Các nhà xuất bản - Mạnh ai nấy 'nhảy'!

(VietNamNet) - Dù phản ứng thế nào, các nhà xuất bản sách cũng có vài động thái để thích nghi trước ngày "con sóng" Berne tràn đến.

Mạnh ai nấy "nhảy"!

Một người làm phát hành cho biết muốn tìm hiểu dân trong nghề hiện đang làm những gì trước ngày công ước Berne có hiệu lực, là rất khó. Giữa thời điểm "giao thời", hướng đi chung cho vấn đề bảo hộ tác phẩm văn học và nghệ thuật ở Việt Nam còn chưa được xác định cụ thể, thì những lối mở riêng của từng đơn vị càng khó khăn hơn. Nếu có, cũng không ai muốn nói ra những tính toán riêng và càng giấu kỹ những nước đi có tính sống còn của đơn vị mình.

Tuy vậy, dấu hiệu dễ thấy là các nhà xuất bản đang mạnh ai nấy lo giải quyết nốt những cuốn sách khai thác từ nước ngoài đã lên kế hoạch của mình sao cho chúng tránh vướng vào thời điểm công ước Berne có hiệu lực. Các nhà xuất bản vốn đã giỏi chạy đua với nhau trong việc làm sách nay chạy còn nhanh hơn, nhưng không còn để cạnh tranh với nhau mà để cùng đối phó với công ước Berne. Dù còn không đầy một tháng nữa nhưng giám đốc một nhà xuất bản lớn cho VietNamNet biết nhà này vẫn sẽ cho ra lò sản phẩm của mình, tuy nhiên số lượng không được tiết lộ.

Sách ngoại văn thưa vắng nhưng sẽ chất lượng hơn? Ảnh: VT

Mặt khác, nhắm chừng không "nhảy" kịp trước khi "sóng" Berne ập đến, các nhà xuất bản đành chấp nhận buông một số đầu sách. Điều này ảnh hưởng khá lớn đến kế hoạch sản xuất, kinh doanh nhưng muốn yên tâm đón công ước mới mà chưa biết mình sẽ được "chăm sóc" như thế nào, các nhà xuất bản không còn sự lựa chọn nào khác.

Ngay cả Cục bản quyền tác giả (Bộ VHTT) cũng chỉ đạo một cách chung chung đến với các đơn vị rằng "cần chủ động xem xét điều chỉnh kế hoạch hoạt động của mình". Thế nên, các động thái trái chiều nhau nói trên chính là biểu hiện của việc những người làm công tác xuất bản đang loay hoay chưa biết mình phải làm những gì. Việc chỉ đạo các nhà xuất bản triệt để khai thác những đầu sách đã hết thời hạn được bảo hộ cũng chỉ mang tính đối phó tạm thời. Bởi loại sách này thường là các tác phẩm văn học cổ điển, trong khi nhu cầu của người đọc thì mênh mông, đặc biệt là sách phổ biến kiến thức, các loại giáo trình vốn đã lạc hậu cần sớm được thay thế.

Từ giã lối làm bản quyền nghiệp dư

Một việc làm thiết thực và có tầm chiến lược là một số đơn vị hoặc thành lập trung tâm khai thác bản quyền cho riêng mình, hoặc chỉnh đốn lại bộ phận chuyên trách làm bản quyền bấy lâu bị bỏ bê.

Công ty văn hóa Phương Nam, một đơn vị mạnh chuyên liên kết xuất bản và phát hành các loại sách báo trong và ngoài nước, sẽ cho ra mắt trung tâm khai thác bản quyền của mình trong tháng 10/2004. Từ nhiều năm nay, công ty này đã từng mua bản quyền tác phẩm của các nhà xuất bản nước ngoài mà nổi bật là mua truyện kiếm hiệp của các tác giả Kim Dung, Cổ Long. Giá mua khá cao, song đại diện Công ty Phương Nam cho biết, đều là do thỏa thuận chứ không theo định mức sát luật. Với việc thành lập một trung tâm khai thác bản quyền cùng một bộ phận chuyên trách, những cuộc mua bán đàng hoàng của Phương Nam không chỉ làm lợi, tăng uy tín cho công ty này mà còn ảnh hưởng tốt đến quá trình hòa nhập vào công tác khai thác bản quyền của các đơn vị khác.

Những vụ "luộc" sách thế này sẽ không còn đất sống. Ảnh: VT

Một đơn vị khá kinh nghiệm trong lĩnh vực này là Nhà xuất bản Trẻ. Công tác khai thác bản quyền của nhà xuất bản này đã được bắt đầu từ cách nay 3 năm với Tổ khai thác đề tài. Sau đó, cách đây hơn một năm, Ban giao dịch tác quyền ra đời. Thực tế thì họ cũng chỉ mới làm công tác bản quyền đối với các tác giả trong nước. Thế nên, TS. Quách Thu Nguyệt, Giám đốc Nhà xuất bản Trẻ, bộc bạch với VietNamNet: "Chúng tôi đang rất lo, dù đã chủ động trong công tác này từ hơn một năm nay".

Tin vui cho các đơn vị còn chưa tỏ đường đi nước bước trong việc thực hiện bản quyền là cũng trong tháng 10/2004, Trung tâm khai thác bản quyền của Công ty Vietbooks sẽ chính thức ra mắt trở lại. Tuy thành lập đã 7 năm nay nhưng hoạt động cầm chừng, giờ đây trung tâm này đã chọn đúng dịp công ước Berne có hiệu lực tại Việt Nam để tái hoạt động với quy mô lớn hơn. Không chỉ khai thác cho công ty mẹ, trung tâm này nhận làm đầu mối giao dịch mua bán bản quyền cho tất cả các đơn vị có nhu cầu.

Trung tâm bản quyền của Vietbooks dù sao cũng là một chỗ dựa đáng kể cho nhiều đơn vị trong khi chờ Nhà nước thành lập một trung tâm đàm phán về bản quyền tác phẩm văn học và nghệ thuật. Nhưng không thể "giải" hết rất nhiều khó khăn (giá cả, việc liên hệ đối tác...) đang dần lộ diện theo quá trình đếm ngược về thời điểm 26/10, ngày công ước Berne bắt đầu có hiệu lực.

Chưa biết chất lượng sách có khá hơn không, chỉ nghĩ đến việc sách ngoại văn bỗng thưa thớt hẳn trong các nhà sách và giá bán của chúng vốn đã cao giờ lại cao thêm, người làm xuất bản rùng mình một, người tiêu dùng rùng mình mười!

• Võ Tiến