Sự tăng tốc trong quan hệ Việt - Mỹ

"Kém một ngày là đúng 17 tháng tròn kể từ chuyến thăm Nhà trắng của nguyên thủ tướng Việt Nam, Phan Văn Khải. Những gì ta đang được chứng kiến quả là một cuộc tăng tốc trong quan hệ Việt - Mỹ".

>>> Điều bất ngờ của ông Bush ở Hà Nội
>>> Tổng thống Bush:"VN giống như một con hổ trẻ"
>>>Chùm ảnh: ngày đầu của TT Bush ở Hà Nội
>>>Các lãnh đạo Việt Nam tiếp đón Tổng thống Bush

Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh và Tổng thống George Bush (ảnh: Phạm Hải)

Ngày 17/11, trong khuôn khổ tham dự Hội nghị APEC và chuyến đi thăm chính thức Việt Nam, Tổng thống Georges Bush và phu nhân đến Hà Nội. Như thế là lời mời của Thủ tướng Việt Nam cách đây gần một năm rưỡi trong chuyến thăm Nhà Trắng đã đựơc thực hiện.

Đây là vị Tổng thống thứ hai của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ đặt chân lên Thủ đô Hà Nội, sau Tổng thống Bill Clinton, người đã khai thông quan hệ Việt Nam Hoa Kỳ bằng việc bình thường hoá quan hệ giữa hai quốc gia từ năm 1995 có mặt tại Việt Nam chỉ 5 năm sau đó (2000).

Sau này, trong cuốn hồi ức “Đời tôi” (My Life), khi viết về chuyến đi thăm Việt Nam như một trong những công việc cuối cùng của nhiệm kỳ tổng thống, Bill đã có những tâm sự với nhiều băn khoăn đôi phần khó hiểu đối với những gì ông đã gặp trong chuyến đi này. Đúng là ông Bill đầy thiện chí nhưng còn có nhiều điều chưa hiểu về Việt Nam, đất nước mà ông góp phần mở cánh cửa sau bao thập kỷ khép kín. Nhưng ở Việt Nam, vẫn có nhiều người nhớ đến ông với những ấn tượng đẹp về ông tổng thống của một nhưng phong cách mang dáng vẻ bình dân. Những hình ảnh ông vào ăn phở, ông sờ đầu rùa đá đội bia trong Văn Miếu và bài diễn văn có đoạn lẩy Kiều… Nhưng điều tôi nhớ nhất  là câu ông nói : “Quá khứ thì không thể sửa lại được nhưng tương lai thì hoàn toàn do ta làm nên”.

Năm năm sau, Thủ tướng Việt Nam Phan Văn Khải mới sang thăm Hoa Kỳ như một sự đáp lễ. Dường như cũng có một chút bỡ ngỡ khi lần đầu  tiên, một người đứng đầu Chính phủ Việt Nam bước vào Nhà Trắng. Tôi nhớ rằng đêm hôm trước, ông đã dành thời gian bữa ăn chiều để gặp gỡ các nhà báo Việt Nam đi theo đoàn để chúc mừng nhân Ngày Báo chí Việt Nam. Ông dời cuộc gặp rất sớm với nét mặt đăm chiêu dường như đầu óc đang tập trung cho cuộc hội kiến  hôm sau. Mọi người đều chia sẻ  trọng trách ông gánh vác trong chuyến đi lịch sử này. Chuyến đi của Thủ tướng Việt Nam cũng lại góp thêm một bước khai thông cánh cửa thêm rộng hơn nữa.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Tổng thống George Bush đang hội đàm (ảnh: AFP)

Đến nay, bấm đốt ngón tay mới ngót một năm rưỡi, Tổng thống George Bush lại sang Việt Nam, giờ đây hẳn không còn đơn giản là sự đáp lễ nữa. Ông có mặt để dự diễn đàn APEC với tư cách người thay mặt cho một nền kinh tế lớn nhất hoàn cầu lại ở khu vực Thái Bình Dương. Nhưng ông còn là một trong những thượng khách sang thăm chính thức Việt Nam vào dịp này. Dường như có một không khí khác trước. Bớt đi những cảm giác thăm dò. Thực tiễn sôi động trong quan hệ Việt -Mỹ trong hơn một năm qua vừa do tác động của Hiệp định hợp tác kinh tế song phương Việt Mỹ tiếp tục  phát huy; vừa do kết quả trực tiếp của chuyến đi của Thủ tướng Việt Nam hồi giữa năm ngoái. Và đặc biệt hơn, chính những va chạm trong cuộc làm ăn như các vụ kiện chống phá giá và cuộc thương thảo song phương liên quan đến việc Việt Nam gia nhập WTO tuy căng thẳng, có lúc nín thở tưởng đổ vỡ nhưng lại giúp cả hai bên hiểu nhau hơn.

Cho dù, Tổng thống G.Bush đến Việt Nam trong tâm trạng hơi tiếc nuối vì dù đã mang hết sức cũng không vượt nổi những diễn biến của chính trường Mỹ sau cuộc bầu cử Hạ viện, khiến món quà PNTR chưa mang đến được. Nhưng nghe lời ông giải thích một cách mộc mạc là ở Hoa Kỳ có nhiều điều tổng thống muốn mà nghị sĩ, tức là cử tri, không muốn nên cũng không làm được kèm theo lời cam đoan rằng cuối cùng sẽ ổn thoả, lại cảm nhận được sự tiếp xúc giữa lãnh đạo cấp cao hai nước bớt xã giao hơn và sự hiểu biết và tin cậy ngày một tăng. 

Nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải và Tổng thống George Bush tại Nhà Trắng

Ngay trước ngày ông Bush đến Hà Nội, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khi tiếp xúc với đội ngũ đông đảo các DN Hoa Kỳ sang dự APEC đã đưa ra thông điệp tin rằng, Hoa Kỳ sẽ trở thành nhà đầu tư lớn nhất ở Việt Nam…Những nhà kinh tế còn muốn nhấn mạnh lời nhận xét rằng sự đầu tư hay kẻ cả mối quan hệ song phương Việt - Mỹ luôn đi dầu về chất lượng từ ngành nghề, phương thức đến những mặt hàng cụ thể…

Báo chí chi li đưa ra nhận xét rằng, chuyến thăm Việt Nam của ông Bush kéo dài trong 4 ngày đã được coi là kỷ lục về thời gian thăm một quốc gia của tổng thống. Nhưng quan trọng hơn là đến Việt Nam, Tổng thống Hoa Kỳ  được chứng kiến những hoạt động ngoại giao đầy tự tin, sôi nổi và đa phương của Việt Nam với các quốc gia trong một khu vực đang được coi là năng động nhất, châu Á - Thái Bình Dương, đồng thời lại trùng với dịp Việt Nam vừa trở thành một thành viên của WTO. Hẳn Tổng thống Georges Bush sẽ nhận ra một khoảng cách rất xa về tầm vóc và chất lượng phát triển mối quan hệ Việt - Mỹ so với người tiền nhiệm của ông là Bill Clinton. Vậy mà khoảng cách thời gian giữa 2 chuyến thăm mới là 5 năm; và nếu so với chuyến thăm Hoa Kỳ của nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải thì chỉ kém một vài ngày là đúng 17 tháng tròn, một khoảng thời gian càng ngắn. Và nếu so với nửa thế kỷ thù địch và cấm vận trong quá khứ đã trở thành xa xưa thì những gì ta đang chứng kiến xứng đáng là một cuộc tăng tốc ngoạn mục! 

• Dương Trung Quốc (17/11/2006)