Trồng và ăn đào tiên ở Việt Nam

Hiện nay, có nhiều người ở Việt Nam đang trồng và sử dụng các sản phẩm đào tiên như một loại thuốc nam để tăng cường, bảo vệ sức khoẻ. Mặc dù vậy, vẫn chưa có công trình nghiên cứu đầy đủ về tác dụng dược lý của loài cây quý này.

Ông Chương ở Thanh Lĩnh (Nghệ An) bên gốc đào tiên 9 tuổi.

Quả đào tiên còn gọi là quả trường sinh (tên khoa học Crescentia cujete Lin), thuộc họ Núc  nác Bignoniaceae. Tên đào tiên của cây Crescentia cujete đã được nhà thực vật người Pháp ghi rõ trong cuốn ''Những cây thuốc ở Campuchia, Lào và Việt Nam'' từ năm 1953. Vậy đào tiên là tên gọi đã có từ lâu của cây này trong nhân dân ta.

Đào tiên mọc hoang dại và được trồng ở Việt Nam, Lào và Campuchia. Cây này cũng mọc ở Nam Mỹ và châu Phi. Theo A.Petelot thì cây này có nguồn gốc Braxin. Trước đây, hầu như không thấy sử dụng. Vào năm 1987, một đoàn cán bộ dược của Việt Nam ghé thăm một ngôi chùa ở thủ đô Viêng Chăn, được sư cụ trụ trì ngôi chùa giới thiệu tác dụng kéo dài tuổi thọ của quả đào tiên hay quả trường sinh. Ở Viêng Chăn có 13 vị sư nhờ ăn đào tiên này mà thọ hơn 130 tuổi. Lúc phái đoàn tới thăm còn 7 vị vẫn khoẻ mạnh, hàng ngày tụng kinh, lễ Phật.

Ở nước ta cũng như ở Lào, người ta truyền miệng nhau tác dụng kéo dài tuổi thọ của đào tiên. Tuy nhiên, chưa rõ có phải sử dụng chúng với các vị thuốc khác hay không. Trong thịt quả đào tiên người ta phát hiện có một số axít hữu cơ như axít xitric, axít tactric, axít clorogenic, axít creosentic... Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu khác cũng như chưa thấy có tài liệu nào nghiên cứu về tác dụng kéo dài tuổi thọ của đào tiên. Theo tài liệu nước ngoài thì người dân ở châu Phi và Nam Mỹ cũng có đào tiên chế thuốc chữa ho, nhuận tràng.

Theo ông Nguyễn Văn Duy, Trạm khuyến nông Hiệp Hoà, Bắc Giang, một vài năm trở lại đây, theo kinh nghiệm dân gian, nhiều người ở tỉnh Hà Tây, Bắc Giang và một số địa phương khác dùng các bài thuốc từ đào tiên để điều trị một số bệnh mạn tính, thấy có thuyên giảm rõ rệt. Nước lá đào tiên có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, trị táo bón, mất ngủ, say bia, buốt giải, đái dắt, viêm nhiệt. Thịt quả đào tiên già sao khô ngâm rượu mạnh trong 100 ngày có tác dụng suy giảm đau lưng, tê mỏi chân tay, đau đầu lâu năm, suy nhược cơ thể, yếu sinh lý, viêm đại tràng co thắt, bại liệt do di chứng mạch máu não, xơ gan cổ trướng do virus, béo phì...

Đến nay Bắc Giang đã trồng trên 1.000 cây đào tiên tại các huyện Hiệp Hoà, Tân Yên, thị xã Bắc Giang, Lục Nam, Yên Thế, Yên Dũng, Việt Yên. Hy vọng là trong thời gian tới các nhà khôạhc sẽ có những nghiên cứu cụ thể về loài cây quý này.

(Theo Khoa học và Đời sống số Tết Ất Dậu)