- Độc giả Lê Quý Hiền tiếp tục đặt câu hỏi tại sao chỉ sau vài ba năm ngắn ngủi, bà Trần Ngọc Sương lại có thể trở thành "con người khác" như cáo trạng nêu? 

"Không có cá nhân tư túi là được"? 

4. Cuộc sống có bao nhiêu anh hùng và ta đã gặp được bao nhiêu anh hùng? Đó là niềm tự hào. Nhưng cần hơn niềm tự hào ấy là khao khát được biết về con đường trở thành anh hùng để cuộc sống này có thêm những anh hùng.  

Một tối trong Nông trường Sông Hậu, tôi được bác Năm và chị Ba tiếp riêng. Cái buổi tối ấy không chỉ là tìm hiểu thực tế mà cảm nhận trong tôi còn có thêm những hiểu biết và tâm tư của cha con người anh hùng. 

Bà Trần Ngọc Sương tại căn nhà đang tá túc hiện nay ở TP. Hồ Chí Minh, mà bà cho hay bản thân đang phải đi "ở đậu" nhà người bà con thuê lại. Ảnh: GVT.

Tôi hỏi:

- Có được nông trường như thế này từ vùng đất hoang hóa sình lầy chắc chắn không đơn giản. Vậy khó khăn và thuận lợi lớn nhất của bác?
- Mình ham làm, không tư túi cá nhân thì được bà con đồng tình và làm gì cũng được. Thuận lợi quá đi chớ. Nhưng khó khăn... Nhiều khi mình tính vầy nhưng mắc cơ chế, quy định...

- Đấy là nét riêng trong sự phát triển của ta chăng, thưa bác?
- Đâu cũng vầy thôi à. Xem phim Mỹ thấy bên họ luật chặt không. Cho nên mấy thằng làm ác vẫn cứ nhởn nhơ vì thiếu chứng cứ luật không đụng được. Thế là có cha FBI tức quá, bỏ hết súng, thẻ, bộ đồ cảnh sát uýnh nhau với nó...

Ông giám đốc cười móm mém. Cái ví dụ lạ hoắc ấy lại mang một triết lý nhân sinh là nhân viên công vụ, công chức hay ai thì cũng phải có trái tim con người dành cho con người, cho cái đẹp. Làm gì thì cũng hướng đến con người để gìn giữ phần lương thiện và cũng phải biết phẫn nộ với cái bất cập để chỉnh sửa nó.  

Đã có chuyện mùa màng gieo sạ giống má phải theo ngày nhưng xăng dầu chưa về kịp. Chờ xăng dầu về thì lỡ vụ, mùa màng thất bát mà ra chợ đen mua xăng dầu về tuy cứu được thời vụ nhưng đi tù như chơi vì “tiêu thụ đồ bất minh không rõ nguồn gốc”, “tiếp tay cho gian thương, lũng đoạn thị trường”... 

Bác Năm cười: "Mình tính cái nào lợi cho dân, cho tập thể thì làm chớ lo làm trái chắc không dám làm gì hết trọi. Quan trọng là mình có được thanh thản sau mỗi quyết định không...

- Vậy chị Ba có bao giờ sợ làm trái? - Tôi hỏi.
- Sợ chớ! Sợ để không phải ân hận vì làm sai với hiểu biết và lương tâm mình. Nhưng nếu có lợi cho tập thể sao không làm miễn là đừng vì cá nhân. Các chú các anh (cấp trên) đều là người cộng sản thực sự, sao không biết mục đích của cha con tôi. 

Niềm tin vào Đảng, vào cấp trên của chị Ba Sương phải chăng đó là sức mạnh để sau này kế nghiệp cha, chị vẫn tiếp tục phát triển nông trường đi lên để trở thành anh hùng, thành người phụ nữ ấn tượng khu vực châu Á - Thái Bình Dương năm 2002, thành đại biểu Quốc hội.  

Hơn 60 tuổi đời, sau phiên sơ thẩm với mức án 8 năm tù giam treo lơ lửng, bà lại tất bật với đống giấy tờ chuẩn bị ra hầu toà phúc thẩm. Ảnh: GVT.

Dân viết như tôi đâu rành về kinh doanh nhưng chị nói rất giản dị dễ hiểu, đại để: "Đảng mình kêu gọi phát huy tinh thần làm chủ thì mình phải làm chủ thật sự. Mà làm chủ thì phải chủ động chớ không có được chờ cấp trên làm thay nghĩ hộ. Đó là cách làm thuê, mà đã làm thuê thì chỉ rình ăn bớt của chủ thôi".

- Vậy chuyện kinh doanh này?
- Kinh doanh ở đâu cũng thế, phải có đồng chịu đồng trả. Kinh doanh có cơ hội, bỏ qua dễ mất nên thấy tập thể có lời là xáp vô luôn. Ví dụ ai đó tính chạy xe ôm thấy cái xe rẻ là vay mượn mua luôn chớ chờ bố mẹ phân tích xét duyệt cấp tiền chắc... suốt đời “biết thế !”. Nợ đấy, nhưng tiền nợ vẫn nằm trong tài sản của mình, buộc mình phải khai thác từ tài sản ấy để trả nợ...

- Quá đúng! Như tôi mua xe máy chẳng hạn. Vay thì có để đi và trả được chứ đợi có đủ tiền mới đi tậu xe chắc không bao giờ tậu được? - Tôi liên hệ ngay với bản thân.
Kinh doanh sản xuất cũng vầy thôi. Quốc gia nợ nhiều nhất là nước Mỹ đó. Đừng có nợ để tiêu xài phung phí là được.

- Nhưng gia đình, cá nhân thì được chứ cơ quan, tập thể...?
 Mình làm chủ chớ đâu làm thuê. Làm cho tập thể, cho bà con chớ đâu làm vì những quy định. Mà cái lợi mình thấy thì các chú các anh trên cũng thấy đâu có ngại... 

Tôi băn khoăn chuyện hồi chiều nghe bà con nói về thưởng và tích lũy mới quay sang hỏi bác Năm: "Bác ơi, nghe nói thưởng đây lớn lắm. Rồi nông trường lo đến từng hoàn cảnh mỗi người ở đây, vậy kinh phí lấy từ nguồn nào?"

"Kinh tế thì sổ sách phải đàng hoàng nhưng có những khoản chi bị bó lắm ví dụ như thầy cô giáo dạy có lương vậy lấy đây ra mà thưởng. Tui họp anh em lại lập ra QUỸ CÔNG ĐOÀN như quỹ 3 lợi ích ngoài Bắc đó.  

Quỹ ở đây là những khoản làm ngoài kế hoạch như trồng bạch đàn dọc các kênh mương chẳng hạn. Tiền đó thưởng cho thầy cô, bà con. Rủi ai có gia đình khó khăn mình trợ giúp họ mới yên tâm làm việc chớ quy định nào cho chi giúp thân nhân cán bộ bệnh nặng, học trò giỏi phải đi học xa đâu... Vấn đề là công đoàn quản lý quỹ cũng phải minh bạch rõ ràng. Không có cá nhân tư túi là được", ông giám đốc chân đất trả lời.

Hóa ra CNXH ở NTSH là ở đây. Quỹ công đoàn do bác Năm gợi ý lập từ những khoản “kế hoạch 3” đã thực sự hút người về kể cả thầy cô giáo chẳng ngại vùng sâu vùng xa, kể cả những người lính quê tận ngoài Bắc đánh giặc xong rồi buông súng ở lại xây dựng nông trường thành quê hương thứ 2 của mình.  

Đấy là cái tình, tính thực tế của người lãnh đạo hướng đến cuộc sống người dân trước hết. Đấy có phải là “quỹ đen” hay nói như ngôn ngữ pháp luật là “lập quỹ trái phép” không nhỉ? 

Trong đội ngũ nông dân ở lại với đất này còn có cả những cán bộ vốn là “người chế độ cũ”, thậm chí có cả những người có quá khứ tỳ vết. Hỏi bác Năm có lơ là chủ quan, ông cười: “Giúp được ai thì giúp vì họ là đồng bào của mình. Con hổ, con trăn mình thấy nó ở đâu rồi thì đâu có ngại. Ngại là ngại mấy đồng chí của mình, nhưng bên trong thoái hóa thì phá mới ghê”. 

Nông trường Sông Hậu còn như xưa không? 

