Những tiện ích có sẵn trong Windows như Device Manager và System Information cung cấp phương tiện giúp người sử dụng có thể xem danh sách các phần cứng trong máy tính và các thông tin hệ thống. Để chạy Device Manager trong Windows XP và Windows 2000, hãy nhấn phím phải vào My Computer và chọn Manage -> Device Manager. Trong Windows 98 hoặc Me, hãy nhấn phím phải vào My Computer và chọn Properties-> Device Manager.  Để chạy System Information trong các phiên bản của Windows, hãy chọn Start->Run và gõ msinfo32. Trong Windows 2000 bạn cần phải gõ đường dẫn đầy đủ Program Files\Common Files\Microsoft Shared\MSInfo.

Tuy nhiên, những công cụ có sẵn trong Windows này vẫn còn thiếu một số tính năng cần thiết, một số tiện ích miễn phí khác sẽ đem lại nhiều thông tin hơn. Trước khi kiểm tra các thành phần của PC có làm việc hoàn hảo hay không, người dùng cần phải biết chúng đang hoạt động như thế nào. Hãy sử dụng công cụ Belarc Advisor. Công cụ này sẽ giúp người sử dụng có được một "bức tranh toàn cảnh" về hệ thống phần cứng máy tính của bạn mà không phải mở thùng máy.

Một tiện ích hấp dẫn khác rất đáng chú ý là TuffTest. Phần mềm này có 2 phiên bản: phiên bản Pro có giá 10 USD và phiên bản Lite được cung cấp miễn phí. Cả 2 phiên bản này đều có khả năng hoạt động từ đĩa mềm hoặc đĩa CD khởi động. Vì vậy, chúng hoạt động độc lập trên hệ điều hành và điều quan trọng nhất là khả năng phân tích rất tốt các tài nguyên hệ thống. Bởi vì Windows và các hệ điều hành khác thường giới hạn các quyền truy cập vào thành phần phần cứng trực tiếp như: RAM, CPU...nên rất khó xác định được lỗi chính xác. Trong phiên bản miễn phí #1-TuffTest-Lite bao gồm khả năng kiểm tra toàn bộ hệ thống phần cứng nhưng giới hạn chỉ quét 8MB RAM và 540 MB dung lượng đĩa cứng. Phiên bản Pro có giá 10 USD thì có đầy đủ mọi tính năng cần thiết.

Kiểm tra sự ổn định của CPU

CPU là bộ não của máy tính. Tất nhiên hệ thống sẽ hoạt động không ổn định khi "bộ não" có vấn đề. Một số tiện ích sau sẽ giúp bạn phát hiện được những điểm yếu, lỗi... và kiểm tra sự ổn định của CPU. BurnInTest của Passmarrk và CPU Stability Test của Jouni Vuorio được sử dụng trong quá trình kiểm tra CPU hiệu quả. Hơn nữa, chúng cũng có thể phát hiển những điểm yếu trong hệ thống máy tính.

Kiểm tra bộ nhớ

Bộ nhớ là thành phần đặc biệt quan trọng trong máy tính và cũng là yếu tố thường hay gây ra những lỗi khó hiểu mà không có cách nào khắc phục được.Theo như hãng sản xuất bộ nhớ hàng đầu thế giới - Crucial Technology thì 2 phần mềm chuẩn đoán bộ nhớ tốt nhất là Windows Memory Diagnostic và Memtest86+.  Bạn cũng nên tải về dùng thử các phần mềm này, bởi chúng đều miễn phí và rất nhỏ gọn.

Kiểm tra kết nối Internet

Kết nối Internet chập trờn, đôi khi không thể vào trang Web để đọc tin tức? Hoặc tốc độ kết nối ADSL trong một số trường hợp lại còn "rớt xuống" tốc độ của dial up? Vậy, hãy kiểm tra kết nối Internet của bạn bằng dịch vụ kiểm tra kết nối Internet được cung cấp miễn phí của BroadbandReports.com. Hãy đọc kĩ FAQ (những câu hỏi thường gặp ) trên trang Web trước khi kiểm tra nhằm đảm bảo độ chính xác cao nhất. Rất có thể bạn sẽ tìm được nguyên gây ra tốc độ kết nối Internet "chậm như rùa bò" của mình!

Kiểm tra nhiệt độ cho PC

Kiểm tra nhiệt độ bên trong hệ thống có thể cứu cho bo mạch chủ và CPU của bạn không bị "bốc khói". Mặc dù công cụ kiểm tra Motherboard Monitor không còn được hỗ trợ nữa, nhưng là một công cụ miễn phí và kiểm tra nhiệt độ hệ thống rất tốt. Một tiện ích khác là SpeedFan cho phép kiểm tra nhiệt độ của hệ thống và dữ liệu về quạt cho CPU, kiểm tra dữ liệu thống kê về ổ cứng SMART (Self-Monitoring, Analysis, and Reporting Technology), và cung cấp những cảnh báo khi ổ cứng sắp xảy ra hỏng hóc.

Tối ưu màn hình, đồ hoạ

Nếu bạn cảm chưa hài lòng về màn hình của PC, hãy sử dụng tiện ích PowerStrip để tinh chỉnh card đồ hoạ (hoặc đồ hoạ tích hợp trong bo mạch chủ) giúp đưa lại những hiệu quả tuyệt vời nhất. Tiện ích này hỗ trợ tới 500 loại điều chỉnh từ xác lập gamma cho đến ép xung đồ hoạ. PowerStrip làm việc tốt với những rất nhiều các card đồ hoạ từ ATI, Intel, Matrox, và Nvidia... và các loại chip đồ hoạ tích hợp. PowerStrip cho phép dùng thử miễn phí và bạn phải trả 30 USD để đăng kí bản chính thức. Dẫu sao đây cũng là tiện ích tốt rất đáng thử nghiệm nếu bạn thực sự là người mê đồ hoạ hoặc "gamer" chuyên nghiệp cần tốc độ đồ hoạ cao nhất.

Minh Phúc (Tổng hợp từ PCWorld)