Mỗi công dân có một số hiệu riêng - đi theo con người ấy suốt đời. Trong tấm thẻ ấy có đầy đủ các yếu tố: họ tên, dân tộc, bố mẹ, nhóm máu, vân tay...

Trong thời gian gần đây,đông đảo bạn đọc gửi thư về toà soạn bày tỏ điều băn khoăn ,nếu thực hiện đúng “Cá nhân có quyền tự do đi lại, tự do cư trú” thì sắp tới vấn đề hộ khẩu sẽ như thế nào ?

Có còn không, Hộ khẩu? 

Theo chương trình, trong tuần này, Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Bộ luật Dân sự (sửa đổi) vào ngày 19-5. Trước đó, khi dự thảo Bộ luật này được đưa ra thảo luận trong tuần làm việc đầu tiên của kỳ họp Quốc hội, vấn đề bỏ cách quản lý bằng hộ khẩu đã được nhiều đại biểu Quốc hội “xới” lên, và ngay lập tức đã nhận được sự ủng hộ của cử tri cả nước. “Cá nhân có quyền tự do đi lại, tự do cư trú” - quy định này tại Điều 48, dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi) lần này sẽ là cơ sở để điều chỉnh hợp lý phương thức quản lý bằng hộ khẩu.

Rắc rối “trăm đường” vì hộ khẩu

Tại diễn đàn Quốc hội, nhiều đại biểu đã thẳng thắn cho rằng, đến nay phương thức quản lý bằng hộ khẩu đã không còn phù hợp. Hộ khẩu cùng với tem phiếu là hai đứa con song sinh của thời kỳ bao cấp. Cùng với sự sinh thành của nó là ngăn sông cấm chợ, là những hàng người xếp rồng rắn chờ mua từng ký gạo, thước vải, lạng thịt. Đến nay, tem phiếu đã hoàn thành xong sứ mệnh bao cấp và bị loại trừ từ ngày đất nước đổi mới, nhưng hộ khẩu thì vẫn còn.

“Tôi cho rằng chúng ta đã kéo dài hơi lâu ý nghĩa của hộ khẩu, vì trong thời kỳ bao cấp mọi thứ gắn với tem phiếu mà muốn có tem phiếu là phải có hộ khẩu, nhưng bây giờ đã thời kinh tế thị trường vậy thì không thể lấy hộ khẩu để cản trở người dân thực hiện những quyền được Hiến pháp quy định như tự do đi lại, tự do cư trú, làm việc, và nhất là quyền có nhà ở” – đại biểu Quốc hội của TP Hồ Chí Minh, nguyên Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Đình Lộc phân tích.

Theo Bộ luật Dân sự hiện hành, phần về quyền cư trú quy định rằng công dân có quyền cư trú “theo quy định của pháp luật”. Hướng dẫn bộ luật này, Chính phủ đã có Nghị định 51 về quản lý hộ khẩu, trong đó hạn chế người dân ở các nơi về thành thị. Nếu không có hộ khẩu, người dân sẽ được đưa vào quản lý dưới dạng KT3.

Trên thực tế, rất nhiều người cư trú tại các thành phố lớn ở diện KT3 đang khổ “trăm đường” vì chưa có hộ khẩu. Từ việc khai sinh, xin học cho con, khám chữa bệnh đến xin cấp chứng minh thư, hộ chiếu, giấy phép xây dựng... đều bị ảnh hưởng. Thậm chí, theo phân tích của Luật sư Nguyễn Trọng Tỵ, Chủ nhiệm Đoàn Luật sư Hà Nội, kèm theo mất một số quyền nhân thân, công dân KT3 còn bị mất luôn quyền có tài sản. Chẳng hạn, khi mua nhà, mua đất, vì không có hộ khẩu nên không được đứng tên, phải nhờ người khác mua hộ.