5. Mới thôi đã hơn chục năm rồi. Tôi còn “nợ” NTSH một tác phẩm viết về họ hay “nợ” chính cuộc sống này. Trước những hình tượng lớn, những con người đẹp mà tác phẩm viết ra không xứng với tầm của họ là một sự áy náy.  

Thế rồi trăn trở, rồi suy ngẫm về tác phẩm và thời gian cứ trôi đi. Tính quay lại NTSH một lần nữa để hâm nóng cảm xúc sau lớp bụi thời gian thì biết tin chị ba Sương bị khởi tố, bị tòa sơ thẩm tuyên án cùng một số đồng sự. 

Tôi không phải loại người nhìn ai đó ra tòa là người nổi tiếng hoặc có quá trình cống hiến lại chưa tiền án tiền sự thì thương cảm và mong tòa giảm lượng hình. Lại cũng chẳng nghĩ như một số người thương cảm cho gia đình bị can sợ họ buồn nếu gia đình ấy là gia đình nổi tiếng có nhiều đóng góp cho xã hội. Công là công và tội là tội. Thế mới là luật. 

Độc giả Lê Quý Hiền tự hỏi: "Chẳng lẽ mà sau chỉ vài năm, bà Trần Ngọc Sương lại có thể trở thành một "con người khác", và cái Quỹ công đoàn có từ thời cố giám đốc Trần Ngọc Hoằng còn sống là đúng hay sai?".

Biết tin chị Ba Sương ra tòa tôi không bình luận vì mình ở ngoài này (tác giả hiện sống ở Hà Nội - NV), chị ở trong ấy, hồ sơ vụ việc thế nào đâu có rành. Thế nhưng buồn. Nỗi buồn không phải vì người một lần gặp mặt, vì một người mình khâm phục phải ra tòa mà đấy là nỗi nhớ tiếc về một điển hình tiên tiến là NTSH nay còn như xưa không?  

Đứng trước người anh hùng tôi từng muốn tìm hiểu CON ĐƯỜNG TRỞ THÀNH ANH HÙNG của họ và giờ lại trăn trăn trở về cái lý do, cái động cơ khiến người anh hùng phải ra tòa. Đọc báo thấy nói ở đấy “lập quỹ trái phép”, vậy thì cái QUỸ CÔNG ĐOÀN do bác Năm chủ trương hồi ấy đúng hay sai?  

Sao ngày ấy vẫn quỹ đó khiến nông trường rạng rỡ đi lên, thu hút người tài về vậy mà giờ là một cái tội? Anh hùng Trần Ngọc Hoằng đã mất được bà con nông trường dựng tượng, nhưng nếu ông còn sống liệu lúc này có phải ra tòa?  

Con gái ông, Anh hùng Trần Ngọc Sương với 28 năm lăn lộn với nông trường kế nghiệp cha chỉ vì muốn giữ và phát triển cái ước vọng của người khai hoang lập nông trường lẽ nào trong vài năm có thể phản bội lại lý tưởng, phản bội lại niềm yêu và lẽ sống trong chính mình? Tại sao và tại sao…? 

Ra tòa tất nhiên là vì nghi có tội (khi tòa chưa tuyên án và bản án chưa có hiệu lực) nhưng bất cứ tội nào cũng đều có động cơ của nó. Chả thấy ai giết người vì... thích giết mà động cơ dẫn đến hành vi ấy phải có lý do như vì hận thù, vì định diệt khẩu v.v... 

Thế thì trong có mấy năm so với 28 năm cống hiến mê mải ấy, những công trạng được Đảng và Nhà nước công nhận ấy, lý do nào làm chị Ba Sương thành “một người khác”, phải ra tòa vì có “tội trạng”.  

Chị nặng gánh nhà chồng hay có đứa con nghiện hút, phá gia chi tử khiến chị phải tham nhũng của chính mình? Ham việc đến mức quên cả lấy chồng và gia đình chị là nông trường thế thì vì động cơ gì? Hay chị là người phụ nữ bất tài nhưng thích khâu oai nên lấy tiền của nông trường đem rải để đánh bóng tên tuổi cuả mình?...  

Càng không phải. Vì người đàn bà không chồng con này chỉ có một lẽ sống là theo đuổi sự nghiệp của cha, lấy nông trường là nhà và căn cơ từng đồng vì sự ăn nên làm ra của nông trường.  

Anh hùng Năm Hoằng ra đi không có gì để lại cho con ngoài tình yêu nông trường và người con gái hiếu thảo tài năng kia nguyện đi theo con đường của cha suốt bao năm, có lẽ nào chỉ vài năm lại thành con người khác? 

Tôi từng nhận ra sức mạnh để ông Năm Hoằng và chị Ba Sương trở thành anh hùng, nhưng cái động cơ khiến người nữ anh hùng của chúng ta phạm tội, nếu có khiến chị phải ra tòa thì không thể cắt nghĩa nổi và trong cảm nhận, dường như có điều gì đó vô lý...  

Những câu hỏi cứ day dứt trong đầu, còng lưng cõng nặng suy tư...?
 

TÔI KHÔNG KHÓC NHƯNG NƯỚC MẮT CỨ TRÀO RA "Ngày 24/10/2009, như thường lệ, tôi vẫn lên trang VietNamNet để truy cập thông tin và điều mong đợi của tôi đã đến, tôi đọc được phản hồi của nhiều độc giả về "Vụ án lập quỹ trái phép tại NTSH". Tôi thật sự mừng và xúc động đến nước mắt cứ tràn ra mà không thể cầm được. Bởi vì sao? Bởi vì đến lúc này dư luận đã phần nào hiểu được chị Ba Sương - nguyên Giám đốc NTSH, là nhân vật chính của vụ án này. Tôi không lên tiếng trước, bởi vì tôi đã có 15 năm công tác tại nông trường và 13 năm giúp việc cho chị. Đọc bài viết của tác giả Việt Cường và nhiều tác giả khác đã viết thay cho tôi và nhiều CBCNV của nông trường, vì những lời ông viết thật sắc sảo và phân tích đúng với những gì mà chúng tôi muốn nói ra, nhưng không nói và viết được như ông. Nhớ lại ngày vào NTSH với 2 bộ đồ, chiếc xe đạp đi làm cũng không có, tôi chỉ là một công nhân của nhà máy xay xát. Biết tôi là người ham học ham làm nên được bác Năm tuyển dụng vào làm nhân viên văn thư thuộc Phòng Tổ chức hành chính, rồi sau đó cho đi học chuyên môn để về phục vụ công tác tại nông trường. Với chừng đó thời gian công tác, tôi biết chị Ba Sương là một giám đốc làm việc với "ngày không giờ tuần không thứ". Chị hay nói những lúc khi vui là có 2 người bạn là người tên CÔNG và người tên VIỆC. Những ngày thứ bảy, Chủ nhật người khác được nghỉ ngơi còn chị phải luôn tranh thủ tiếp khách từ các thành phố hoặc tỉnh xa đến. Đó là con người của chị Ba, nhiệt tình hay nóng tính nhưng rất độ lượng với nhân viên và mọi người. Một giám đốc luôn quan tâm đến cuộc sống của từng nhân viên nông trường, của từng cán bộ có mối quan hệ làm việc với nông trường. Chị Ba đã từng giúp bao nhiêu cảnh đời nghèo khó vươn lên có cuộc sống sung túc như ngày hôm nay, không phải riêng mình tôi mà còn hàng ngàn hoàn cảnh khác. Hàng ngàn gia đình bà con nông trường viên khác vẫn còn kính trọng bác Năm và yêu qúi chị Ba. Chị Ba bị vào vòng lao lý, tôi không giúp được gì cho chị. Ông Việt Cường đã thức dậy trong tôi bản năng phần Người trong con người của tôi. Tôi không thể ngồi yên khoanh tay đứng nhìn trước nỗi đau của chị Ba và các anh chị bị truy cứu trong vụ án. Với những dòng chữ này tôi mong rằng dư luận hiểu rõ chị Ba, cần phải lên tiếng để cho cuộc sống này được đối xử công bằng với họ". Độc giả Nguyễn Quang Nhơn (116, tổ 3, ấp 1, Thới Hưng, Cờ Đỏ, TP. Cần Thơ)

•  Lê Quý Hiền (tác giả là nhà biên kịch, nhà báo, hiện đang sinh sống tại Hà Nội. Bài viết thể hiện quan điểm của riêng tác giả)