Thiếu nữ xưa.

Lần đầu tiên, dự án tìm lại “Hình ảnh người Hà Nội trong văn học nghệ thuật” do Hội liên hiệp văn học - nghệ thuật Hà Nội tổ chức, dự kiến sẽ hoàn thành vào cuối tháng 12 năm nay. Đây là một công việc khá mới mẻ và thú vị, nhằm tìm ra nhưng đặc điểm riêng của người Hà thành, được phản ánh qua lăng kính sáng tạo của giới nghệ sĩ.

Bên cạnh những nghiên cứu khoa học, lịch sử, văn học - nghệ thuật cũng là một "kênh" dò tìm lại hình ảnh người Hà thành xưa khá xác thực. Nhiều nhà khoa học và văn hóa tỏ ra vui sướng trước dự án Hình ảnh người Hà Nội trong Văn học nghệ thuật, bởi đây là lần đầu tiên có dự án kiểu như thế.

9 đề tài nhánh vừa được các tổ chức trong Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội hoàn thành: văn học, văn hóa dân gian, sân khấu, múa, nhiếp ảnh, âm nhạc, mỹ thuật, điện ảnh, kiến trúc, gói gọn trong cụm từ "cận hiện đại" nghĩa là từ khi  thực dân Pháp xâm lược đến nay. Cách ứng xử, giao tiếp, văn hóa ẩm thực, y phục, trang phục...của người Tràng An qua các thời đại sẽ hiện ra. Nhà nghiên cứu Nguyễn Vinh Phúc - thành viên Ban chủ nhiệm dự án "Hình ảnh người Hà Nội trong văn học nghệ thuật cận hiện đại" nói: Từ văn học, sân khấu, nhiếp ảnh và điện ảnh rất dễ lần ra những hình ảnh người Hà Nội. Nhưng có nhiều lĩnh vực cực khó, múa chẳng hạn. Cái khác của động tác, vũ đạo, phục trang trong múa cờ, múa sinh tiền, múa con đĩ đánh bồng... của dân Hà thành khác biệt như thế nào so với các địa phương?

Âm nhạc cũng vậy, tưởng "ngon" ai ngờ... "Vì trong ca khúc, tâm trạng nhạc sĩ nhiều hơn hình ảnh nhân vật" - nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc lý giải. Không rõ mồn một như Chiếc áo bà ba trên dòng sông thăm thẳm, cô gái Ninh Kiều tóc dài chấm lưng thon, người Hà Nội trong âm nhạc hóa ra lại... mờ mờ ảo ảo mùa cốm xanh về thơm bàn tay nhỏ, cốm sữa vỉa hè thơm bước chân qua, Tôi xa Hà Nội năm tôi mười tám khi vừa biết yêu... Hình như Nguyễn Đình Thi "rõ ràng" hơn cả: Hà Nội đó ánh lửa ngợp trời, Hà Nội ầm ầm rung, Hà Nội vùng đứng lên (Người Hà Nội).

Nghe nói giới văn chương Thủ đô tìm được hàng vạn trang viết thú vị về Hà Nội: Cũng phải, trong giới này không thiếu gì bậc cây đa cây đề cả đời nhiệt tâm với Hà Nội: Nguyễn Tuân, Tô Hoài, Vũ Bằng, Nguyễn Đình Thi, Thậm chí cả Nguyễn Khải cũng từng cảm nhận sâu sắc về đất kinh kỳ bằng Hà Nội trong mắt ai.

Ban chủ nhiệm dự án cho biết: Cái khó nhất không phải là tìm ra được người Hà Nội trong tác phẩm văn học nghệ thuật, đấy mới chỉ là định lượng. Quan trọng hơn, phải tìm ra đặc điểm riêng có của người Hà thành. Tinh thần yêu nước của người Hà Nội  khác gì so với các tỉnh, thành? Họ làm ăn, buôn bán, ứng xử, tín ngưỡng, quan niệm,v.v... như thế nào? Phần định tính này rất phức tạp. Dự án sẽ được tổ chức nghiệm thu vào cuối tháng 12 năm nay. Các thành viên tham gia sẽ sắp xếp, đúc rút lại theo đúng tiêu chí khoa học đồng thời nêu lên những nhận định chung, những kết luận tổng quát làm nổi bật lên hình ảnh trên các bình diện khác nhau của người Hà Nội từ cách đặt vấn đề phát huy những gì tinh hoa nhất, xây dựng nên bản lĩnh và nét đẹp hài hoà của người Hà Nội  trong tương lai.

(Theo Tiền Phong)