Hộ khẩu có giá trị ở chỗ, đó là một công cụ để chính quyền quản lý công dân, đặc biệt là mục tiêu hạn chế làn sóng di dân về các đô thị lớn. Nhưng nhìn lại thực tế, dường như mục tiêu này đã không thực hiện được. Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thoa (Bình Dương) cho hay Bình Dương hiện có tới mấy trăm ngàn lao động nhập cư, có những xã nhân khẩu thường trú chỉ 2.000, nhưng nhân khẩu nhập cư lên tới trên 30.000 người.

Còn ở Hà Nội, theo số liệu của ngành công an, tính đến cuối năm 2004, toàn Hà Nội trên 3 triệu nhân khẩu, trong đó số người có hộ khẩu thường trú là trên 2,6 triệu. Người ở tỉnh ngoài về Hà Nội mua nhà cư trú ổn định nhưng chưa đủ điều kiện đăng ký hộ khẩu là trên 106.000 nhân khẩu, số lao động tự do tại Hà Nội cũng ở mức tương đương (106.196 nhân khẩu).

Không còn hộ khẩu, quản lý cách gì?

Điều 48, dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi) dự kiến được Quốc hội thông qua trong tuần này quy định: “Cá nhân có quyền tự do đi lại, tự do cư trú”. Điều này có nghĩa là bộ luật “gốc” về dân sự này không chấp nhận việc hạn chế quyền cư trú của người dân, hoàn toàn phù hợp với Điều 86 Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam: “Công dân có quyền tự do đi lại và cư trú ở trong nước, có quyền ra nước ngoài và từ nước ngoài về nước theo quy định của pháp luật”.

Câu hỏi đặt ra là, nếu bỏ hộ khẩu thì quản lý nhân khẩu và an ninh trật tự xã hội như thế nào? Tại diễn đàn Quốc hội, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thoa (Bình Dương) mạnh dạn kiến nghị chỉ cần “quản lý bằng chứng minh thư nhân dân”. Còn đại biểu Nguyễn Thành Phong (TP Hồ Chí Minh phân tích: “Nếu không quản lý bằng hộ khẩu thì chính quyền sẽ gặp nhiều khó khăn trong quản lý hành chính.

Nhưng với những điều bất cập nảy sinh trong vấn đề hộ khẩu hiện nay, thì nên chăng áp dụng quản lý bằng thẻ cư trú cho các lao động nhập cư, nhất là lực lượng lao động trẻ”. Nhìn xa hơn, Thiếu tướng Phạm Chuyên, Giám đốc Công an Hà Nội cho rằng, các nước phát triển đã có những hình mẫu, Việt Nam nên tham khảo. “Họ quản lý con người về mặt hình thức rất “lỏng”, chỉ cần một loại thẻ an sinh thôi.

Mỗi công dân có một số hiệu riêng - đi theo con người ấy suốt đời. Trong tấm thẻ ấy có đầy đủ các yếu tố: họ tên, dân tộc, bố mẹ, nhóm máu, vân tay... Khi đến cư trú bất cứ nơi nào trong lãnh thổ quốc gia, cá nhân ấy chỉ phải làm duy nhất động tác đến cơ quan chính quyền kê khai, chính quyền có trách nhiệm ghi nhận kê khai ấy vào máy tính” – ông Chuyên nói.

Đó là những gợi ý đáng lưu tâm, nhưng vấn đề ở chỗ, cách quản lý mới cần được nghiên cứu thật khoa học để không gây ra xáo trộn đáng tiếc. Và cần có một lộ trình để tiến tới việc bỏ hộ khẩu, đồng thời bảo đảm công tác quản lý. Hơn nữa, bỏ hộ khẩu hiện mới chỉ là mong muốn của đông đảo cử tri và nhiều đại biểu Quốc hội, chưa phải là quyết định chính thức của Quốc hội hay Chính phủ.

Trao đổi với báo chí, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Uông Chu Lưu thừa nhận rằng cần phải loại bỏ những sự phân biệt đối xử giữa người có hộ khẩu và người chưa có hộ khẩu, nhưng ông vẫn cho rằng cần phải duy trì việc quản lý theo hộ khẩu

     Theo Thương Mại .E

  Ý kiến của Bạn về vấn đề hộ khẩu như thế nào? Xin gửi phản hồi về Toà soạn theo mẫu sau: