết phải làm rõ cơ sở của những chỉ tiêu đặt ra. Với mục tiêu 450 SV/1 vạn dân, tức là quy mô khoảng 4,5 triệu SV thì cần bao nhiêu giảng viên, tiến sĩ? Trong 12 năm tới có kịp đào tạo không?

"Trong 3 đỉnh tam giác, Bộ mới nêu được 2 đỉnh là giáo viên và quản lý, còn một đỉnh để trống là vấn đề tài chính. Theo dự kiến, đến 2020 chi cho giáo dục chiếm 21% ngân sách. Nhưng nếu thế cũng chỉ thêm được khoảng 12 USD cho một người đi học. Số tiền này không thể làm được nhiều việc như chiến lược đã nêu".

Cần phải tính toán để đảm bảo 3 chân kiềng được vững chắc. Nếu không, phải lùi mục tiêu.

Trong tháng 11, các nhóm chuyên gia của hội đồng tư vấn khoa học thuộc Mặt trận Tổ quốc đã nhóm họp. GS Dong cho biết ông đã đọc văn bản của Mặt trận đề nghị dừng chiến lược lại để làm cải cách giáo dục. Còn đại diện Mặt trận thông tin, các nhà khoa học  cho rằng, để Bộ tự làm dự án thì chưa thu hết ý kiến chuyên gia, dẫn đến thiếu hiệu quả.

Kết thúc, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân cho biết, Bộ GD-ĐT sẽ làm bản tóm tắt giới thiệu những điểm mới, đột phá trong dự thảo; có bộ số liệu minh họa tại sao lại chọn các giải pháp; làm rõ nhu cầu tài chính; phối hợp với các tổ chức hội để giới thiệu sâu hơn bản dự thảo. Ông Nhân cũng giải thích dự thảo đã xác định "3 chặng đi" tới đích năm 2020, trong đó xác định từ nay đến 2011 là giai đoạn quá độ.

• Hạ Anh