Từ 31/10, Thành cổ Hà Nội đóng cửa chờ quy hoạch

(VietNamNet) - Gần 30 ngày mở cửa, Thành cổ HN ước tính đón mỗi ngày 4.000 - 5.000 lượt khách tham quan. Do vào cửa không vé, BQL di tích chưa thể đưa ra một con số thống kê chính xác. Tuy nhiên, ông Phan Duy Thắng, Phó BQL phân biệt ba giai đoạn, trong đó 10 ngày đầu khách đông kỷ lục (tổng cộng khoảng 50.000 lượt) và gần 1 vạn cho riêng ngày lễ 10/10. Hai giai đoạn sau, mỗi giai đoạn 10 ngày, lượng khách lần lượt giảm đi một chút.

Khách tham quan Thành cổ

Hai hôm nay, Thành cổ đón những vị khách cuối cùng trước khi tạm đóng cửa. Lượng người đến tham quan giảm đi so với mọi ngày, nhưng tất cả đến với tâm trạng xúc động vì phải "tranh thủ, nếu không biết bao giờ mới có cơ hội nữa". Có hai trường hợp: một là những người đã trì hoãn đến phút chót, vì lí do nào đó mà giờ mới đi được, và một phần lớn nữa là những người đã trở lại đây đến lần thứ hai hoặc hơn.

Cụ Ngô Văn Thời dừng lại trước một cái đầu phượng bằng đất nung lớn đặt ở giữa phòng trưng bày trên tầng 2 Nhà Con Rồng. Tay run run, cụ phải vịn vào tay người con trai lớn trông cũng đã già chẳng kém. "Tôi người ở Quảng Ninh" - Tai đã nghễnh ngãng, cụ nói rất to. Con cháu không có ai sống ở HN, cụ lên đây chỉ để thăm Thành cổ. Không khí trong phòng trưng bày khá nóng nực vì những chiếc đèn ánh sáng nóng, và vì đông người, nhưng cụ mặc một chiếc áo rét, bên trong chỉnh tề một chiếc ca-vat tối màu đã 8 năm nay mới lấy ra dùng một lần cho một dịp trang trọng thế này.

Đến những ngày cuối, phòng trưng bày vẫn luôn là nơi đông người nhất, nơi mọi người nán chân lại sau cùng. Ông Nguyễn Văn Thế (phố Bà Triệu, HN) cho biết, ông đến đây hôm nay là lần thứ tư. Chỗ nào buổi trước chưa xem kỹ và chưa chụp ảnh được thì buổi sau đi bù. Nghiệp dư và say mê nghiên cứu văn hoá cổ HN, ông giảng giải cho chúng tôi nghe về sự khác nhau giữa đầu đao của cung điện thời Lý và thời Trần theo hiểu biết của ông...

Đóng cửa để làm gì?

Câu trả lời chung chung mà BQL Thành cổ và UBND TP Hà Nội đưa ra là sẽ đóng cửa tạm thời để tiến hành quy hoạch tổng thể, từ đó đề xuất phương án bảo tồn, tôn tạo. Ở thời điểm này, thực ra cũng khó có thể nói gì cụ thể hơn. Theo cách hình dung của ông Phan Duy Thắng, Phó Trưởng BQL Di tích Thành cổ, đợt mở cửa vừa rồi (2-31/10) là một cách để "báo cáo" với toàn dân về khu di tích sau khi Hà Nội tiếp nhận và để phục vụ mục tiêu chính trị kỷ niệm 50 năm giải phóng thủ đô. Do đó, mọi bàn thảo về quy hoạch tổng thể chỉ thực sự bắt đầu sau khi Cấm Thành trở lại cảnh cổng đóng then cài. Có lẽ thời gian chờ đợi phải tính bằng năm cho đến khi chúng ta thực sự biết được số phận của toàn thể khu Thành cổ. Khai quật hay phục dựng di tích rõ ràng là việc còn chưa thể nói đến vào thời điểm này.

Trước mắt, việc duy nhất BQL Thành cổ HN có thể làm là sớm thanh lý, tháo dỡ các nhà tạm không cần thiết. Đó là một số nhà cấp 4 mới xây gần đây, hoặc là xuống cấp nghiêm trọng, hoặc không còn phù hợp với khuôn viên di tích.

