Cách đây 20 năm, một sinh viên tên là Fred Cohen đã viết ra virus đầu tiên với mục đích thử nghiệm khả năng bảo mật của máy tính. Trước khi Cohen cho ra đời con virus đầu tiên, đã có nhiều người nêu ra ý tưởng về một phần mềm có khả năng phá hoại hoạt động bình thường của máy tính. Tuy nhiên, con virus đầu tiên mà Cohen tạo ra không nhằm mục đích phá hoại mà chỉ là một thí nghiệm được thực hiện trong quá trình học để lấy bằng Tiến sĩ ở Đại học Nam California.

Trong một tài liệu ghi chép quá trình thí nghiệm của mình, Cohen định nghĩa virus là ''một chương trình có thể lây nhiễm vào các chương trình khác bằng cách sửa đổi các chương trình ấy để có thể chứa... một phiên bản của nó''.

Cohen đã nhúng con virus của mình vào một chương trình đồ họa gọi là VD. Chương trình này được viết để có thể hoạt động trong một máy tính nhỏ gọi là Vax. Virus ẩn trong chương trình VD và sử dụng đặc quyền người dùng để xâm nhập vào các phần khác nhau trong máy Vax. Trong các thí nghiệm của Cohen, virus được tạo ra để xâm nhập vào mọi ''ngõ ngách'' trong máy tính với khoảng thời gian ít hơn một giờ đồng hồ. Kết quả thu được của lần xâm nhập nhanh nhất là 5 phút.

Cohen đã trình bày kết quả thí nghiệm của mình trong một hội thảo về bảo mật được tổ chức vào ngày 10/11/1983. Con virus này đã khiến nhiều người phải sửng sốt, để rồi sau đó nhiều cuộc thí nghiệm đã bị cấm. Mặc dù con virus do Cohen tạo ra mới chỉ hoạt động trong máy tính Vax, nhưng Cohen cho rằng có thể tạo ra các virus tương tự, hoạt động trong nhiều hệ thống máy tính khác.      

Trong một bài báo, Cohen tiên đoán: ''Virus sẽ có khả năng lây lan giữa các mạng máy tính cũng giống như cách nó lây lan giữa các máy tính. Virus cho thấy khả năng lây nhiễm rộng khắp và là một mối đe dọa đối với các hệ thống máy tính''.

Không lâu sau, những con virus hoạt động trong các máy tính cá nhân IBM đã xuất hiện. Con đầu tiên là ''Brain'', xuất hiện vào năm 1986 từ Pakistan. Sự xuất hiện của Brain đã kích thích các virus khác ra đời sau đó như Lehigh, Jerusalem, Cascade và Miami. Tất cả virus này đều hoạt động trong các máy tính cá nhân và lây truyền qua đĩa mềm. Thời đó, đĩa mềm là phương tiện thông dụng để sao chép và trao đổi dữ liệu giữa các máy tính với nhau.

Những nỗ lực tìm diệt virus của các chuyên gia máy tính đã thúc đẩy những kẻ viết virus tìm cách ẩn giấu ''đứa con'' của mình, bằng cách ''thay hình đổi dạng'' cho virus để tránh bị phát hiện. Khi hệ điều hành Windows trở nên phổ biến thì cũng là lúc những kẻ viết virus tìm ra một môi trường lây nhiễm mới. Xuất hiện những virus ''macro'' chuyên tấn công vào chương trình soạn thảo văn bản Winword của hãng Microsoft. Loại virus này lây lan rất rộng bởi vì chương trình Winword được nhiều người sử dụng hơn so với các chương trình ứng dụng mà virus tìm cách tấn công trước đây.

Virus Melissa xuất hiện vào tháng 3 năm 1999 lại đánh dấu một xu hướng viết virus mới. Melissa là sự kết hợp tính năng của virus macro và khả năng đánh cắp địa chỉ thư điện tử trong chương trình Microsoft Outlook. ''Yêu quái'' Melissa sử dụng các địa chỉ đánh cắp được để phát tán bản sao virus tới các địa chỉ đó. Sự thành công của virus Melissa phần lớn nhờ vào một thực tế là mạng ngày càng trở nên phổ biến. Những con virus lây nhiễm rộng khắp thời đó đều khai thác các lỗ hổng trong chương trình thư điện tử hoặc các máy tính có nối mạng.

Ngày nay, ''dân số'' virus trên toàn cầu đã lên tới hơn 60.000 loại. Những kẻ viết virus liên tục cập nhật công nghệ mới để tạo ra những con virus tinh khôn với khả năng phá hoại ghê gớm. Đa phần các virus tấn công người sử dụng máy tính qua môi trường mạng.

Virus Nimda và Code Red xuất hiện vào năm 2001 thực sự đã khiến cho nhiều người phải giật mình về khả năng lây lan nhanh chóng trong một khoảng thời gian ngắn. Chỉ tính riêng Code Red, con virus này đã lây nhiễm vào hơn 18.000 hệ thống máy tính, khiến cho hệ thống mạng của nhiều công ty, tổ chức bị nghẽn, hoạt động bị đình trệ. Những thiệt hại kinh tế lên tới hàng tỷ dollar.      

Theo thống kê của hãng cung cấp phần mềm chống virus Sophos (Mỹ), trong nửa đầu năm 2003, tổng cộng có 3.855 loại virus mới ra đời, tăng 17,5% so với thời điểm này năm ngoái.

Những virus xuất hiện gần đây nhất là Sobig, Palyh, Slammer và MSBlast đều có tốc độ lây lan khủng khiếp và sức tàn phá ghê gớm hơn những gì mà Cohen - ''cha đẻ'' của virus đầu tiên hình dung.

Đăng Khoa