- Ngày 27/8/2009, Sergei Vladimirovich Mikhalkov, nhà văn, nhà thơ, nhà biên kịch Nga - Xô Viết nổi tiếng qua nhiều thời, tác giả quốc ca Liên Xô (cũ) và quốc ca Nga, người mà tác phẩm được in đến nay lên tới trên dưới 300 triệu bản, đã qua đời tại Matxcơva, thọ 96 tuổi.

Truyền tình yêu Tổ quốc cho muôn người

Tờ Lao động (Nga) đã nhận định: “Sergei Mikhalkov chưa từng là quá khứ của đất nước này – ông luôn là hiện tại của bất kỳ một thể chế chính trị, kinh tế, lịch sử nào…”. Ông luôn là người của thời đại mà ông đang sống.

Trong bức điện chia buồn gửi gia quyến nhà văn, Tổng thống LB Nga Medvedev đã nhấn mạnh, Sergei Mikhalkov là người bất kỳ thời đại nào cũng phục vụ cho những quyền lợi của Tổ quốc, hết mình vì Tổ quốc…

Sergei Mikhalkov ba lần là tác giả của phần lời quốc ca Liên Xô và LB Nga. Lần thứ nhất ông viết năm 1944, sửa đổi lại vào năm 1977 và lần cuối, viết lời cho quốc ca LB Nga vào năm 2000, vẫn trên nền nhạc của A.V. Alexandrov. Người ta nói, Sergei Mikhalkov là nhà thơ chuyên ca ngợi thể chế, nhưng chính vì thế, khi thời thế thay đổi, ông thường phải sửa đổi những gì mình đã viết mà quên đi giá trị lịch sử vĩnh viễn của sự kiện!

Điển hình là, năm 1977, ông đã phải sửa và loại bỏ một số câu nhắc đến Stalin trong Quốc ca Liên Xô. Và một điều trớ trêu đã xảy ra: đúng vào ngày ông qua đời, người ta đã cho phục chế lại tấm bia trang trí trong ga tàu điện ngầm Kurskaya với những dòng của lời thơ cũ mà ông từng viết trong quốc ca Nga nói về Stalin!

Đó không phải là câu trích duy nhất của Mikhalkov được dựng thành “bia” cho đời sau. Ông còn có câu “Người vô danh, chiến công của người bất tử” được khắc trên phiến đá hoa cương bên ngọn lửa vĩnh cửu trong khu vườn Alexandrov ở Matxcơva. Ngoài ra, một lời ông từng nói được truyền tụng như một sự thật bất diệt, sự thật ấy có thể dùng để lý giải nhiều sự kiện trong cuộc đời của nhà văn: “Nước sông Volga vẫn chảy trong mọi chế độ chính trị”.

Sống gần trọn một thế kỷ, nhà văn, nhà thơ Sergei Mikhalkov cũng đã tạo dựng được thế kỷ của riêng mình – thế kỷ Mikhalkov. Mọi thăng trầm biến đổi trong đời ông, và sáng tác của ông đều mang hơi thở của lịch sử, của thời đại, như tấm gương soi vào để mỗi công dân tự rút ra được nhiều điều.

Và một điều có thể khẳng định ngay rằng, người viết quốc ca phải là một người yêu nước sâu sắc và biết cách truyền tình cảm thiêng liêng ấy cho muôn người. Cảm nhận của những công dân Xô Viết, công dân LB Nga, dù thời đại, thể chế, năm tháng khác nhau, vẫn có điểm chung: là niềm tự hào khi đứng trước lá cờ Tổ quốc, tình yêu đối với mảnh đất quê hương, niềm hân hoan, nỗi lo lắng trước vận mệnh của đất nước… Sergei Mikhalkov đã làm được điều không dễ mấy ai làm được!

Người may mắn có được “tự do trong tâm tưởng”

Nhiều người kể lại tài “nói vần nói vèo” của Mikhalkov. Ông có thể hàng giờ chỉ nói bằng văn vần, để gây cười cho mọi người xung quanh. Thậm chí có lần, khi ngồi trong nhà hàng, ông nói chuyện với bạn, đặt đồ ăn thức uống cũng bằng thơ!

Đạo diễn điện ảnh Alexandr Stephanovich hồi tưởng lại, một lần đã dựng phim theo kịch bản của Mikhalkov như thế này: “Khi tôi đề nghị Sergei Mikhalkov đến duyệt, ông dẫn theo một người lạ và bảo: đây là khán giả chính, quan trọng đấy. Chúng tôi cùng xem phim, người lạ ấy cười ha hả suốt thời gian chiếu phim, anh ta có vẻ rất thích. Sau buổi chiếu, tôi hỏi Mikhalkov anh ta là ai, thì ông đáp tỉnh bơ: một người lái xe, một con người bình thường ấy mà – nhưng là một khán giả quan trọng!”. Bài học về nghề ấy Alexandr Stephanovich còn nhớ mãi.

Sergei nổi tiếng là một người ăn nói sắc sảo. Thành đạt về nhiều phương diện, nhà thơ được nhiều người yêu mà cũng lắm người không ưa. Có lần, người ta đã mỉa mai gọi ông là “Ghim-nhiuk” (nhà viết quốc ca). Nghe được lời ấy, Sergei Mikhalkov điềm nhiên “phản pháo”: “Ghim-nhiuk hay không thì cứ nhạc lên là các người phải đứng dậy!”.

Nhà văn Alexandr Prokhanov thì kể lại rằng, Mikhalkov là một người nhẹ nhàng, hiền hậu và rất ngộ nghĩnh. Thật đáng ngạc nhiên khi một người làm chức to lại giữ được như vậy (Sergei Mikhalkov nhiều năm là Chủ tịch Hội Nhà văn CHLB Nga Xô Viết, là đại biểu Xô Viết tối cao nhiều nhiệm kỳ), không hề xa cách với mọi người.

Ông đặc biệt gần gũi với các nhà văn trẻ, tự tìm đến nhập cuộc cùng họ, sẵn sàng nâng chén cùng những nhà văn chưa có tên tuổi, đi từng bàn chuốc rượu họ trong những cuộc vui. Trong quan hệ giữa người với người, ông giản dị vô cùng, nhẹ nhõm vô cùng, không kiểu cách, hoa lá, giúp đỡ mọi người một cách vô tư - ông là người đạt được sự “tự do hoàn toàn trong tâm tưởng”.

Mikhalkov còn may mắn trong tình yêu với hai đời vợ. Người vợ thứ nhất là nhà văn, nhà phê bình văn học Natalia Konchalovskaya, lớn hơn ông 10 tuổi, người đã gắn bó với ông hơn 50 năm cuộc đời, bà mất ở tuổi 85. Mấy năm sau, nhà thơ đi bước nữa với một người phụ nữ kém mình 40 tuổi. Và họ sống hạnh phúc đến khi ông nằm xuống. Hai con trai ông (của cuộc hôn nhân đầu tiên) đều là những đạo diễn có tên tuổi, những yếu nhân có tầm ảnh hưởng lớn tới đời sống văn hóa văn nghệ ở LB Nga.
 

• Thụy Anh