Một công trình kiến trúc Pháp trong Cấm thành

Tiếp đó, sẽ sớm phải đưa ra một cách ứng xử với các kiến trúc Pháp còn lại trong Cấm Thành. Ông Phan Duy Thắng, Phó trưởng Ban quản lý di tích Thành cổ Hà Nội cho biết: Tháng 11 tới, chúng tôi sẽ được bàn giao thêm khu Cục Nhà trường liền kề, khu này cũng có các khối nhà tầng kiểu Pháp và nhà cấp 4. Đến lúc đó Cấm Thành sẽ được nối thông đến tận Hậu Lâu.

69 toà ngang dãy dọc tại khu A này nếu để lại toàn bộ thì khó có thể tiến hành hoạt động khảo cổ khu vực Thành cổ. Tuy nhiên, đó là các kiến trúc Pháp cầu kì, không kém phần quy mô và cũng có trên dưới 100 năm tuổi (nghĩa là đều có thể gọi là di tích được rồi!), cần phải có sự lựa chọn kỹ càng cái nào phá, cái nào giữ, hoặc có thể tính các cách tận dụng hợp lý (một số ý kiến cho rằng nên cho Bảo tàng Hà Nội mượn, một số đề xuất biến làm bảo tàng nơi lưu giữ các hiện vật về Hoàng thành Thăng Long mới phát lộ...). Thêm vào đó, hiện toàn bộ hồ sơ về từng công trình vẫn nằm ở Ban quản lý dự án thuộc Sở Văn hóa - Thông tin Hà Nội. Phải sang năm mới có thể bắt tay vào xây dựng quy hoạch tổng thể cho khu vực này. Nhưng dù quy hoạch ra sao, chắc chắn có bốn công trình cần phải giữ lại nguyên trạng làm di tích Cách mạng, đó là nhà D67, Nhà con Rồng, Nhà T78 và nhà Cục tác chiến.

Khi nào Thành cổ mở cửa trở lại?

Đó là câu hỏi của hầu như mọi khách tham quan khi họ lưu luyến rời khu Thành cổ vào 2, 3 ngày cuối này. Ông Phan Đăng Long, Quyền Giám đốc Sở VHTT Hà Nội, khẳng định: "Việc đề xuất quy hoạch tổng thể phải mất ít nhất ba năm. Trong thời gian đó, tuỳ thuộc vào nhu cầu của khách thăm quan, Thành cổ có thể tiếp tục được mở cửa trong những ngày lễ lớn của đất nước".

Cụ thể, đó có thể là những dịp nào? Ông Phan Duy Thắng gợi ý rằng: Đó có thể là vào dịp tháng 10 năm sau (2005), nhân kỷ niệm 995 năm Thăng Long- Hà Nôị. Ông cũng nhấn mạnh: "Lần thứ hai mở cửa sẽ cố gắng khắc phục những nhược điểm của lần này, từ cách tổ chức, đón tiếp đến thuyết minh, bảo quản hiện vật..."

Trong thời gian mở cửa từ 2-31/10, với khoảng 5.000-10.000 lượt người tham quan mỗi ngày nhưng cả thảy chỉ có 9 thuyết minh viên. Họ là cán bộ của BQL di tích Thành cổ và tiến hành thuyết minh theo kiểu nghiệp dư. Có khách tham quan kể lại, cô thuyết minh viên đã thêm cho tướng Văn Tiến Dũng một chức danh gì đó mà thực ra chưa từng tồn tại, và khi ông nhắc nhở thì cô ta không nhận sai, mà chỉ bảo "sẽ về xem lại"! Những trường hợp sai sót như vậy là không tránh khỏi. Đấy là chưa kể trong những ngày đầu quá đông khách, họ dường như chỉ làm công việc của người chỉ đường đơn thuần. Đến những ngày sau đó, mỗi cô được trang bị thêm một... chiếc loa phóng thanh!

Hệ thống đèn chiếu với ánh sáng nóng trong các tủ đựng di vật Hoàng thành Thăng Long cũng từng bị TS Nguyễn Văn Huy (GĐ Bảo tàng DTH VN) cảnh báo là sẽ gây hại cho di vật, nhưng do không đủ điều kiện để thay nên chúng vẫn tồn tại đến ngày cuối cùng của đợt tham quan... Tất cả những thiếu sót đó cần phải rút kinh nghiệm cho lần mở cửa tiếp theo...

• Doãn Diễm