VIET NAM NET

Được sự đầu tư của Bộ VH-TT, trong thời gian tới, tỉnh Bình Định sẽ tiến hành trùng tu, tôn tạo 2 di tích là cụm tháp Dương Long và thành Đồ Bàn. Theo tiến sĩ khảo cổ học Đinh Bá Hoà - Phó Giám đốc Bảo tàng Tổng hợp Bình Định, trước mắt sẽ trùng tu Tử Cấm Thành của thành Hoàng Đế.

Thành Đồ Bàn, thành Hoàng Đế

Thành Đồ Bàn, kinh thành của Vương quốc Chiêm Thành, do Vua Ngô Nhật Hoan xây vào thế kỷ thứ X được coi là cội rễ của thành Hoàng Đế và thành Bình Định. Theo các tài liệu cũ, thành Đồ Bàn hình vuông, tường xây bằng gạch, mặt hướng về nam, chu vi hơn mười dặm, có 4 cửa. Tuy không có hào rãnh nhưng kiến trúc rất kiên cố. Bên trong thành có dựng tháp, bên ngoài có dãy đồi Kim Sơn làm cánh che cửa Tây, có núi Long Cốt làm tiền án và gò Thập Tháp yểm hậu. Ngoài xa nữa, khắp 4 mặt có núi, sông, biển bao quanh. Khí thật hùng, thế thật hiểm. Đến đời Vua Lê Thánh Tông, năm 1740, thành Đồ Bàn được sáp nhập vào đạo Quảng Nam và trở thành phủ lỵ phủ Hoài Nhân.

Đến đời Tây Sơn, năm Bính Thân (1776), Nguyễn Nhạc xưng vương và sửa sang lại thành Đồ Bàn làm kinh thành và lấy tên là Hoàng Đế Thành. Tuy nhiên từ khi bị bỏ phế đến khi Nguyễn Nhạc dựng thành Hoàng Đế, thành Đồ Bàn đã trải qua hơn 300 năm đìu hiu. Do vậy, để dựng thành Hoàng Đế, Nguyễn Nhạc gần như phải kiến thiết lại hoàn toàn và mở rộng về phía đông, hình chữ nhật, có chu vi 25 dặm, xây toàn đá ong, cao 1 trượng bốn thước, dày 2 trượng. Cùng với 4 cửa cũ, Nguyễn Nhạc cho mở thêm một cửa nữa ở mặt trước gọi là Tân Môn. Các phía đông nam, tây bắc, đông bắc đều đắp những gò đất cao phòng khi thành bị vây làm nơi xem thế giặc. Phía trong còn xây một lớp thành nữa gọi là Tử Thành (Tử Cấm Thành). Trong Tử Thành, giữa có điện Bát Giác (nơi vua ngự), sau có điện Chánh Tẩm và phía trước là lầu Bát Giác. Trong và ngoài thành bài trí các tượng voi đá, nghê đá, nhạc công, vũ nữ...

Thành Bình Định

Năm 1793, Nguyễn Nhạc chết, thành Hoàng Đế lệ thuộc Phú Xuân, không còn là kinh thành nữa nên thành bị bỏ và lấy lại tên Quy Nhơn. Đến năm 1799, Nguyễn Ánh lấy được thành Quy Nhơn và đổi tên là thành Bình Định. Năm 1813, triều Nguyễn Gia Long phế bỏ thành Bình Định, lấy đá ong về xây dựng thành Bình Định mới ở 2 thôn Kim Châu và An Ngãi. Trừ lầu Bát Giác được sửa lại thành miếu thờ song trung Võ Tánh và Ngô Tùng Châu, các cung điện cũ đều bị triệt hạ. Do vậy mà di tích của thành Đồ Bàn và thành Hoàng Đế giờ chỉ còn trơ một dãy gò sỏi, mấy đoạn thành còn sót lại với ngọn tháp Cánh Tiên và lầu Bát Giác.

"Đất thành" gắn với tiếng nhạc ngựa luôn là âm vọng ký ức của người dân Bình Định. Cùng với việc mở hướng du lịch biển đầy triển vọng và việc trùng tu các ngôi tháp Chăm đẹp nổi tiếng, việc tôn tạo thành Hoàng Đế sẽ mở ra một hướng du lịch mới độc đáo của một vùng non thanh thuỷ tú mà nhiều đời vua đã lựa chọn để dựng thành. Rồi đây những chuyến thổ mộ xinh xắn sẽ rung nhạc âm vang đưa du khách bồng bềnh qua những thành quách, những đồi tháp ở đất vua để được sống lại với một thời quá vãng vàng son.